Kig-yar

Kig-yar zo kig tennet eus ar yer, debret goude bezañ bet rostet, grilhet, poazhet er forn, bervet pe c'hoazh fritet. Ar c'hig ar muiañ debret er bed eo. Askoridik eo ar sevel (pe magañ) yer peurliesañ.

Al loened

Evned-porzh a vez graet eus al laboused savet evit o c'hig pe o vioù. Evit ar c'hig ez eus bet dibabet gouennoù hag a gresk buan. Par pe barez ne vern, yaouank peurliesañ evit kaout kig tanav, kabon (par spazhet) ha kabonell evit kaout kig tanavoc'h c'hoazh. Al loened niverusañ savet evit o c'hig int er bed.

Setu amañ an tammoù pennañ :

ar spilhennoù a bep tu d'ar bruched
an istr-yar
an eskell
ar morzhedoù
ar c'hourailhoù : an elaz, an avu (d'ober fourmaj-kig), ar galon, al lounezhennoù, ar pavioù

Ar boaz zo e kalz broioù eus Azia d'ober kouignoù gant ar gwad ha da droc'hañ anezho e diñsoù evit lakaat er soubenn.

Produadur

Magañ yer askoridik e Bro-C'hall

Stadoù produer e 2018^[1] :

	Stad	Produadur (t)
1	Stadoù-Unanet	19.568.042
2	Brazil	14.914.563
3	Sina	13.957.911
4	Rusia	4.543.002
5	India	3.590.525
6	Mec'hiko	3.338.372
7	Indonezia	2.544.105
8	Japan	2.250.347
9	Iran	2.187.068
10	Turkia	2.156.671
Mammenn : FAOSTAT

Ar sevel yer zo marc'hadmatoc'h hag aesoc'h eget hini ar saout pe ar moc'h, se zo kaoz e vez kavet kig-yar e kement a geginerezhioù er bed. 66 miliard a yer a vez savet ha diskaret bep bloaz er bed, hag en o zouez 7,4 miliard en Unaniezh Europa^[2]. Etre 19^[3] ha 23 miliard a yer a zo er bed da bep koulz, 10 gwezh muioc'h eget forzh peseurt spesad laboused all^[4] ha 40 gwezh muioc'h eget an niver a filiped^[5].

E Bro-C'hall ez eus 83 % eus ar yer a zo savet askoridik e savadurioù, ha 17% savet dindan an amzer met war gresk ez a o niver (16 % hervez kaier ar c'hargoù al Label Ruz hag 1 % e bio, sifroù 2016)^[6].

E Breizh eo bras ivez ar sevel askoridik hag ezporzhiet e vez kig-yar e kalz broioù. Brudet eo pennoù-yar Gentieg (Label Ruz), e Bro-Roazhon.

Mezhur

Ar c'hig-yar zo ennañ nebeutoc'h a golesterol ha druzoni peurvec'h eget ar c'hig ruz :

4 g a druzoni hag 31 g a broteinoù gant ar gwenn yar
8 g a druzoni ha 27 g a broteinoù gant ar vorzhed hep ar c'hroc'hen
14 g a druzoni ha 26 g a broteinoù gant ar vorzhed hag he c'hroc'hen

Pa vez 10 g a druzoni ha 27 g a broteinoù e 100 g biftek kig-bevin^[7]^,^[8].

Met er c'hig kabon e vez kalzig a zruzoni.

Bevezadur

En Europa e tremenas ar beveziñ kig-yar en tu-hont da hini ar c'hig-bevin hag ar c'hig-moc'h e 1996 pa reas e reuz kleñved empennaoued spoueek ar bioù (ESB). E Bro-C'hall eo kresket beveziñ ar c'hig-yar tost da 40 % etre 2005 ha 2015^[9], betek tizhout 18.8 kg bep bloaz ha dre annezad e 2017^[10]. N'eus nemet ar beveziñ kig-se ha ne zigresk ket^[11].

Keginañ kig-yar

Meur a zoare zo da aozañ kig-yar :

kig rostet, en ur plad er forn pe en ur rosterez, ha debret tomm gant legumaj pe yen en ur saladenn
beriad grilhet
meur a veuz en hilienn
kig-yar fritet
kig-yar giz Marengo
hiliadenn

hiliadenn kig-yar
Penn-yar rostet gant un hilienn legumaj
Kig-yar gant kebell-touseg, tomatez ha spisoù
Ur penn-yar rostet er forn gant avaloù-douar
Kig-yar gant kari eus Maharashtra en India gant chapati (bara graet gant bleud riz)^[12]
Kig-yar Peking eus ar Filipinez
Butter chicken eus India
Ur meuz gant kig-yar, karotez ha riz
Eskell yar gant avaloù-douar
Buffalo wings, eskell yar fritet ha debret gant un hilienn bennak, ur meuz eus keginerezh ar Stadoù-Unanet