Nozvezh an Hirgontilli

Nozvezh an Hirgontilli (Nacht der langen Messer en alamaneg) a voe un taol skarzh a c'hoarvezas en Alamagn entre an 30 a viz Mezheven hag an 2 a viz Gouhere 1934, pa voe kaset ul lazhadeg politikel gant ar strollad nazi e-touez an izili anezhañ.

E-touez an dud lazhet e oa Gregor Strasser, kontet da vezañ e-touez re an tu-kleiz, hag ivez mirourien enepnazi evel Kurt von Schleicher ha Gustav Ritter von Kahr. Be' e oa ivez kalz izili eus ar Sturmabteilung (SA).

IstorAozañ

E penn-kentañ 1934 e tivizas Adolf Hitler en em zizober diouzh an SA hag unvaniñ an NSDAP war-un-dro.
E-pad an noz etre an 29 hag an 30 a viz Even 1934 e krogas tud SS, gant sikour an arme, da herzel o enebourien hag izili an SA en Alamagn a-bezh. Himmler ha Reinhard Heydrich (hemañ a oa e penn servij surentez an SS) a savas neuze un teuliad hag ennañ prouennoù faos a ziskoueze en dije resevet Röhm 12 milion a varkoù a-berzh Bro-C’hall evit diskar Hitler.

“Dizoloet” e voe an teuliad d’ar 24 a viz Even gant pennoù bras an SS, ha diwar an teuliad e voe tamallet ouzh Röhm bezañ un treitour a-enep d’ar gouarnamant. D’an 30 a viz Even da 6 eur 30 mintin ec’h en em gavas Hitler en ostaleri Hanselbauer e Bad Wiessee, ma oa boas an SA d’en em vodañ e-pad o frantadoù vakañsoù. Mont a reas e kambr Röhm hag e lavaras dezhañ e oa un treitour hag e oa harzet diouzhtu[1]. Hitler a yeas da welout ur gambr all[2]: enni e kavas Edmund Heines, penn bras SA Breslau, hag anat e oa en doa hemañ tremenet an nozvezh gant un SA oadet a 18 vloaz[3]. E-pad ur pennad e voe bac’het Röhm e toull-bac’h Stadelheim e München, peogwir ne ouie ket Hitler petra ober gantañ, dre m’en doa Röhm sikouret kas war-raok ar strollad nazi. Ne oa ket tu da virout Röhm en toull-bac’h e-pad pell, na d’e gas d’an estrenvro, na da aozañ ur prosez, rak marteze e vije bet dizoloet ar wirionez. Dindan levezon Göring, Himmler ha Heydrich, e tivizas Hitler lakaat lazhañ Röhm. D’an 2 a viz Gouere ez eas Theodor Eicke (penn kamp-kreizennañ Dachau) ha Michel Lippert da welout Röhm en toull-bac’h. Kement-se a rejont diwar urzh Hitler. Ur bistolenn karget a rojont dezhañ, ha niverenn diwezhañ ar gelaouenn Völkischer Beobachter, en ur zisplegañ dezhañ en doa dek munutenn evit en em lazhañ. Röhm a nac’has hag a lavaras: «Ma rankan bezañ lazhet, laoskit Adolf d'en ober e-unan»[4]. Ur wech tremenet an dek munutenn ez ejont da welout anezhañ en-dro. Gerioù diwezhañ Röhm a voe « Ma Führer, ma Führer », hag Eicke a respontas « Dav e oa soñjal en se abretoc’h, bremañ ez eo un tammig re ziwezhat »[5]. Lippert a lazhas anezhañ. Ez-ofisiel e voe lazhet Röhm peogwir e oa heñvelreizh, met biskoazh ne fellas da Hitler asantiñ e oa heñvel emzalc’h pennoù bras NSDAP pe hini izili ar Yaouankizoù hitlerian[6]. Evit pennoù bras NSDAP e prouas marv Röhm e oa Hitler ouzhpenn ur c’hañseller, ur Führer e oa da vat. An Alamaned a gredas muioc’h en NSDAP, al lod brasañ anezho a soñjas en doa Hitler adlakaet urzh er vro[7].

NotennoùAozañ

  1. (en) Ian Kershaw, Hitler : 1889–1936 Hubris, New York : W. W. Norton & Company, 1999, p. 517, p. 727
  2. Heinz Höhne, L'ordre noir, Histoire de la SS, Casterman, Tournai, 1972, pp 78-79
  3. Joseph Goebbels a implijas an dra-se goude-se a-benn diskouez e oa dleet stourm a-enep da emzalc’h divalav izili an SA gw. (en) I. Kershaw, op. cit., p. 514
  4. (en)William L. Shirer, The Rise and Fall of the Third Reich, New York : Simon and Schuster, 1960, p. 221
  5. Heinz Höne,L'ordre noir, Histoire de la SS, Casterman, Tournai, 1972, p. 84
  6. Harry Oosterhuis, Medecine, Male Bonding and Homosexuality in Nazi Germany, Journal of Contemporary History, Vol. 32, N°2 (miz Ebrel 1997), p.187-205
  7. (en) Ian Kershaw, The « Hitler Myth » : Image and Reality in the Third Reich, Oxford University Press, 2001, p. 87