Bain-marie

Ar bain-marie (distaget [bɛ̃ ma'ʁi] ; anv gallek ha saoznek), a dalvez kement ha "kibellad Maria", anvet ivez dourgib^[1] ha poazhadenn^[2] e brezhoneg, zo un doare da boazhat goustadik, gant ul lestr lakaet e-barzh dour tomm. un doare da virout traoù tomm eo ivez.

Gerdarzh

Ent-resis, ur bain-marie zo ul lestr plat ha bas ma lakaer dour tomm a servij da dommañ ar boued a zo en ul lestr all. Dont a ra eus balneum Mariae, "kibellad Maria" e latin ar Grennamzer.
Marteze e teu an anv eus an doare c'hwek da dommañ ar boued, met ar Varia-se a vez lakaet kentoc'h da vezañ Mariam ar Yuzevez, c'hoar Aaron ha Moizez hervez an Testamant Kozh (Ermaeziadeg|Er. 15:20) ha diazezerez an alkimiezh^[3]. Balne od Mary e veze e krennsaozneg e dibenn ar XV^vet kantved a-raok treiñ d'ar galleg bain-marie end-eeun betek ar XVII^vet kantved^[4] ; bain-marie ha double boiler "kastelodenn doubl" a implijer hiziv.

Meizad

Ar bain-marie zo un doare da dommañ goustad, dre dommañ dour goustad. An dour eo an hanterour. Lakaet e vez ar meuz da dommañ en un endalc'her bihan, hag an endalc'her bihan-se e-barzh unan bras leun a zour, ha hennezh eo a vez lakaet war an tan. Evel-se eo an dour a vez tommet da gentañ, en endalc'her bras, hag an dour pa vo tomm a dommo ar meuz a zo en endalc'her bihanoc'h, en un doare goustad, unvan.

Hollret eo e stokfe al lestr diabarzh (bihanoc'h) ouzh an dour, mod all ne dremeno ket an tommder eus an eil lestr d'egile. Dre implijout meur a zoare dourenn e lestr an traoñ (eoul, dourennoù sall, etc) e labourer gant meur a [[gwrezverk|wrezverk. Arabat eo e virfe an dour avat, setu ez eo ret e vefe yenoc'h eget 100 °C.

Teuziñ chokolad a reer gant ur bain-marie, kuit da zeviñ ar chokolad.

Istor

Hervez ar c'himiour alaman Edmund von Lippmann (1857-1940) e oa bet deskrivet a doare-poazhat-se gant Hippokrates C'hios, mezeg ha matematikour hellazat eus ar Vvet kantved kent JK, hag ivez gant an naturoniour Theophrastos er IVvet kantved kent JK.

Emled implij ar bain-marie zo lakaet war gont Alberzh Veur.

Kentañ meneg eus an anv latin Balneum Mariae zo eus deroù ar XIVvet kantved, er Rosarium lakaet war gont Arnaud de Villeneuve.

Notennoù

↑ Chantal ha Yann-Baol an Noalleg, Geriadur ar Geginouriezh, Preder, 2011, p. 35 ; Martial Ménard, Dictionnaire français-breton, Palantines, 2012, p. 134
↑ Soaz an Tieg & Jakez Konan, Gerioù ar gegin, An Amzer, 1981, p. 14
↑ (fr) Geriadur Le Robert.
↑ (en) Online Etymology Dictionary

[1] Chantal ha Yann-Baol an Noalleg, Geriadur ar Geginouriezh, Preder, 2011, p. 35 ; Martial Ménard, Dictionnaire français-breton, Palantines, 2012, p. 134

[2] Soaz an Tieg & Jakez Konan, Gerioù ar gegin, An Amzer, 1981, p. 14

[3] (fr) Geriadur Le Robert.

[4] (en) Online Etymology Dictionary

[1]

[2]

[3]

[4]