Bram Stoker

Bram Stoker
Bram Stoker
Anv ofisiel	Abraham Stoker
Obererezh	romantoù, danevelloù
Ganedigezh	8 a viz Du 1847 e Dulenn
Marv	21 a viz Ebrel 1912 e Londrez
Yezh skrivañ	saozneg
Oberennoù pennañ
Dracula (1897)

Abraham "Bram" Stoker (Cluain Tarbh, Dulenn, 8 a viz Du 1847 - Londrez, 21 a viz Ebrel 1912) a oa ur skrivagner iwerzhonat. Meur a romant hag a zanevell zo bet skrivet gantañ, ha brudet e teuas da vezañ a-drugarez d'e romant anvet Dracula (1897).

Ti Bram Stoker e Kildare Street, Dulenn

Plakenn Whitby en enor da Vram Stoker

Buhez

Trede mab diwar seizh bugel Abraham Stoker (1799-1876) hag ar wregelourez Charlotte Mathilda Blake Thornely (1818-1901) e oa. Klañvidik e voe betek ma vefe seizh vloaz, ha kas a rae e amzer diglañvadur o selaou mojennoù Iwerzhon kontet gant e vamm. A-hed e vuhez e talc'has soñj anezho.

E 1863 ec'h eas da Drinity College, ma voe diplomet e 1870. Dizale e krogas da skrivañ istorioù ; e 1872 e voe embannet The Crystal Cup gant The London Society, ha goude-se The Chain of Destiny (peder lodenn) e-barzh The Shamrock.

E-kerzh e amzer-studi e voe troet gant ar arz ar c'hoariva, betek mont da vuruteller pezhioù-c'hoari er gazetenn Dublin Evening Mail p'edo o labourat evel kargad e Dulenn ; kenberc'henn ar gazetenn e oa ar skrivagner istorioù spont gotek J. S. Le Fanu (1814-1873). E [miz Kerzu [1876]] e skrivas A. Stoker ur pennad diwar-benn perzh an aktour Henry Irving (1838-1905) e Hamlet William Shakespeare en Theatre Royal e Dulenn. Irving a lennas ar pennad hag a bedas Stoker da goan e Shelbourne Hotel m'edo o chom, ha mignoned a zeujont da vezañ.

D'an hevelep mare e skrivas Stoker al levr nann-faltazi The Duties of Clerks of Petty Sessions in Ireland ("Deverioù ar c'hrefierien el lezoù-barn lec'hel"), a voe embannet e 1879 hag a droas da oberenn glasel.

E 1878 e timezas Stoker gant Florence Balcombe, ur vaouez hag a oa bet karedig Oscar Wilde. Dilojañ a rejont da Londrez; d'an 31 a viz Kerzu 1879 e voe ganet o bugel nemetañ, Irving Noel Thornley Stoker e anv.

E Londrez e labouras Stoker el Lyceum Theatre, ur c'hoariva ma oa H. Irving ar merer arzel ; e-pad 20 vloaz e voe Stoker merer an aferioù eno. A-bouez bras e voe ar c'henlabour etre Stoker hag Irving, rak a-drugarez da hemañ diwezhañ e voe degemeret Stoker e renkoù uhel Londrez hag e kejas ouzh kalz tud vrudet evel al livour stadunanat James Abbott McNeill Whistler (1834-1903) hag ar skrivagner Arthur Conan Doyle.

Dre labourat gant Irving, hag a oa aktour brudetañ ar mare-se, ha dre ober war-dro unan eus salioù c'hoariva brudetañ Londrez e voe brudet Stoker. E Londrez e kejas ivez gant ar skrivagner ha buruteller Hall Caine (1853-1931) hag a zeuas da vezañ unan eus e vignoned tostañ ; dezhañ e voe dediet Dracula.

Dre heuliañ troioù Irving e veajas Stoker er bed a-bezh war-bouez Europa ar Reter. En SUA dreist-holl e lije dezhañ beajiñ ha div wech e voe pedet en Ti Gwenn, ma kejas ouzh ar prezidanted William McKinley ha Theodore Roosevelt. Ken entanet e voe Stoker gant ar vro ken e tiazezas daou levr diwarni. Eno e kejas ivez gant unan eus ar skrivagnerien a blije ar muiañ dezhañ, Walt Whitman.

Ouzhpenn labourat e skrivas Stoker romantoù, an hini brudetañ anezho o vezañ Dracula, bet embannet e 1897. A-raok stagañ gant ar skrivañ e kasas meur a vloavezh o klask ditouroù diwar-benn folklor Europa hag istorioù sunerien-wad. Ur romant lizheriek eo Dracula : diazezet eo war un dastumad pennadoù deizlevrioù, pellskridoù ha lizheroù savet gant tudennoù an istor hag ivez tammoù pennadoù (ijinet) tennet eus kazetennoù Whitby (Yorkshire) ha Londrez. Gant gweladennoù e New Slains Castle e Cruden Bay (Aberdeenshire) ez eo bet levezonet ivez, ha gant kev-iliz St. Michan's Church e Dulenn.

Meur a wech e voe taget e empenn a-raok ma varvfe e 1912 ; hervez kont e vije marv abalamour d'an naplez Devet e voe e gorf, hag al ludu a voe lakaet e Golders Green Crematorium e Londrez.

Mennozhioù

Er brotestantiezh e voe desavet Abraham Stoker. Daoust ma soñje dezhañ e ranke ar brotestanted hag ar gatoliked kenvevañ (evel ma lenner e The Snake's Pass, 1890) e savas a-du gant ar strollad politikel [[[frankizouriezh|frankizour]] Liberal Party, pa grede dezhañ e vefe degaset peoc'h en Iwerzhon gant al luskad Irish Home Rule hag a stourme evit ma vefe Iwerzhon emren er Rouantelezh-Unanet. Unpennelour e voe ivez avat, ha soñjal a rae dezhañ e ranke Iwerzhon chom stag ouzh an Impalaeriezh Vreizhveuriat, ha lakae da "nerzh evit ar mad". A-du e savas gant ar pennmaodiern William EwartGladstone (1809-1898), mignoned e oant, ha Stoker a savas a-du gant e vennozhioù a-zivout Iwerzhon.

Dedennet e oa Bram Stoker gant ar skiantoù dre vras, gant ar vezegiezh dreist-holl, ha krediñ a rae en araokaat, evel ma lenner e The Lady of the Shroud (1909). Evel ar braz eus tud er mare-se e krede ivez er ouennelouriezh skiantel hag er frenologiezh. Tuet war ar skiantoù kuzh evel vesmeregezh ar mezeg alamagn Franz-Anton Messmer (1734-1815). Dedennet e oa ivez gant an damkanadennoù kentañ war an torfedoù, lenn a reas oberennoù an torfedoniour italian Cesare Lombroso] (1835-1909) hag ec'h implijas elfennoù tennet eus al lennadennoù-se evit skrivañ Dracula. Diforc'hioù a wele ivez etre paotred ha merc'hed, hag e lod brasañ e romantoù e kaver dodenn an dañjer skeudennet gant merc'hed hervez patromar femme fatale.

Gant ar gevrinouriezh e oa dedennet, dreist-holl gant an teogiñ loened. Daoust da se en doa disfiz rak ar flod war an dachenn-se, ha soñjal a rae dezhañ e ranke ar mennozhioù skiantel bezañ trec'h war an treuzkredennoù. Ur c'heneil dezhañ, J. W. Brodie-Innis a oa ezel eus ar gevredigezh kuzh Hermetic Order of the Golden Dawn e-kreiz ar bloavezhioù 1890, met n'eus bet kavet prouenn ebet eus perzhouriezh Stoker er strollad-se.

Oberennoù

Embannadenn gentañ Dracula, 1897

Romantoù

• The Primrose Path (1875)
• The Chain of Destiny (1875)
• The Snake's Pass (1890)
• Seven Golden Buttons (skrivet e 1891 ; embannadur dalif e 2015)
• The Fate of Fenella (1891–1892)
• The Watter's Mou' (1895)
• The Shoulder of Shasta (1895)
• Dracula (1897)
• Miss Betty (1898) ; diwar Seven Golden Buttons
• The Mystery of the Sea (1902)
• The Jewel of Seven Stars (1903, azgwelet e 1912)
• The ManThe Man (1905) ; embannet ivez dindan an talbenn The Gates of Life.
• Lady Athlyne (1908)
• The Lady of the Shroud (1909)
• The Lair of the White Worm (1911) ; embannet ivez dindan an talbenn The Garden of Evil ; ur gentel zalif verraet a voe embannet e 1925.

Dastumadoù istorioù

• Under the Sunset (1881) ; eizh kontadenn evit ar vugale.
• Snowbound: The Record of a Theatrical Touring Party (1908)
• Dracula's Guest and Other Weird Stories (1914) ; dastumet gant Florence Balcombe Stoker.

Istorioù e-maez dastumad

• Buried Treasures (1875)
• The Chain of Destiny (1875)
• The Crystal Cup (1878)
• The Dualitists; or, The Death Doom of the Double Born (1887)
• The Gombeen Man (1889–1890), trede pennad The Snake's Pass.
• Lucky Escapes of Sir Henry Irving (1890)
• The Night of the Shifting Bog (1891)
• Lord Castleton Explains (1892) ; dekvet pennad The Fate of Fenella.
• Old Hoggen: A Mystery (1893)
• The Man from Shorrox (1894)
• The Red Stockade (1894)
• When the Sky Rains Gold (1894)
• At the Watter's Mou': Between Duty and Love (1895) ; ur rann eus eil pennad The Watter's Mou'.
• Our New House (1895)
• Bengal Roses (1898)
• A Yellow Duster (1899)
• A Young Widow (1899)
• A Baby Passenger (1899)
• The Seer (1902) ; kentañ hag eil pennad The Mystery of the Sea.
• The Bridal of Death (1903) ; un diwezh disheñvel evit The Jewel of Seven Stars.
• What They Confessed: A Low Comedian's Story (1908)
• The Way of Peace (1909)
• The 'Eroes of the Thames (1908)
• Greater Love (dalif, 1914)

Nann-faltazi

• The Duties of Clerks of Petty Sessions in Ireland (1879)
• A Glimpse of America (1886)
• Personal Reminiscences of Henry Irving (1906)
• Famous Impostors (1910)
• Great Ghost Stories (dalif, 1998) ; dastumet gant Peter Glassman ha skeudennaouet gant Barry Moser.

Pennadoù

• Recollections of the Late W. G. Wills, e The Graphic, 19/12/1891
• The Art of Ellen Terry", e The Playgoer, Here 1901
• The Question of a National Theatre, e The Nineteenth Century and After, levrenn LXIII, Genver-Even 1908
• Mr. De Morgan's Habits of Work, e The World's Work, levrenn XVI, Mae-Here 1908
• The Censorship of Fiction, e The Nineteenth Century and After, levrenn LXIV, Gouere-Kerzu 1908
• The Censorship of Stage Plays, e The Nineteenth Century and After, levrenn LXVI, Gouere-Kerzu 1909
• Irving and Stage Lightning, e The Nineteenth Century and After, levrenn LXIX, Genver-Even 1911

Hêrezh

Sinema

Tremen 170 film zo bet awenet gant Dracula, an daou vrudetañ o vezañ bet graet e1922 hag e 1979.

• 1922 : Nosferatu, eine Symphonie des Grauens ("Nosferatu, ur sinfonienn a spont"), ar film kentañ, digomz ; sevenet e voe gant an Alaman F. W. Murnau (1888-1931). Bev e oa Florence Stoker d'ar mare-se ; gant sikour The British Incorporated Society of Authors e savas prosez ouzh aozerien ar film peogwir ne oa ket bet goulennet hec'h aotre diganti, ha n'he doa resevet gwenneg toull ebet. Meur a vloaz e padas an istor, Florence Stoker o c'houlenn ma vefe distrujet ar film orin ha kement eilad a oa bet graet. E miz Gouere 1925 e voe douget ar varn hag an intañvez a c'hounezas. Un nebeud skouerennoù eus ar film a voe miret koulskoude, ha brudet-bras e voe an oberenn-se.
• 1979 : Nosferatu - Phantom der Nacht ("Nosferatu - Tasmant an noz"), film sevenet gant an Alaman Werner Herzog (*1942) diwar hini 1922.

Sonerezh

• 1988 : Nosferatu, ur strollad sonerezh rock gotek breizhveuriat.
• 2003 : Nosferatu: The Wrazh of Malachi, ur c'hoari video FPS (First-person shooter) svedat.
• 2005 : Nosferatu D2, ur strollad sonerezh rock dizalc'h (indie) breizhveuriat, a zivodas e 2007.

Levrlennadur

Gant Bram Stoker

• (en) Skrid Dracula'. Kavet : 27/09/2023.
• (en) Levrioù gant Bram Stoker @ Project Gutenberg'. Kavet : 27/09/2023.
• (en) Stoker, Florence (dastumerez). Dracula's Guest and Other Weird Stories. Binker North, 1914 (ISBN 978-1-989743-66-9)
• (en) Miller, Elizabeth & Eighteen-Bisang, Robert. Bram Stoker's Notes for "Dracula". London : McFarland, 2008 (ISBN 978-0-7864-3410-7)

Diwar-benn Bram Stoker

• (en) Belford, Barbara. Bram Stoker: A Biography of the Author of Dracula. London : Weidenfeld and Nicolson, 1996 (ISBN 978-0-679-41832-0)
• (en) Belford, Barbara. Bram Stoker and the man who was Dracula. Cambridge : Capo Press, 2002 (ISBN 978-0-306-81098-5)
• (en) Hopkins, Lisa. Bram Stoker: A Literary Life. London : Palgrave Macmillan, 2007 (ISBN 978-1-349-52359-7)
• (en) Hughes, William. Beyond Dracula: Bram Stoker's Fiction and Its Cultural Context. London : Palgrave, 2000 (ISBN 0-312-23136-9)
• (en) Murray, Paul. From the Shadow of Dracula: A Life of Bram Stoker. London : Pimlico, 2005 (ISBN 978-0-7126-7311-2)
• (en) Senf, Carol A. The Critical Response to Bram Stoker. Santa Barbara : Greenwood, 1993 (ISBN 978-0-313-28527-1)
• (en) Senf, Carol A. Dracula: Between Tradition and Modernism. Woodbridge : Twayne Publishers, 1998 (ISBN 978-0-8057-7844-1)
• (en) Senf, Carol A. Science and Social Science in Bram Stoker's Fiction. Santa Barbara : Greenwood, 2002 (ISBN 978-0-313-31203-8)
• (en) Senf, Carol A. Bram Stoker. Caerdydd : University of Wales Press, 2010 (ISBN 978-0-7083-2306-9)
• (en) Shepherd, Mike. When Brave Men Shudder: the Scottish origins of Dracula. Newcastle upon Tyne : Wild Wolf Publishing, 2018(ISBN 978-1-907954-69-6)
• (en) Skal, David J. Something in the Blood: The Untold Story of Bram Stoker. New York : Liveright, 2017 (ISBN 978-1-63149-386-7)

Liammoù diavaez

• (en) Killeen, Jarlath : Bram Stoker (1847-1912) @ Trinity College Dublin. Kavet : 27/09/2023.
• (en) 'The Dracula Society'. Kavet : 27/09/2023.
• (en) /Dracula
• (en) /Nosferatu