Frankiom

Un elfenn gimiek eo ar frankiom ; Fr eo e arouez kimiek, 87 e niver atomek ha 223 e mas atomek. Ur metal alkaliek eo.

Frankiom
Radon – Frankiom – Radiom
Cs Fr Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	87
Rummad kimiek	Metaloù alkaliek
Strollad	1
Trovezh	7
Bloc'h	s
Tolz atomek	[223]
Aozadur elektronek
Aozadur elektronek an atomoù [Rn] 7s1
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 18, 8, 1
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+1 Oksidenn vazennek skañv)
Tredanleiegezh	0,7 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 392,96 kJ/mol
Skin atomek	3,48 Å
Skin kenamsav	2,42 Å
Skin Van der Vaals	348 pm
Perzhioù fizikel
Arvez	Gaz
Douester (≈20 °C)	2,90 g/cm3
Teuzverk	21 °C
Bervverk	650 °C
Tredanharzusted	(stlenn ebet)
Neuz an elfenn
? (Ur c'haled du neuz ur metal dezhañ, war a greder)

Nebeut-tre a frankiom a gaver en natur : jedet ez eus bet n'eus nemet 30 g a frankiom en Douar. En un tamm kailh uraniom ne gaver nemet 1 atom frankiom evit 10¹⁸ atom ag uraniom (1 atom ₈₇ Fr evit 1 miliard a viliardoù ag ₉₂U).
Eus skinoberiegezh an aktiniom (₈₉Ac, un aktinid) e teu ar frankiom.
Kevanaozet ez eus bet atomoù frankiom dre vombezennaouiñ toriom gant protonoù, hogen a-gementadoù re vihan evit ma c'halljed o fouezañ.

Istor

Adal 1870 e voe klasket an elfenn a vije 87 e niver atomek, da lavaret eo dindan ar c'heziom ₅₅Cs e strollad 1 an daolenn vareadek ; eka-cæsium e voe anvet da c'hortoz.
E 1925 ez embannas ar c'himiour soviedel D. K. Dobroserdov bezañ dizoloet eka-cæsium, a anvas rusiom evel-just. Ne glaskas ket pelloc'h.
Ur bloavezh diwezhatoc'h e voe daou gimiour saoz, Gerald J. F. Druce ha Frederick H. Loring, oc'h ober alkaliniom eus an hevelep elfenn.
E 1930 e voe tro an Amerikan Fred Allison d'he envel virginium ₈₇Vi, hervez Virginia, ar Stad ma oa bet ganet. E 1934 e prouas an Amerikan H. G. McPherson e oa fazius labourioù F. Allison.
E 1936 e kredas ar fizikour rouman Horia Hulubei hag e genlabourez Yvette Cauchois, a Vro-C'hall, bezañ dizoloet an elfenn ivez, a anvjont moldaviom diwar Moldavia,bro c'henidik H. Hulubei. E 1939 e savas ar Priz Nobel Jean-Baptiste Perrin a-du gant ar moldaviom hag a-enep ar C'hallez all Marguerite Perey, he devoa embannet bezañ diskuliet an elfenn e Pariz en hevelep bloavezh.

Gant M. Perey e oa aet ar maout e gwirionez, p'he devoa tennet frankiom eus aktiniom ²²⁷Ac. An anv actinium-K a roa-hi d'an elfenn nevez, hag e 1946 e kinnigas catium diwar kation. Pa 'z eas he c'helennerez Irène Joliot-Curie enep an anv-se, a raje dave d'ar ger saoznek cat "kazh" kentoc'h eget da gation e kinnigas M. Perey an anv francium, a voe degemeret gant an IUPAC e 1949.

Perzhioù

Kimiek

Par da re ar c'heziom eo perzhioù kimiek ar frankiom.

Izotopoù

Bez' ez anavezer 33 izotop eus ar frankiom, an hini stabilañ o vezañ ²²³Fr (o tont eus ²²⁷Ac) gant un hanter-vuhez a 22 vunutenn hepken. An izotop naturel nemetañ eo.

Arver

Hini, ker ral ha distabil eo an elfenn.

Notennoù

Daveennoù

• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 18 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 18 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhonek An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)</ref>
• Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 22 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford