Gwinieg-Breizh

War-dro ar bloaz 840 e chomas Lambert, alouber Kontelezh Naoned, un nebeud deizioù e La Paquelais gant e vagadoù.
Ar Wenvidigez Françoise d'Amboise a chomas eno: ur groaz anvet "Kroaz ar Dugez Koant" a voe savet e koun anezhi e 1868 en antre ar bourk.
Un akta sinet da goulz an Eskob Benead Naoned (1079-1115) dindan renadur Alan Fergant, Dug Breizh, a roe dalc'h ar Veuzid-Gwinieg da Chabistr Sant-Pêr evit adprenañ eneoù an aotrounez.
Parrez Gwinieg a zo rannet etre pemp Breuriezh abaoe an XIII^vet kantved:
- Breuriezh ar Bourk ;
- Breuriezh Biliais Deniaud ;
- Breuriezh La Roche ;
- Breuriezh Le Buron ;
- Breuriezh La Jambinière.

E 1489, e chomas an Dugez Anna Vreizh un nebeud sizhunioù e La Paquelais. He gward, Marichal Reoz, a zifenne outi mont tre e Naoned hag a glaske dimeziñ anezhi dre heg gant an Aotroù Albret. Da-geñver an degouezh-se e treuzas ar Pont Auduc savet e La Paquelais dreist ar Gevr e 1330. War a lavarer e lakaas houarnañ he c'hezeg war an tu-gin evit diheñchañ an dud kaset war he lec'h.

E 1581 e erruas ar c'hentañ person e Gwinieg (Jean Legrand).
E 1595 e voe brasaet iliz kentañ Gwinieg. E pad al labourioù-se e vo douaret delwenn war-varc'h Sant Martin e diazez ar savadur-se. Ne voe dizouaret nemet 260 vloaz goude.

E -pad tost ur c'hantved (eus dibenn ar XV^vet kantved betek terridigezh edit Naoned, d'ar 17 a viz Here 1685 e voe rannet ar gumuniezh relijiel gant ar brotestantiezh.

Krouet e voe kumun Gwinieg-Breizh e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe e Kanton an Templ hag e Bann Savenneg. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Naoned. E 1801 e voe lakaet e Kanton Sant-Stefan-Brengoloù pa voe diskaret Kanton an Templ^[2].
E-pad an Dispac'h Gall e voe kendalc'het an urzh er barrez gant Joseph François Rose Ollivier, beleg touer anezhañ. Met e 1793 e voe riñset ha gwerzhet iliz Gwinieg.
E 1800: d'ar c'houlz-se e voe savet ar pep brasañ eus an tiez war ar maez. Implijet e voe greunvaen tennet diouzh mengleuzioù niverus Gwinieg. Ar mengleuzioù-se a bourchasas kalzik a vein da aozañ karterioù Naoned ivez.

E 1850 e voe boulc'het labourioù iliz katolik La Paquelais.
E 1860 a voe distrujet iliz katolik Gwinieg savet e 1595, hag adsavet en hevelep lec'h. E-barzh ar furchadennoù da neuze e vo adkavet Delwenn Sant Varzhin, sant-paeron ar barrez : emañ bremañ an delwenn-se dindan porched an Iliz.