Departamant gall
An departamant a zo un dachennad douar, pe, evit ober gant gerioù all, ur rannadur melestradurel e Bro-C'hall. War un dro ez eo
Pa vez anv eus an dachennad douar eo kustum tud ar velestradurezh c'hall da skrivañ ar ger gant un d bihan; pa vez kaoz eus ar framm politikel e vez implijet un D bras ganto.
Abaoe 2011 ez eus kement ha 101 departamant e Bro-C'hall, hag en o zouez 5 departamant tramor.
An departamant evel pastell-vro velestradurel
kemmañAr bastell-vro velestradurel dindan ar gwir boutin eo an departamant abaoe ar bloaz VIII (1799–1800) hag e chom c'hoazh. Renet eo gant ar prefed-departamant anvet diouzh c'hoant ar gouarnamant, harpet gant isprefeded e penn an isprefetioù.
Meur a servij didolpet eus ar Riez gall a zo aozet e framm an departamant, evel Renerezh departamant an Aveiñ (DDE, e berr), pe Renerezh departamant an aferioù yec'hed ha sokial (DDASS, e berr).
An departamant evel strollegezh lec'hel
kemmañUr strollegezh lec'hel digreizennet eo an departamant ivez. Dindan renerezh ar C'huzul-departamant emañ. Ar c'huzul-se a vez graet Kuzul-Meur anezhañ ivez, a zo dilennet war-eeun gant mouezhioù an holl zilennerion, evit c'hwec'h vloaz.
Bodet eo bet an departamantoù da sevel ar rannvroioù. Rannet e vezont etre arondisamantoù, hag int-i isrannet etre kantonioù a zo bet savet dre vodañ kumunioù.
Istor
kemmañ- Gwelout Istor an departamantoù gall.
Niverennadur an departamantoù
kemmañEn deroù e veze implijet niverennoù diwar an urzh alfabetek (1 da 83) evit bastañ da ezhommoù ar servijoù post. Goude an Impalaeriezh kentañ e oe dilezet ar sistem. E penn kentañ an XXvet kantved e voe adsavet an niverenniñ en ur dennañ kont eus an departamantoù ouzhpennet, met e 1922 e voe ouzhpennet an Territoire-de-Belfort nevez-krouet, dezhañ an niverenn 90.
Pa voe adrannet an Île-deFrance e 1964 e chomas gant Pariz an niverenn 75 ha gant an Yvelines, e-lec'h m'emañ Versailhez, pennlec'h ar Seine-et-Oise, an niverenn 78, hini ar bet-departamant. Ar pemp departamant nevez-krouet a resevas niverennoù diwar o urzh alfabetek ha lakaet e diwezh ar roll (91 betek 95 : Essonne, Hauts-de-Seine, Seine-Saint-Denis, Val-de-Marne, Val-d'Oise).
E 1976 e voe rannet Korsika etre daou evit krouiñ an departamant ar Corse-du-Sud (2A) ha hini Haute-Corse (2B).
Niverennet eo bet an departamantoù tramor eus 971 betek 976 (n'eus ket a zepartamant niverennet 96).
Anavezet mat eo sistem niveradur an departamantoù gant ar C'hallaoued pa vezont dispaket war blakennoù-marilh ar c'hirri-dre-dan hag ar marc'hoù-dre-dan. Aet eo da get an doare-se pa'z eus bet degemeret ur sistem europat e 2009, met chomet eo en un doare arouezel war ar c'hostez, gant arouez ar rannvro. Implijet e vez an niverennadur evit niverennoù ar Surentez sokial, e penn kodoù-post ar c'humunioù (nemet evit Korsika: implijet e vez an 20 evit kumunioù an enezenn a-bezh).
Sell ivez
kemmañKartenn an departamantoù gall
kemmañ
Taolenn an departamantoù gall
kemmañ| Niv | Departamant | Kêr-brefeti | Poblañs (2022) |
|---|---|---|---|
| 01 | Ain | Bourg-en-Bresse | 671 289 |
| 02 | Aisne | Laon | 525 558 |
| 03 | Allier | Moulins | 334 715 |
| 04 | Alpes-de-Haute-Provence | Digne-les-Bains (Dinha e yezh ar vro) | 167 179 |
| 05 | Hautes-Alpes | Gap | 141 677 |
| 06 | Alpes-Maritimes | Nice (Nisa e brezhoneg) | 1 114 579 |
| 07 | Ardèche | Privas (Privàs e yezh ar vro) | 333 229 |
| 08 | Ardennes | Charleville-Mézières | 267 204 |
| 09 | Ariège | Foix (Foish e yezh ar vro) | 155 339 |
| 10 | Aube | Troyes | 311 076 |
| 11 | Aude | Carcassonne (Carcassona e yezh ar vro) | 377 773 |
| 12 | Aveyron | Rodez (Rodés e yezh ar vro) | 279 736 |
| 13 | Bouches-du-Rhône | Marseille (Marselha e yezh ar vro) | 2 069 811 |
| 14 | Calvados | Caen | 704 605 |
| 15 | Cantal | Aurillac (Orlhac e yezh ar vro) | 144 399 |
| 16 | Charente | Angoulême | 351 603 |
| 17 | Charente-Maritime | La Rochelle (ar Roc'hell e brezhoneg) | 668 160 |
| 18 | Cher | Bourges | 299 496 |
| 19 | Corrèze | Tulle, Tula e yezh ar vro | 240 120 |
| 2A | Corse-du-Sud | Aiacciu | 166 045 |
| 2B | Haute-Corse | Bastia | 185 231 |
| 21 | Côte-d'Or | Dijon | 537 577 |
| 22 | Côtes-d'Armor, e brezhoneg Aodoù-an-Arvor | Sant-Brieg | 609 598 |
| 23 | Creuse | Guéret (Garait e yezh ar vro) | 115 529 |
| 24 | Dordogne | Périgueux (Periguers e yezh ar vro) | 416 325 |
| 25 | Doubs | Besançon | 548 662 |
| 26 | Drôme | Valence (Valença e yezh ar vro) | 521 432 |
| 27 | Eure | Évreux | 601 305 |
| 28 | Eure-et-Loir | Chartres (Chartrez e brezhoneg) | 432 950 |
| 29 | Finistère, e brezhoneg Penn-ar-Bed | Kemper | 927 912 |
| 30 | Gard | Nîmes (Nimes e yezh ar vro) | 764 010 |
| 31 | Haute-Garonne | Toulouse (Tolosa e yezh ar vro) | 1 456 261 |
| 32 | Gers | Auch | 192 649 |
| 33 | Gironde | Bordeaux (Bourdel e brezhoneg) | 1 674 980 |
| 34 | Hérault | Montpellier (Montpelhièr e yezh ar vro) | 1 217 331 |
| 35 | Ille-et-Vilaine (Il-ha-Gwilen e brezhoneg) | Roazhon | 1 109 232 |
| 36 | Indre | Châteauroux | 216 809 |
| 37 | Indre-et-Loire | Tours (Teurgn e brezhoneg) | 616 326 |
| 38 | Isère | Grenoble | 1 291 380 |
| 39 | Jura | Lons-le-Saunier | 258 405 |
| 40 | Landes | Mont-de-Marsan (Lo Mont de Marsan e yezh ar vro) | 428 427 |
| 41 | Loir-et-Cher | Blois (Bleaz a-gozh e brezhoneg) | 328 953 |
| 42 | Loire | Saint-Étienne | 772 041 |
| 43 | Haute-Loire | Le Puy-en-Velay (Lo Puèi de Velai e yezh ar vro) | 228 161 |
| 44 | Loire-Atlantique (Liger-Atlantel e brezhoneg) | Naoned | 1 473 156 |
| 45 | Loiret | Orléans (Orleañs e brezhoneg) | 687 063 |
| 46 | Lot | Cahors (Caors e yezh ar vro) | 175 620 |
| 47 | Lot-et-Garonne | Agen | 332 226 |
| 48 | Lozère | Mende | 76 503 |
| 49 | Maine-et-Loire | Angers (Añje e brezhoneg) | 828 151 |
| 50 | Manche | Saint-Lô | 496 815 |
| 51 | Marne | Châlons-en-Champagne | 564 107 |
| 52 | Haute-Marne | Chaumont | 169 865 |
| 53 | Mayenne ("Mezven" e brezhoneg) | Laval | 305 437 |
| 54 | Meurthe-et-Moselle | Nancy | 732 898 |
| 55 | Meuse | Bar-le-Duc | 180 745 |
| 56 | Morbihan (skrivet Mor-Bihan e brezhoneg) | Gwened | 776 103 |
| 57 | Moselle | Metz | 1 050 721 |
| 58 | Nièvre | Nevers | 202 299 |
| 59 | Nord | Lille ("Rijsel", e yezh ar vro) | 2 616 909 |
| 60 | Oise | Beauvais | 830 725 |
| 61 | Orne | Alençon | 276 144 |
| 62 | Pas-de-Calais | Arras | 1 460 184 |
| 63 | Puy-de-Dôme | Clermont-Ferrand ("Clarmont d'Auvernha" e yezh ar vro) | 664 385 |
| 64 | Pyrénées-Atlantiques | Pau | 699 473 |
| 65 | Hautes-Pyrénées | Tarbes (Tarba e yezh ar vro) | 231 453 |
| 66 | Pyrénées-Orientales | Perpignan (Perpinyà e yezh ar vro) | 492 964 |
| 67 | Bas-Rhin | Strasbourg (Straßburg e yezh ar vro) | 1 156 963 |
| 68 | Haut-Rhin | Colmar (Kolmar e yezh ar vro) | 767 800 |
| 69 | Rhône | Lyon | 1 907 982 |
| 70 | Haute-Saône | Vesoul | 233 920 |
| 71 | Saône-et-Loire | Mâcon | 549 136 |
| 72 | Sarthe | Le Mans | 566 129 |
| 73 | Savoie | Chambéry | 445 288 |
| 74 | Haute-Savoie | Annecy | 849 583 |
| 75 | Pariz Gwechall edo an niverenn-se gant departamant ar Seine |
Paris (Pariz e brezhoneg) | 2 113 705 |
| 76 | Seine-Maritime | Rouen (Rouan e brezhoneg) | 1 260 205 |
| 77 | Seine-et-Marne | Melun | 1 452 399 |
| 78 | Yvelines Gwechall edo an niverenn-se gant ar Seine-et-Oise |
Versailles (Versailhez e brezhoneg) | 1 470 778 |
| 79 | Deux-Sèvres | Niort | 375 415 |
| 80 | Somme | Amiens | 565 540 |
| 81 | Tarn | Albi | 396 168 |
| 82 | Tarn-et-Garonne | Montauban (Montalban e yezh ar vro) | 264 924 |
| 83 | Var | Toulon (Toullon pe "Toulon" e brezhoneg) | 1 108 364 |
| 84 | Vaucluse | Avignon (Avinhon e yezh ar vro) | 568 702 |
| 85 | Vendée ("Vañde" e brezhoneg) | La Roche-sur-Yon | 706 343 |
| 86 | Vienne | Poitiers | 438 688 |
| 87 | Haute-Vienne | Limoges (Limòtges e yezh ar vro; ha Lemojez e brezhoneg) | 372 438 |
| 88 | Vosges | Épinal | 358 700 |
| 89 | Yonne | Auxerre | 333 896 |
| 90 | Territoire de Belfort | Belfort | 140 082 |
| 91 | Essonne | Évry-Courcouronnes | 1 324 546 |
| 92 | Hauts-de-Seine | Nanterre | 1 647 435 |
| 93 | Seine-Saint-Denis | Bobigny | 1 681 725 |
| 94 | Val-de-Marne | Créteil | 1 419 531 |
| 95 | Val-d'Oise | Cergy/Pontoise¹ | 1 270 845 |
| 971 | Guadeloupe² (Gwadeloup e brezhoneg) | Basse-Terre ("Bastè" e yezh ar vro) | 383 569 |
| 972 | Martinique² (Martinik e brezhoneg) | Fort-de-France ("Fòd Fwans" e yezh ar vro) | 361 019 |
| 973 | Guyane² (Gwiana e brezhoneg) | Cayenne ("Kayèn" e kreoleg) | 288 382 |
| 974 | La Réunion² | Saint-Denis | 881 348 |
| 976 | Mayotte² | Mamoudzou | 256 518 |
Evezhiadennoù:
- Edo prefeti ar Val-d'Oise da vezañ lakaet e Pontoise pa voe krouet an departamant, nemet kaset e voe d'ar gumun nes, Cergy; bremañ e reont ar ville nouvelle anvet Cergy-Pontoise.
- An departamantoù tramor gall a zo douaroù a oa trevadennoù pell diouzh Bro-C'hall, hag a zo bet roet dezho ur statud heñvel ouzh hini departamantoù "european" Bro-C'hall. Bez' ez int, hervez al lezenn, lodoù eus Frañs hag eus Unaniezh Europa, nemet reolennoù europat arbennik zo evito. Pep hini eus an departamantoù-se zo ivez ur rannvro.
Evezhiadennoù all
kemmañEvezhiadennoù all a c'haller ober war anvioù ar c'hêrioù a zo pennlec'hioù departamantoù :
- Kêrioù gall zo o deus un anv brezhonek a-gozh pe goshoc'h, evel Bourdel, Orleañs, ar Roc'hell, Teurgn, ...
- Kêrioù gall zo n'eo ket gallek hepken o anvioù ofisiel: kavout a reer anezho digemm a-wechoù e yezhoù all ar vro, evel Bastia e korseg, Pau en okitaneg (nemet distaget disheñvel); kemm bihan a vez alies evel etre Quimper ha Kemper, Strasbourg ha Straßburg en alamaneg (Strossburi en elzaseg), Perpignan ha Perpinyà e katalaneg, Ajaccio hag Aiacciu e korseg; kemm bras a vez a-wechoù all, evel etre Vannes ha Gwened, hag etre Lille ha Rijsel e nederlandeg.