Marie de France (barzhez)

den
Reizh pe jener	plac'h
Bro ar geodedouriezh	Rouantelezh Bro-C'hall
Anv e yezh-vamm an den	Marie De France
Anv-bihan	Marie
Anv-familh	talvoud ebet
Deiziad ganedigezh	12. century
Lec'h ganedigezh	Breizh
Deiziad ar marv	13. century
Yezhoù komzet pe skrivet	henc'halleg
Yezh implijet dre skrid	galleg
Micher	barzh, skrivagner, troer, leanez, fabulist
Tachenn labour	barzhoniezh
Deroù ar prantad labour	1160
Dibenn ar prantad labour	1215
Oberenn heverk	Laeoù Marie de France, L'Espurgatoire Seint Patriz
Luskad	medieval poetry
Statud e wirioù aozer	Ar gwirioù aozer ne dalvezont ket ken

Ur pennad Marie de France zo ivez.

Marie de France (fl.1160-1210) a oa ur varzhez, ar skrivagnerez kentañ a anavezer en Europa ar C'hornaoueg o skrivañ en he zeodyezh, eleze ar galleg ha n'eo ket e latin. Goude Chrétien de Troyes (~1130 – ~1185) e voe Marie de France en eil rummad skrivagnerien a dermenas ar fin'amor, ar garantez kourtes.

Brudet eo dre he Laeoù (~1165), he Fablennoù (~1175) hag he barzhoneg L'Espurgatoire Seint Patriz (~1190).

Buhez

Ne ouzer netra diwar-benn Marie de France, war-bouez ar pezh a skrivas e gourfennskrid he Fablennoù :

Al finement de cest escrit
qu'en Romanz ai traitié e dit
me numerai pur remembrance
Marie ai num si sui de France

E dibenn ar skrid-mañ
am eus troet e romaneg ha leveret,
e roin ma anv evit ar c'houn
Marie eo ma anv hag a Frañs e teuan

Diresis e oa an anv France en XII^vet kantved : douaroù prevez ar rouaned (Enez-Frañs hag an Orléanais) pe ar rouantelezh a-bezh. E Normandie e oa bet savet moarvat, pan eo ar rannvro nemeti a vez deskrivet ganti, ha pa c'hoarvez al lae Les Deus Amanz e Romilly-sur-Andelle (Eure).

Yezh

Daoust ma vez lakaet Marie de France da skrivagnerez c'hall kentañ ez eo diaes gouzout a-zivout he yezh-vamm : ne anavezer hec'h oberennoù nemet dre eilskridoù dalif, a zo gwech e normaneg an Hanternoz, gwech e frañseg (Enez-Frañs hag Orléanais) ha gwech all e pikardeg. Bezet pe vezet, en ur yezh oil e skrive ar varzhez, hag anvet Romanz ganti.

Oberennoù

Lais

Gwelit ar pennad Lais de Marie de France.

Fables'

Dasparzhet etre 33 dornskrid bet aozet etre an XIII^vet kantved hag ar XV^vet kantved e oa ar 104 fablenn a zo deuet betek ennomp^[1]

Diwar ysopet ar roue saoz Ælfred (~848-899), a oa fablennoù Aisopos e latin, e savas Marie de France ul lodenn he fablennoù^[2]. Biskoazh kentoc'h ne oant bet troet e galleg.

Lod all a voe awenet gant ar Romuli, da lavaret eo fablennoù troet pe skrivet gant "Romulus Imperator" er IV^e kantved ha gant Flavius Aviannus en hevelep mare.Gant Marie de France he-unan ez eo bet savet an darn vuiañ eus ar barzhonegoù-se.

Biskoazh a-raok Marie de France ne oa bet kinniget danvez Aesopios en un doare ken klok, e galleg he amzer, hag e gwerzennoù, en ur lakaat kentelioù buhezegezh ar fablour henc'hresian er gevredigezh [[Gladdalc'helezh |c'hladdalc'hel]] ; dreist treiñ hag azasaat a reas ar varzhez : adaozañ a eure^[3].

L'Espurgatoire Seint Patriz

Gwlit ar pennad L'Espurgatoire Seint Patriz.

Levrlennadur

(fr) Marie de France. Le Lai du rossignol et autres lai courtois – Nouvelle traduction et présentation de Françoise Morvan. Paris : J'ai lu / Librio, 2001 (ISBN 978-2-290-31579-8)
(fr) Marie de France. Fables – Traduction, présentation et notes de Françoise Morvan. Arles : Actes Sud / Babel, 2010 (ISBN 978-2-7427-9301-3)
(br) Laeoù Marie de France, Aber 2011.

Liammoù diavaez

Notennoù

↑ (fr) Françoise Vielliard : La tradition manuscrite des fables de Marie de France : essai de mise au point, e Bibliothèque de l'École des chartes, 1989, levrenn 147, pp. 371-397 En-linenn.
↑ (fr) B. de Roquefort : Poésies de Marie de France, levrenn II. Paris : Chassereau, 1820, Notice sur les fables
↑ (fr) Laïd, Baptiste : L'élaboration du recueil de fables de Marie de France – Trover des fables au XIIe siècle. Paris : Honoré Champion, 2020 (ISBN 978-2-7453-5262-0)

[1] (fr) Françoise Vielliard : La tradition manuscrite des fables de Marie de France : essai de mise au point, e Bibliothèque de l'École des chartes, 1989, levrenn 147, pp. 371-397 En-linenn.

[2] (fr) B. de Roquefort : Poésies de Marie de France, levrenn II. Paris : Chassereau, 1820, Notice sur les fables

[3] (fr) Laïd, Baptiste : L'élaboration du recueil de fables de Marie de France – Trover des fables au XIIe siècle. Paris : Honoré Champion, 2020 (ISBN 978-2-7453-5262-0)

[1]

[2]

[3]