Marie de France (barzhez)
Ur pennad Marie de France zo ivez.Marie de France (fl.1160-1210) a oa ur varzhez, ar skrivagnerez kentañ a anavezer en Europa ar C'hornaoueg o skrivañ en he zeodyezh, eleze ar galleg ha n'eo ket e latin. Goude Chrétien de Troyes (~1130 – ~1185) e voe Marie de France en eil rummad skrivagnerien a dermenas ar fin'amor, ar garantez kourtes.
| Reizh pe jener | plac'h  |
|---|---|
| Bro ar geodedouriezh | Rouantelezh Bro-C'hall |
| Anv e yezh-vamm an den | Marie De France |
| Anv-bihan | Marie |
| Anv-familh | talvoud ebet |
| Deiziad ganedigezh | 12. century |
| Lec'h ganedigezh | Breizh |
| Deiziad ar marv | 13. century |
| Yezhoù komzet pe skrivet | henc'halleg |
| Yezh implijet dre skrid | galleg |
| Micher | barzh, skrivagner, troer, leanez, fabulist |
| Tachenn labour | barzhoniezh |
| Deroù ar prantad labour | 1160 |
| Dibenn ar prantad labour | 1215 |
| Oberenn heverk | Laeoù Marie de France, L'Espurgatoire Seint Patriz |
| Luskad | medieval poetry |
| Statud e wirioù aozer | Ar gwirioù aozer ne dalvezont ket ken |
Brudet eo dre he Laeoù (~1165), he Fablennoù (~1175) hag he barzhoneg L'Espurgatoire Seint Patriz (~1190).
Buhez kemmañ
Ne ouzer netra diwar-benn Marie de France, war-bouez ar pezh a skrivas e gourfennskrid he Fablennoù :
|
Al finement de cest escrit |
E dibenn ar skrid-mañ |
Diresis e oa an anv France en XIIvet kantved : douaroù prevez ar rouaned (Enez-Frañs hag an Orléanais) pe ar rouantelezh a-bezh. E Normandie e oa bet savet moarvat, pan eo ar rannvro nemeti a vez deskrivet ganti, ha pa c'hoarvez al lae Les Deus Amanz e Romilly-sur-Andelle (Eure).
Yezh kemmañ
Daoust ma vez lakaet Marie de France da skrivagnerez c'hall kentañ ez eo diaes gouzout a-zivout he yezh-vamm : ne anavezer hec'h oberennoù nemet dre eilskridoù dalif, a zo gwech e normaneg an Hanternoz, gwech e frañseg (Enez-Frañs hag Orléanais) ha gwech all e pikardeg. Bezet pe vezet, en ur yezh oil e skrive ar varzhez, hag anvet Romanz ganti.
Oberennoù kemmañ
Lais kemmañ
- Gwelit ar pennad Lais de Marie de France.
Fables' kemmañ
Dasparzhet etre 33 dornskrid bet aozet etre an XIIIvet kantved hag ar XVvet kantved e oa ar 104 fablenn a zo deuet betek ennomp[1]
Diwar ysopet ar roue saoz Ælfred (~848-899), a oa fablennoù Aisopos e latin, e savas Marie de France ul lodenn he fablennoù[2]. Biskoazh kentoc'h ne oant bet troet e galleg.
Lod all a voe awenet gant ar Romuli, da lavaret eo fablennoù troet pe skrivet gant "Romulus Imperator" er IVe kantved ha gant Flavius Aviannus en hevelep mare.Gant Marie de France he-unan ez eo bet savet an darn vuiañ eus ar barzhonegoù-se.
Biskoazh a-raok Marie de France ne oa bet kinniget danvez Aesopios en un doare ken klok, e galleg he amzer, hag e gwerzennoù, en ur lakaat kentelioù buhezegezh ar fablour henc'hresian er gevredigezh [[Gladdalc'helezh |c'hladdalc'hel]] ; dreist treiñ hag azasaat a reas ar varzhez : adaozañ a eure[3].
L'Espurgatoire Seint Patriz kemmañ
- Gwlit ar pennad L'Espurgatoire Seint Patriz.
Levrlennadur kemmañ
- (fr) Marie de France. Le Lai du rossignol et autres lai courtois – Nouvelle traduction et présentation de Françoise Morvan. Paris : J'ai lu / Librio, 2001 (ISBN 978-2-290-31579-8)
- (fr) Marie de France. Fables – Traduction, présentation et notes de Françoise Morvan. Arles : Actes Sud / Babel, 2010 (ISBN 978-2-7427-9301-3)
- (br) Laeoù Marie de France, Aber 2011.
Liammoù diavaez kemmañ
Notennoù kemmañ
- ↑ (fr) Françoise Vielliard : La tradition manuscrite des fables de Marie de France : essai de mise au point, e Bibliothèque de l'École des chartes, 1989, levrenn 147, pp. 371-397 En-linenn.
- ↑ (fr) B. de Roquefort : Poésies de Marie de France, levrenn II. Paris : Chassereau, 1820, Notice sur les fables
- ↑ (fr) Laïd, Baptiste : L'élaboration du recueil de fables de Marie de France – Trover des fables au XIIe siècle. Paris : Honoré Champion, 2020 (ISBN 978-2-7453-5262-0)