Ar sarkeg (Lé Sèrtchais) a zo ur rannyezh normanek komzet e Sark diorroet diwar ar jerzenezeg bet kaset d’an enezezenn didud betek neuze gant ezvroidi eus Jerzenez, ez-resis a-orin eus Saint Ouën an darn vrasañ anezhe, er 16vet kantved, ha levezonet da c’houde gant ar gwernenezeg.

Kar eo d’an aldernezeg bet komzet gwezhall en Aldernez hag ivez d’ar rannyezhoù normanek komzet c’hoazh e Normandi.

Gwezhall e veze rannet ar sarkeg e div isrannyezh [1].

Aet eo kalz war-gil ar yezh abalamour dreist-holl d’an niver brasoc’h-brasañ a Saozon aet d’en em staliañ da Sark evit chom hep rankout paeañ tailhoù hag ivez abalamour ma n’eus bet graet striv ebet evit kas ar yezh war-raok.

Skridoù

kemmañ

Ne van ket nemeur a sarkeg dre skrid ha n'eus doare-skrivañ unvan ebet.

Ar skrid koshañ embannet e sarkeg a zo tennet eus Aviel Mazhev, bet dastumet hag embannet e 1862 gant ar yezhonour Priñs Louis Lucien Bonaparte war-lerc'h bezañ bet gweladennet an enez a-ratozh-kaer:

L'chen qui sème s'n allit s'mai ; Et tàndis qu' i s'maitt une partie d' la s'menche quitt le long du ch'mìnn et l's oesiaux du ciel vìndrint et i la màndgirent. Une aûtre quitt dans d's endréts roquieurs, où alle n'avait pas fort de terre; et ou l'vist ossivite, parçe que la terre où al' 'tait n'était pas ben avant. Mais l'solé se l'vitt et ou fut brulaie; et coumme ou n'avait pas d'rachinnes, ou s'quitt. Une aûtre quitt dans d's épinnes, et l's épinnes vìndrent à craitre, et l'etoupidrent. Une aûtre enfin quitt dans d'bouanne terre, et ou portit du fritt; quiq' grâins rèndirent chent pour un, d'aûtres sessànte, et d'aûtres trente. L'chen qu'a d's oureilles pour ouit qu' il ouêt.}} (S. Makyu. Chap. XIII. 3-9)

Fonologiezh

kemmañ

Ne vez ket kavet e sarkeg elfennoù fonologel diorroet er jerzeneg war-lerc’h. Evel e jerzenezeg Saint Ouën m'eo diorroet ar sarkeg diwarnañ, ne gaver ker e sarkeg, da skouer, ar fonem /ð/ kavet e jerzenezeg diorroet diwar /r/:

Sarkeg Jerzenezeg Galleg
lyer liéthe lire
kuoradj couothage courage
fere féther repasser

N'eo ket ken diorroet staonekadur ar c'hensonenn drekstaon /k/ ha /g/ e sarkeg hag e Jerzenezeg:

Jerzenezeg /k/ -> [tʃ] ha /g/ -> [dʒ], d.s. hitchet (gall. "hoquet"), dgèrre (gall. "guerre")
Sarkeg /k/ -> /kj/ ha /g/ /gj/, d.s. hekyet, gyer
Jerzenezeg /t/ -> [tʃ], d.s. mêtchi (gall. "métier")
Sarkeg /t/ -> /t/, d.s. meeti

Miret eo bet [dʒ] e sarkeg, avat, ma teu da vezañ [ʒ] e jerzenezeg, d.s. mãdji kv. mangi (gall. "manger")

E sarkeg eo bet miret kensonennoù e dibenn ur ger bet kollet da vat e jerzenezeg, da skouer: sarkeg pret kv. jerzenezeg pré (gall. "pré")

Ral a wezh e gaver metatezenn /r/ e sarkeg kavet e jerzenezeg ha stankoc'h e gwernenezeg:

Sarkeg Jerzenezeg Gwernenezeg Galleg
krwee crouaix kérouaïe croix
mekrëdi Mêcrédi méquerdi mercredi

E jerzenezeg eo bet gwanet al <l> staonekaet -> /j/ keit ha m'eo bet miret e sarkeg, da skouer:

Sarkeg Jerzenezeg
(li = /j/)
Galleg
blyakyĩ bliatchîn cirage
klyüt cliu tache
plyechi pliaichi placer
lyef lief toit

Kavet e vez stank kensonennoù doubl e displegadur ar verboù dres evel e jerzenezeg met aet da get e gwernenezeg:

Sarkeg Jerzenezeg Gwernenezeg Galleg
machunnii machonn'nie machounn'rie maçonnerie
dje dmãdde jé d'mand'dai je d'mànd'rai je demanderai

Ne gaver ket kensonennoù staon dre fic'hal doubl e sarkeg avat:

Sarkeg Jerzenezeg Galleg
brachii brach'chie brasserie
brachii brachie brasée
mãdji mangi manger
mãdji mang'gie mangeant

Displegadur ar verboù

kemmañ

Sklaer e c'heller gwelet ar fed m'eo diorroet diwar jerzenezeg Saint Ouën o keñveriañ displegadur ar verboù en amzer dremenet strizh ma kaver an dibenn -dr, aet da get e yezh Saint ouën hiziv zoken e-touez ar gomzerion yaouankañ:

Sarkeg Jerzenezeg
(Saint Ouën)
Jerzenezeg unvan Galleg
i vuliidr i' voulîdrent i' voulîtent ils voulurent
uu paaliidr ou pâlîdres ou pâlîtes vous parlâtes
i füüdr i' fûdrent i' fûtent ils furent
uu prẽẽdr ou prîndres ou prîntes vous prîtes


Gwelit ivez

kemmañ

Daveoù

kemmañ
  • Liddicoat, Anthony J. (1994). A Grammar of the Norman French of the Channel Islands: The Dialects of Jersey and Sark. Berlin : Mounton de Gruyter. ISBN 3110126311. 
  • Liddicoat, Anthony J. (2001). Lexicon of Sark Norman French. Munich : LINCOM Europa. ISBN 3895864110. 
  • Patrom:Note Société Jersiaise

Liammoù diavaez

kemmañ