Wikipedia

Y Gododdin

Y Gododdin (distagañ /ə gɔ'dɔðɪn/) eo barzhoneg meur Aneirin, ur marvnad skrivet e kembraeg (hengembraeg ha kembraeg krenn) pe e kumbrieg, hag unan eus koshañ skridoù barzhoniezh an Henvrezhoned. Savet eo d'ar vrezelourien vrezhon eus rouantelezh Gododdin a varvas o stourm ouzh Angled rouantelezhioù Deira ha Bernicia e Catraeth, a vije Catterick e Yorkshire hiziv, war-dro ar bloaz 600.

Pajenn eus dornskrid Levr Aneirin.

Dizemglev zo avat diwar-benn pegoulz ha pelec'h e voe skrivet ar varzhoneg. Lenneien zo a lavar e voe savet e broioù brezhon kreisteiz Bro-Skos, tost war-lerc'h an emgann; re all a soñj gante e voe savet e Kembre, en IXvet pe Xvet kantved. Mard eo en IXvet kantved ez eo unan eus ar barzhonegoù koshañ skrivet e kembraeg, hag ar c'hoshañ barzhoneg eus ar vro-hont.

Ar Gododdin, anavezet evel Votadini en amzer proviñs Britannia, a oa o rouantelezh e gevred Skos, anavezet evel an Hen Ogledd e Kembre, pe Hanternoz kozh.

Kontañ a ra ar barzh e oa bet bodet un 300 brezelour brezhon, darn eus Bro ar Bikted, darn eus Rouantelezh Gwynedd zoken, e Din Eidyn, bremañ Dinedin ("Edinburgh" e saozneg), hag e-pad ur bloaz e voent o vanveziñ. Goude ez ejont da arsailhañ Catraeth, a vije kêr Catterick, e North Yorkshire.

Goude emgannañ e-pad meur a zevezh ne zistroas nemet ur brezelour. E doareoù all eus ar varzhonegez ec'h eas 363 gwaz betek Catraeth ha tri eo a zistroas.

Anavezet eo ar varzhoneg dre un dornskrid eus eil hanterenn an XIIIvet kantved, skrivet un darn anezhañ e krenngembraeg, hag an darn all e hengembraeg. Lavarout a ra lod e vije skrivet e predeneg an hanternoz ma vije eus ar VIvet kantved.

En ur poz eus Y Gododdin eo meneget ar Roue Arzhur, pezh a vije a bouez bras ma c'halljed prouiñ e oa bet skrivet ar poz e dibenn ar VIvet kantved pe e deroù ar VIIvet: neuze e vije ar c'hoshañ meneg eus Arzhur.

Levr Aneirin kemmañ

An dornskrid kemmañ

N'eus nemet un dornskrid eus Y Gododdin, Levr Aneirin an hini eo, eus eil hanterenn an XIIIvet kantved a soñjer. Peurvuiañ e kreder e voeskrivet gant daou zen, anvet A ha B.

88 poz eus ar varzhoneg a voe skrivet gant an dornskriver A[1] ha neuze e laoskas ur bajenn wenn a-raok skrivañ peder barzhoneg anavezet evel Gorchanau[2].

Gant ar skriver A eo skrivet e doare-skrivañ ar c'hrenngembraeg. Gant ar skriver B ez eus bet ouzhpennet danvez goude, ha war a greder en devoa tro da welout un dornskrid koshoc'h peogwir e skrivas traoù e doare-skrivañ an hengembraeg. Ar skriver B en deus skrivet 35 poz, ha darn zo doareoù all eus pozioù skrivet gant A, met darn n'int ket.

Ar varzhoneg kemmañ

 
Kastell Edinburgh gwelet eus Princes Street. War-dro 600 e oa aze kastell Mynyddawg Mwynfawr, ma voe korfatet a-raok an emgann.

Ar pozioù a ya d'ober ar varzhoneg[3] zo un heuliad klemmganoù d'ar vrezelourien kouezhet en emgann ouzh enebourien niverusoc'h. Darn eus ar gwerzennoù a gan meuleudi d'an arme vrezhon, re all d'an harozed unan hag unan. Kontet eo penaos e reas ar roue gododdin Mynyddog Mwynfawr da vodañ brezelourien eus un toullad rouantelezhioù brezhon, penaos e vagas anezho e-pad bloaz o korfata hag o lonkañ mez, en e gastell e Din Eidyn, a-raok stagañ gant un dro-vrezel hag a echuas evel un drouziwezh pa voent lazhet hogozik holl.

Mez a zo meneget e meur a werzenn, ma c'haller soñjal ez eo kaoz d'o marv. Tud zo o deus bet skrivet en XIXvet kantved ez eas ar Vrezhoned-se d'en em gannañ ent-mezv[4]. Met hervez Williams eo ret kompren mez evel kement tra roet gant an aotrou d'e wizien. En eskemm e c'hortozed anezho da baeañ o mez dre vezañ leal d'o aotrou betek ar marv. Kemend-all a gaver er varzhoniezh hensaoznek[5] Marc'hegerien eo ar gadourien, hag anv zo a gezeg meur a wech er varzhoneg. Kaoz a glezeier, goafoù ha skoedoù zo ivez, hag eus an harnezioù ivez (llurug, eus ar ger latin lorica)[6]. Meur a c'her a ziskouez e oant kristenien, pa'z eus kaoz eus pinijenn hag aoter.

Istor kemmañ

 
Ar Gododdin hag ar rouantelezhioù tro-war-dro

An istor kontet er varzhoneg a c'hoarvez er vro a zo hiziv gevred Skos ha biz Saoz hag a oa enni meur a rouantelezh vrezhon war-dro ar bloavezh 600. Ouzhpenn Gododdin e oa Strat Clut (e Strathclyde), Rheged en un darn eus Galloway, Lancashire ha Cumbria.Pelloc'h war-zu ar c'hreisteiz e oa Elmet war-dro Leeds. Eus ar vro-se e vez graet Hen Ogledd e kembraeg, an Hanternoz Kozh. Ar Gododdin, pe Votadini en amzer ma oa ar Romaned er vro, a oa o bro etre ar Firth of Forth en hanternoz betek ar stêr Wear er c'hreisteiz. Da lavarout eo an darn vrasañ eus Clackmannanshire ha Lothian hag ar Scottish Borders. E Din Eidyn (Dinedin), e oa o c'hêr-benn[7]. Goude e voe aloubet un darn vras eus o bro gant Angled Bernikia ha Deira, ha dont a reas da vezañ Northumbria

Levrlennadur kemmañ

  • Berggren, J. Lennart and Alexander Jones. "Ptolemy's Geography: An Annotated Translation of the Theoretical Chapters." Princeton University Press: Princeton and Oxford. ISBN 0-691-01042-0
  • Breeze, Andrew. 1997. Medieval Welsh literature. Four Courts Press. ISBN 1-85182-229-1
  • Charles-Edwards, Thomas. 1978. "The authenticity of the Gododdin: a historian's view" in Bromwich, Rachel & R. Brinley Jones (eds) Astudiaethau ar yr hengerdd: cyflwynedig i Syr Idris Foster Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0696-9 pp. 44–71
  • Clancy, Joseph P. 1970. The earliest Welsh poetry. Macmillan.
  • Clarkson, Tim. 1999. "The Gododdin Revisited" in The Heroic Age 1. Retrieved August 21, 2006.
  • Dillon, Myles and Nora Kershaw Chadwick. 1973. The Celtic realms Cardinal. ISBN 0-351-15808-1
  • Dumville, D. 1988. "Early Welsh poetry:problems of historicity" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X
  • Evans, D. Simon. 1977. "Aneirin- bardd Cristionogol?" in Ysgrifau Beirniadol 10. Gwasg Gee. pp. 35–44
  • Evans, D. Simon. 1978. "Iaith y Gododdin" in Bromwich, Rachel & R. Brinley Jones (eds) Astudiaethau ar yr hengerdd: cyflwynedig i Syr Idris Foster Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0696-9 pp. 72–88
  • Evans, D. Simon. 1982. Llafar a llyfr yn yr hen gyfnod : darlith goffa G.J. Williams Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0817-1
  • Evans, Stephen S. 1997. "The heroic poetry of Dark-Age Britain : an introduction to its dating, composition, and use as a historical source." Lanham, Md.: University Press of America. ISBN 0-7618-0606-7
  • Greene, David. 1971. "Linguistic considerations in the dating of early Welsh verse". Studia Celtica VI, pp. 1–11
  • Huws, Daniel (ed.). 1989. Llyfr Aneurin: a facsimile. South Glamorgan County Council & The National Library of Wales. ISBN 0-907158-33-1
  • Isaac, G.R. 1999. "Readings in the history and transmission of the Gododdin. Cambrian Medieval Celtic Studies 37 pp. 55-78
  • Jackson, Kenneth H. 1953. Language and history in early Britain: a chronological survey of the Brittonic languages first to twelfth century A.D. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Jackson, Kenneth H. 1969. "The Gododdin: The Oldest Scottish poem." Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-85224-049-X
  • Jarman, A.O.H. (ed.) 1988. Y Gododdin. Britain's Oldest Heroic Poem. The Welsh Classics vol. 3. Gomer. ISBN 0-86383-354-3
  • Koch, John T. 1997. "The Gododdin of Aneurin: text and context from Dark-Age North Britain." Cardiff: University of Wales Press. ISBN 0-7083-1374-4
  • O'Hehir, Brendan. 1988. "What is the Gododdin" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X
  • Padel, Oliver. 1998. "A New Study of the Gododdin" in Cambrian Medieval Celtic Studies 35.
  • Short, Steve. 1994. Aneirin: The Gododdin, translated by Steve Short. Llanerch Publishers. ISBN 1-897853-27-0
  • Stephens, Thomas. 1876. The literature of the Kymry: being a critical essay on the history of the language and literature of Wales Second edition. Longmans, Green and Co..
  • Sweetser, Eve. 1988. "Line-structure and rhan-structure: the metrical units of the Gododdin corpus" in Roberts, Brynley F. (ed) "Early Welsh poetry: studies in the Book of Aneirin." Aberystwyth: National Library of Wales. ISBN 0-907158-34-X pp. 139–154
  • Turner, Sharon. 1803. A vindication of the genuiness of the ancient British poems of Aneurin, Taliesyn, Llywarch Hen and Merddin, with specimens of the poems. E. Williams.
  • Williams, Ifor. 1938. "Canu Aneirin: gyda rhagymadrodd a nodiadau." Aberystwyth: Gwasg Prifysgol Cymru.
  • Williams, Ifor. 1944. "Lectures on early Welsh poetry." Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1944.
  • Williams, Ifor. 1980. "The beginnings of Welsh poetry: studies." Rachel Bromwich (ed.); Cardiff: University of Wales Press, second edition. ISBN 0-7083-0744-2
  • Wmffre, Iwan. 2002. "Mynydawc - ruler of Edinburgh?" Studi Celtici 1 pp. 83–105

Liammoù diavaez kemmañ

   
 

Sellet er Wikimammenn : Y Gododdin.

Notennoù ha daveoù kemmañ

  1. ↑ Rannet eo ar pozioù gant pennlizherennoù bras, met n'eo ket rannet ar gwerzennoù. Peurvuiañ e ra an embannerien evel ma reas Ifor Williams en e embannadur er bloaz 1938.
  2. ↑ Klar, O Hehir ha Sweetser a soñje gante e oa un trede dornskriver, a anvont C, a skrivas ar Gorchanau. N'a ket Huws a-du gante, pa gav dezhañ eo labour an dornskriver A. Gwelout Huws, pp. 34, 48
  3. ↑ Hervez O Hehir eo ret kompren Y Gododdin evel un heuliad barzhonegoù distag diwar-benn traoù kenstag. Gwelout O Hehir, p. 66
  4. ↑ Abaoe labourioù Turner e 1803, da nebeutañ, e lenner a-zivout ar c'heal-se.
  5. ↑ Williams 1938, pp. xlviii-xlvix.
  6. ↑ Williams 1938, pp. lxii-lxiii.
  7. ↑ Jackson, p. 5.
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Y_Gododdin&oldid=2022713 »