Laikelezh

Al laikelezh pe c'hoazh al likelezh, zo ur bennaenn disparti etre ar Stad hag ar gevredigezh foran diouzh ar gevredigezh relijiel.
E Bro-C'hall e voe disklêriet likelezh ar Stad d'an 9 a viz Kerzu 1905 dre al lezenn anvet Loi concernant la séparation des Églises et de l'État gant ar pal staliañ neptuegezh ar Stad da geñver an holl kredennoù relijiel. Gant ur ster ledan e vez implijet an termeniñ-se evel patrom d'an aozadurioù, foran pe brevez, hag a vez dizalc'h diouzh ar gloer hag an Ilizoù.

██ Stadoù lik pe sekulier

██ Stadoù gant ur relijion Stad

██ Amsklaer pe hep ditour ebet

Enebet e vez ar Stadoù lik ouzh ar re o deus ur relijion a Stad. Hervez ar broioù ez eo disheñnvel pennaenn an disparti etre ar Stad hag ar relijionoù hag an doare liammoù a vez staliet kenetrezo.

Termenadur

Komzet e vez eus laikelezh pe eus un aozadur lik evit termeniñ un aozadur pe ur framm hag a zo dizalc'h diouzh selloù ar relijionoù pe re ar gloer war ar bed. Neptu e rankont bezañ da geñver kredennoù pep den ; dre-se e vez kaoz eus "laikelezh-Stad" pe eus "laikelezh an deskadurezh".

Istor

Gwriziennet eo mennad al laikelezh e skridoù ar brederourien henc'hresian ha roman, Marcus Aurelius hag Epikuros, prederourien eus Kantved ar Sklêrijenn evel John Locke (1632-1704), Pierre Bayle (1647-1706), Voltaire (1694-1778), Denis Diderot (1713-1784, pe c'hoazh Tadoù diazezer Stadoù Unanet Amerika evel Thomas Paine (1737-1809), Thomas Jefferson (1743-1826) ha James Madison (1751-1836).
E Bro-C'hall gant Lezennoù Jules Ferry, pe c'hoazh e skridoù ar brederourien arnevez aknostek pe dizoue evel Bertrand Russell, Robert Ingersoll, Albert Einstein, ha Sam Harris.

Mennad al laikelezh a zo bet savet gant tud a bep seurt ha n'eo ket hepken gant tud dizoue. Setu penaos e kaver Averroes, ur prederour ha doueoniour muzulmat eus Andalouzia hag a skrive en arabeg en XII^vet kantved e-touez krouerien mennozh al laikelezh.

Bro-C'hall

Lik e oa deuet da vezañ ar skolioù publik gant lezennoù Jules Ferry e 1882. Klasket e oa bet kavout an neptuegezh da geñver aozadur an devezhioù-skol. Un devezh dilabour (d'ar Yaou) a oa bet lakaet da dalvezout evit reiñ an tu da zegas deskamant relijiel d'ar skolidi met er-maez eus ar skol.

Al lezenn a bled gant al laikelezh, pe "Lezenn 1905", a oa bet awenet gant an neptuegezh da geñver ar relijion katolik dreist-holl. Savet e oa bet al lezenn-mañ diwar kinnig ar Breizhad Aristide Briand. Ouzhpenn embann an disrann sklaer etre an Ilizoù hag ar Stad, lavaret eo en-dro el lezenn-mañ ar frankiz azeuliñ. Chom a ra ar Stad perch'enn war madoù an Iliz met ne vo ket mui gopret ar gloer nag arc'hantaouet ar relijionoù ganti.

E 2004, pa oa Jacques Chirac prezidant ar Republik, votet e oa bet ul lezenn evit difenn d'ar skolidi, skolajidi ha liseidi diskouez betek re arouezioù o relijion pe gwiskañ dilhad relijiel er skolioù publik.

Nicolas Sarkozy en doa lakaet da vezañ votet e 2010 ul lezenn evit difenn kuzhat e dremm er straed pe er savadurioù a zegemer tud. Votet e oa bet al lezenn-mañ pa oa tabut er gevredigezh diwar-benn ar muzulmanezed a wisk an niqab.