Andel

kumun Aodoù-an-Arvor

Andel a zo ur gumun eus Bro Sant-Brieg e kanton Lambal, e departamant Aodoù-an-Arvor, e Norzh Breizh.

Andel
Ar maerdi.
Ar maerdi.
Anv gallaouek Andèu
Anv gallek (ofisiel) Andel
Bro istorel Bro-Sant-Brieg
Melestradurezh
Departamant Aodoù-an-Arvor
Arondisamant Sant-Brieg
Kanton Lambal
Kod kumun 22002
Kod post 22400
Maer
Amzer gefridi
Nicole Poulain
2014-2026
Etrekumuniezh Lambal Douar ha Mor
Bro velestradurel Bro Sant-Brieg
Lec'hienn web (fr)www.andel.fr
Poblañsouriezh
Poblañs 1 148 ann. (2020)[1]
Stankter 94 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù
lec'hiañ
48° 29′ 27″ Norzh
2° 33′ 59″ Kornôg
/ 48.4908333333, -2.56638888889
Uhelderioù kreiz-kêr : 108 m
bihanañ 32 m — brasañ 122 m
Gorread 12,2 km²
Lec'hiañ ar gêr
Andel

Douaroniezh kemmañ

Kumunioù amezek : Plangonwal, Sant-Araon, Maroue, Koedmaeg, Morieg

Anv kemmañ

  • J-Y Le Moing (1990) : " Andel, 1157, Bulletin d'information des maires; Andel, 1200; Anciens évêchés de Bretagne & Prieuré St Martin de Lamballe".
  • B. Tanguy : Andel, XIIvet
  • E. Vallerie : Andel, 1145; Andel, 1405; Andel, 1516
  • Embannadurioù Flohic (1998) : " diouzh latin doliacus ou andoliacus, désignant les sites caractérisés par un méandre".

Ardamezioù kemmañ

N'ez eus ket

Istor kemmañ

XVIIIvet kantved kemmañ

  • Miz Mezheven 1719 : abalamour d'an dienez, daou garrad gwinizh a oa harzet ha kaset dre heg da marc'had Lambal.

XIXvet kantved kemmañ

  • 1875 : distrujet e voe bourk Andel gant un tangwall.

XXvet kantved kemmañ

Brezel-bed kentañ kemmañ

  • Mervel a reas 36 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 6,09 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[2].

Eil Brezel-bed kemmañ

  • Mervel a reas pevar den abalamour d'ar brezel[3].

Brezelioù didrevadenniñ kemmañ

Brezel Indez-Sina kemmañ

Brezhoneg kemmañ

Ar Brezoneg er Skol kemmañ

  • 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skolioù kentañ derez, asambles gant kumunioù all eus bro-Lambal evel Maroue (e Lambal hiziv), Henon ha Pledeliav[5].

Monumantoù ha traoù heverk kemmañ

  • Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Yann-Vadezour (1591, 1737, 1845, 1878).
  • Chapel ar Spered Santel (c. 1769).
  • Ar presbital kozh.
  • Chapel Sant Reun ar C'hloz-Nevez (XVIIIvet).
  • Maner Lourmel, aet da di-feurm.
  • Maner La Ville-Corhen (war dro 1600), aet da di-feurm.
  • Maner La Forrière, gwechall Maison-Basse de la Ville-Corhen, aet da di-feurm.
  • Monumant foran ar re varv, luc’hskeudenn[6].
  • Monumant ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik, luc’hskeudenn[7].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962 kemmañ

Niver a annezidi

Melestradurezh kemmañ

Tud kemmañ

  • Jakez-Nikolaz Hingant, ganet er Forges Andel d'an 10 a viz Gwengolo 1745, rektour Andel kent an Dispac'h, kannad an Iliz ouzh Stadoù Jeneral (1790). Nac'her, e yeas da Jersey. Pa deut ar peoc'h en dro, eo bet person Andel. Aet da Anaon d'an 3 a viz Gwengolo 1822.
  • Bonaventure Le Saulnier du Vauhello, ganet e Sant-Brieg d'an 9 a viz Ebrel 1751; alvokad ouzh Breujoù Breizh, 1777; prokulor jeneral Aodoù an Hanternoz, 1792; toull-bac'het e-kerzh ar Spont-Bras, 1793-1794; alvokad ar Chouanted hag an Divroidi; aet da Anaon e Lambal an 21 Here 1826.
  • Hyppolite Le Saulnier du Vauhello, ganet e Sant-Brieg ar e miz Meurzh 1796; kabiten lestr; en eus savet skridoù diwar dourlec'hiadurezh. Aet da Anaon e Pariz d'an 11 a viz Gouere 1858, hag interet en Andel.
  • Bonaventure-Marie Le Saulnier de la Cour, ganet e Sant-Brieg ar 5 Ebrel 1821. Kabiten fourgadenn; major jeneral e Brest. Aet da Anaon e Brest d'ar 14 a viz Ebrel 1880. E gwreg e oa merc'h bezamiral baron Grivel, par Bro-C'hall.

Ardamezeg ar familhoù kemmañ

  de Lescoët

Aotrounez Ville-Marie

En sabel e sparfell en argant, krabanet, stagellek ha grizilhonek en aour, heuliet gant teir c'hregilhenn en argant

Levrioù kemmañ

  • (fr)François Falc'hun : Les noms de lieux celtiques. Première série. Vallées et plaines. Editions armoricaines. Roazhon. 1966 (chap. II : dol, dolen. p. 26 / 35)
  • (fr)Régis de Saint-Jouan : Dictionnaire des communes du département des Côtes d'Armor. Éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor 1990
  • (fr)Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Origine et signification. ArMen - Le Chasse-Marée. 1992
  • (br)Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Liammoù diavaez kemmañ

Notennoù ha daveoù kemmañ

  1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
  2. (fr)Memorial Genweb
  3. (fr)Monumant ar re varv
  4. (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
  5. (fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 267, Kemper, Nouvelles Éditions bretonnes, 1936
  6. (fr)Memorial Genweb
  7. (fr)Memorial Genweb