Berkeliom

Un elfenn gimiek treuzuraniat skinoberiek eo ar berkeliom ; Bk eo e arouez kimiek, 97 e niver atomek ha 247,070 e dolz atomek.
An navet aktinid eo e taolenn drovezhiek an elfennoù kimiek.

B E R K E L I O M 0 0 0 0 0 0 0 0 Kuriom – Berkeliom – Kaliforniom Tb Cm Taolenn beriodek Perzhioù hollek Niver atomek 97 Rummad kimiek Aktinidoù Strollad, trovezh, bloc'h Aktinidoù, 7, f Tolz atomek 247,070 u Aozadur elektronek [Rn] 5f9 7s2 Dasparzh an elektronoù dre liveoù gremm : 2, 8, 18, 32, 27, 8, 2 Perzhioù atomek Niver oksidadur + 4, + 3 (oksidenn ueleizhidik) Tredanleiegezh 1,30 (skeul Pauling) Gremmoù ionadur 1 : 598,006 kJ/mol Skin atomek 244 pm Skin kenamsav 168 pm Skin Van der Vaals (stlenn ebet) Perzhioù fizikel Arvez Kaled Douester (20°C) 14,790 g/cm3 Teuzverk 986°C Bervverk (stlenn ebet) Tredanharzusted (stlenn ebet)

Istor

E miz Kerzu 1949 e voe kevanaozet izotop 243 an elfenn 97 a-ratozh-kaer e Skol-veur Berkeley (Kalifornia) gant skipailh Stanley Thompson, Albert Ghiorso ha Glenn Theodore Seaborg dre skinata amerikiom-242 gant kraoñelloù heliom (rannoùigoù α) en ur c'hiklotron bihan 1,50 m e dreuzkiz :

241	Am +	4	He —→	243	Bk + 2	1	n
95		2		97		0

Pevar neutron a voe ouzhpennet d'an amerikiom-241 a-benn kenderc'hañ Bk-243, ha daou neutron diere.
Peogwir ne bad Bk-243 nemet 4,5 eurvezh e voe ret gortoz nav bloavezh (1958) kent bezañ kenderc'het un nebeud mikrogrammoù berkeliom hewel gant an daoulagad.
E 1962 e voe fardet an c'henaozad kentañ, dioksidenn berkeliom BkO₂.

Evel ma oa bet an aktinid ₉₅Am anvet e-keñver e amezeg ₆₃Eu e rann al lantanidoù (anvioù kevandirioù), ha _[[kuriom|Cm e-keñver al lantanid ₆₄Gd (anvioù skiantourien), e voe an elfenn 97 anvet e-keñver al lantanid ₆₅Tb (anvioù lec'hioù) : kêr Ytterby e Sveden evit an terbiom, kêr Verkeley evit ar berkelium.

Perzhioù

Ur metal blot liv an arc'hant eo ar berkeliom. Etre re amezeien ₉₆Cm ha ₉₈Cf eo perzhioù ar berkeliom ; tost da re ₆₅Tb ez int ivez.

	Douester (g/cm3	Teuzverk (°C)	Bervverk (°C)	Tredanharzhusted (µΩ•m, e 20°C)
96Cm	13,300	1 345	3 110	1,25
Berkeliom	14,790	986	?	?
98Cf	15,100	900	?	?

Kewarellek eo ar berkeliom e gwrezverkoù etre -203,15 hag 20°C, da lavaret eo e tro da warell pa vez en ur gwarellvaez diavaez.

Kimiek

Evel an holl aktinidoù e tileizh ar berkeliom e drenkennoù mesket gant dour, en ur reiñ hidrogen hag en ur gemer e stumm oksidet stabil Bk(III), Bk₂O₃.
Ne zazgwered ket buan gant an oksigen e 20°C, marteze en abeg d'ur gwiskad BkO₂ a zeufe da wareziñ ar metal diouzh un oksidadur donoc'h. Gant an hidrogen e tazgwered aes, gant an halogenoù ivez, ha c'hoazh gant metaloù teuz.

Izotopoù

War-dro 20 izotop ha 6 izomer derc'hanel eus ar berkeliom zo anavezet, eus ²³⁵Bk betek ²⁵⁴Bk.

Izotopoù stabilañ ar berkeliom

Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanidigezh
245Bk	kevanaozet	4,94 devezh	ε → 245Cm
			α → 231Am
246Bk	kevanaozet	1,8 devezh	α → 242Am
			ε → 246Cm
247Bk	kevanaozet	1 380 bloavezh	α → 243Am
248Bk	kevanaozet	> 9 bloavezh	α → 244Am
249Bk	louc'h	330 devezh	α → 245Am
			β- → 249Cf

Kenderc'hadur

• Tu zo da genderc'hañ berkeliom en un dazgwereder derc'hanel diwar uraniom-238 pe blutoniom-239, a roio amerikiom kent reiñ Cm-249 :
  

U-238 (+1n)→ U-243 (β^-)→ Np-239 (β^-)→ Pu-239 (+4n)→ Pu-243 (β^-)→ Am-243 (+1n)→ Am-244 (β^-)→ Cm-244 (+5n)→ Cm-249 (β^-)→ Bk-249

Kaliforniom-249 a zeuio diwar digevanadur β^- ar berkeliom-249 goude 330 devezh.

• E 1971 e voe kenderc'het ar c'hentañ standilhon eus berkeliom metalek dre an dazgwered : BkF₃ + 3 Li → Bk + 3 LiF.

Arver

Evit ar mare ne ouzer ket arverañ ar berkeliom en diavaez eus an enklaskoù skiantel.
Bk-249 a implijer da genderc'hañ elfennoù pounneroc'h c'hoazh, ₉₈Cf, ₁₀₃Lw, ₁₀₄Rf ha ₁₀₇Bh pergen.
Ne c'haller ket arverañ Bk evel trelosk derc'hanel rak nebeut anezhañ a vez kenderc'het : 192 kg zo ret kaout evit ma krogfe an dazgwered.

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• GREENWOOD Norman N., Chemistry of the Elements, Elsevier Science Ltd., 1997, ISBN 978-0-08-037941-8 (en)
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 C'HWE 2013
• Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford