Gadoliniom
Un elfenn gimiek eo ar gadoliniom ; Gd eo e arouez kimiek, 64 e niver atomek ha 157,250 e dolz atomek.
| ||||
---|---|---|---|---|
Europiom – Gadoliniom – Terbiom | ||||
| ||||
Perzhioù hollek | ||||
Niver atomek | 64 | |||
Rummad kimiek | Lantanidoù | |||
Strollad | Lantanidoù | |||
Trovezh | 6 | |||
Bloc'h | f | |||
Tolz atomek | 157,250 | |||
Aozadur elektronek | ||||
[Xe] 4f7 5d1 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 25, 9, 2 | ||||
Perzhioù atomek | ||||
Niver oksidadur | + 3 Oksidenn vazennek skañv | |||
Tredanleiegezh | 1,2 (Skeul Linus Pauling) | |||
Gremmoù ionadur | 1 : 593,365 kJ/mol 2 : 1 166,507 kJ/mol 3 : 1 990,491 kJ/mol 4 : 4 235,351 kJ/mol | |||
Skin atomek | 234 pm | |||
Skin kenamsav | 182 pm | |||
Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
Perzhioù fizikel | ||||
Arvez | Kaled | |||
Douester (≈20 °C) | 7,870 g/cm3 | |||
Teuzverk | 1 313 °C | |||
Bervverk | 3 273 °C | |||
Tredanharzusted | 1,31 nΩ•m (e 20 °C) | |||
Neuz an elfenn | ||||
| ||||
Istor
kemmañUn tamm eus istor kemplezh al lantanidoù, anvet douaroù rouez ivez, eo hini ar gadoliniom.
E 1803 e voe dizoloet ar c'heriom 58Ce ; e 1839 e teuas ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander a-benn da gavout div elfenn all er standilhon a oa bet anvet "keriom" : al lantanom 57La hag un elfenn all a anvas didymium diwar ar gresianeg "gevellelfenn".
Pelloc'h e voe furchet ar standilhon, hag e 1879 e voe dizoloet ar samariom 62Sm ennañ gant ar c'himiour gall Paul Émile Lecoq de Boisbaudran ; ur meskaj eo an didimiom ivez, evel m'er prouas ar skiantour aostrian Carl Auer von Welsbach e 1885 : prazeodimiom 59Pr ha neodimiom 60Nd a ya da sevel an didimiom e gwirionez[1].
Ar samariom zoken ne oa ket glan : ar gadoliniom a voe dinoet ennañ gant ar c'himiour gall Jean Charles Galissac de Marignac e 1880, dre ensellet skalfad un tamm kailh gadolinit ha hini un tamm kerit ma kavas muioc'h eus an elfenn nevez. Dont a reas a-benn da dennañ stumm oksidet anezhi eus an tamm kerit, ha gadolinium a zibabas da anv an elfenn nevez, diwar anv ar c'hailh a oa bet anvet en enor d'ar c'himiour ha douarour finlandat Johan Gadolin.
E 1886 e voe tennet ar metal eus un tamm kerit gant Paul Émile Lecoq de Boisbaudran.
Perzhioù
kemmañUr metal liv an arc'hant eo ar gadoliniom glan ; orjalennus eo, da lavaret eo e c'haller e astenn hep na dorrfe, ha govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh.
Ferromagnetek eo ar gaodoliniom e gwrezverkoù yenoc'h eget 20 °C : treiñ a ra da warell ; pa vez tommoc'h eget 20 °C e tro da gewarellek, ret eo e vije en ur gwarellvaez kreñv evit ma trofe da warell.
Kimiek
kemmañAes eo lakaat ar gadoliniom da zazgwerediñ gant an darn vuiañ eus an elfennoù all, daoust dezhañ bezañ stabil a-walc'h en aer sec'h en 20 °C. Buan avat e koll e lufr pa vez mouest an aer, en abeg da stummadur ur gwiskad oksidenn (Gd2O3) a ziskant en ur lezel muioc'h a vetal da c'houzañv an oksidadur : 4 Gd + 3O2 → 2 GdO3.
- Par da hini ar c'halkiom 20Ca eo dazgweredusted ar gadoliniom en dour :
Gorrek e tazgwered en dour yen, ha buan en dour zomm.
- Aes eo dileizhañ ar gadoliniom en drenkenn sulfurek :
- 2 Gd [k] + 3 H2SO4 [dz] + 18 H2O [d] → 2 [Gd(H2O)9] [dz] + 3 SO4 [dz] + 3 H2 [g]
- E gwrezverkoù tost da 200 °C e tasgwered Gd gant an halogenoù, aroueziet amañ dre X :
- 2 Gd + 3 X2 → 2 GdX3
Izotopoù
kemmañGadoliniom a gaver en natur, e stumm 6 izotop stabil hag ur skinizotop, 152Gd, 1.08×1014 bloavezh e hanter-vuhez. Gadoliniom-158 eo an izotop paotañ.
Skinizotopoù all zo bet kevanaozet, 29 anezho, an hini stabilañ o vezañ 150Gd gant un hanter-vuhez a 1.79×106 bloavezh.
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
---|---|---|---|
152Gd | 0,2 | 1,08x1014 bloavezh | 148Sm |
154Gd | 2,18 | stabil, 90 neutron | |
155Gd | 14,8 | stabil, 91 neutron | |
156Gd | 20,47 | stabil, 92 neutron | |
157Gd | 15,65 | stabil, 93 neutron | |
158Gd | 24,84 | stabil, 94 neutron | |
160Gd | 21,86 | > 1,3x1021 bloavezh | 160Dy |
Arver
kemmañNebeut a zedalvezadurioù zo d'ar gadoliniom, met pouezus int.
- Trawalc'h eo lakaat 1% a c'hadoliniom er c'hendeuzadoù krom 24Cr pe houarn 26Fe evit gwellaat o goveliusted, o orjalennusted hag evit ma talc'hfent gwelloc'h ouzh an oksidadur hag er gwrezverkoù uhel.
- An izotop Gd-157 a implijer er skeudennerezh dre zasson gwarellel (SDG), evit dinoiñ yoc'hennoù krankrek pergen ; abalamour d'e ferromagnetegezh ez implijer Gd en SDG ivez evit gwellaat ar skeudennoù, pa c'haller diforc'hañ aesoc'h etre ar gwiadoù yac'h hag ar re glañv.
- Dre m'eo gouest da lonkañ neutronoù ez arverer gadoliniom evit hobregonañ an dazgwerederioù derc'hanel hag evit gwareziñ kefluskerioù derc'hanel al listri-spluj.
- Ur c'henaozad gadoliniom, Gd3Ga5O12, kevret gant neodimiom, disproziom pe iterbiom, a implijer da fardañ laseroù a-benn kenderc'hañ pladennoù-stumm (CD, CD-ROM, DVD) ; gwezhall ez arvered ar c'henaozad-se evit fardañ diamant faos ha memorioù gwarellnez evit an urzhiataerioù.
Notennoù
kemmañ- ↑ Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 10 GEN 13
- ↑ Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
Daveennoù
kemmañ- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |