Le Siècle de Louis XIV

Le Siècle de Louis XIV zo ul levr istor gant ar skrivagner gall Voltaire (1694-1778), diwar-benn ren ar roue gall Loeiz XIV, embannet e 1751.

Poltredet gant Hyacinthe Rigaud, 1702

Mennad ar skrivagner e oa « peindre à la postérité, non les actions d'un seul homme Louis XIV, mais l'esprit des hommes dans le siècle le plus éclairé qui fut jamais »[1], da lavarout eo "livañ evit ar remziadoù da zont, naren oberoù un den hepken Loeiz XIV, met spered an dud er c'hantved muiañ sklêrijennet a voe biskoazh".

Dre an oberenn-se diwar-benn ur roue hag a renas adal 1643 betek 1715 e voe heñvelekaet ar XVIIvet kantved e Bro-C'hall ouzh personelezh ar roue Loeiz XIV.

Marevezh kemmañ

Pa varvas ar roue gall Loeiz XIV e 1715 e oa 20 vloaz an den yaouank François Arouet, ha ne oa ket c'hoazh anvet Voltaire. Evel prederourien arall eus e amzer e wele ar skrivagner pevar marevezh meur en Istor: marevezh Alesant Veur ha hini Perikles, hini Caesar ha hini Augustus, an Azginivelezh italian, ha hini Loeiz XIV a oa dezhañ ar meurañ[2]

Ar pennadoù kemmañ

 
Loeiz II Bourbon, Priñs Condé (1621-1686)
 
Ar c'hardinal Mazarin, poltredet gant Pierre Mignard
 
Henri de La Tour d'Auvergne, beskont Turenne, penn an armeoù gall
 
Carlos II, Roue Spagn
 
Eugenio di Savoia, trec'hour Malplaquet
  • I. Introduction ("Digoradur")
  • II. Des États de l’Europe avant Louis XIV ("Stadoù Europa a-raok Loeiz XIV)"
  • III. Minorité de Louis XIV. Victoires des Français sous le grand Condé, alors duc d’Enghien. ("Minorelezh ar roue. Trec'hioù ar C'hallaoued dindan Condé, a oa dug Enghien da neuze")
  • IV. Guerre civile ("Brezel diabarzh")
  • V. Suite de la guerre civile jusqu’à la fin de la rébellion, en 1653 ("Heuliadoù ar brezel diabarzh betek an dibenn anezhañ e 1653")
  • VI. État de la France jusqu’à la mort du cardinal Mazarin en 1661 ("Stad Bro-C'hall betek marv ar c'hardinal Mazarin en 1661")
  • VII. Louis XIV gouverne par lui-même. Il force la branche d’Autriche espagnole à lui céder partout la préséance, et la cour de Rome à lui faire satisfaction. Il achète Dunkerque. Il donne des secours à l’empereur, au Portugal, aux États-Généraux, et rend son royaume florissant et redoutable ("Loeiz XIV o c'houarn e-unan. Rediañ a ra skourr spagnol an Tiegezh Habsburg da lezel ar renk kentañ gantañ, ha lez Roma da blegañ dezhañ. Prenañ a ra Dunkark. Harp a ro d'an impalaer, da Bortugal, d'an Izelvroioù[3], hag ober ur rouantelezh bleunius ha spouronus")
  • VIII. Conquête de la Flandre ("Brezel Holland")
  • IX. Conquête de la Franche-Comté. Paix d’Aix-la-Chapelle ("Aloubadeg ar Franche-Comté. Feur-emglev Aachen (1668)")
  • X. Travaux et magnificence de Louis XIV. Aventure singulière en Portugal. Casimir en France. Secours en Candie. Conquête de la Hollande ("Labourioù ha pompad Loeiz XIV. Avantur dibar e Portugal. Kazimir e Bro-C'hall. Skoazell e Candia. Aloubadeg an Izelvroioù")
  • XI. Évacuation de la Hollande. Seconde conquête de la Franche-Comté. ('Skarzhadur Holland. Eil aloubadeg ar Franche-Comté")
  • XII. Belle campagne et mort du maréchal de Turenne. Dernière bataille du grand Condé à Senef. ("Freuzadeg Pfalz ha marv beskont Turenne en Emgann Salzbach. Emgann diwezhañ Condé en Seneffe")
  • XIII. Depuis la mort de Turenne jusqu’à la paix de Nimègue, en 1678. ("Adal marv Turenne betek feur-emglev Nijmegen, en 1768")
  • XIV. Prise de Strasbourg. Bombardement d’Alger. Soumission de Gênes. Ambassade de Siam. Le pape bravé dans Rome. Électorat de Cologne disputé. ("Kemeret Strassburg. Bombezet Alger. Genova lakaet da blegañ. Kannadiezh Siam. Daeet ar pab e Roma")
  • XV. Le roi Jacques détrôné par son gendre Guillaume III, et protégé par Louis XIV. ("Diskaret ar roue Jakez II gant e zeuñv Gwilherm III ha gwarezet gant Loeiz XIV")
  • XVI. De ce qui se passait dans le continent, tandis que Guillaume III envahissait l’Angleterre, l’Écosse, et l’Irlande, jusqu’en 1697. Nouvel embrasement du Palatinat. Victoires des maréchaux de Catinat et de Luxembourg, etc. ("Ar pezh a c'hoarveze en Europa, tra ma oa Gwilherm III oc'h aloubiñ Bro-Saoz, Bro-Skos hag Iwerzhon. Trec'hadennoù ar varichaled Catinat ha Luxembourg, hag all. Arigrap Pfalz")
  • XVII. Traité avec la Savoie. Mariage du duc de Bourgogne. Paix de Rysvick. - État de la France et de l’Europe. Mort et testament de Charles II, roi d’Espagne. ("Feur-emglev gant Dugelezh Savoia. Eured dug Bourgogn. Feur-emglev Rijswijk. Stad Bro-C'hall hag Europa. Marv ha testamant Carlos II, roue Spagn")
  • XVIII. Guerre mémorable pour la succession à la monarchie d’Espagne. Conduite des ministres et des généraux jusqu’en 1703. ("Brezel Hêrezh Spagn. Emzalc'h ar vinistred hag ar jeneraled betek 1703")
  • XIX. Perte de la bataille de Bleinheim, ou d’Hochstedt, et ses suites. ("Faezhadenn Bleinheim, pe Emgann Höchstädt (1704), hag an heuliadoù")
  • XX. Pertes en Espagne : pertes des batailles de Ramillies et Turin, et leurs suites. ("Faezhadennoù e Spagn, en emgann Ramillies hag en emgann Torino (1706), hag an heuliadoù anezho")
  • XXI. Suite des disgrâces de la France et de l’Espagne. Louis XIV envoie son principal ministre demander en vain la paix. Bataille de Malplaquet perdue, etc. ("Gwalleurioù Bro-C'hall ha Spagn. Loeiz XIV a gas e bennvinistr da c'houlenn ar peoc'h en aner. Emgann Malplaquet kollet, ha traoù all")
  • XXII. Louis XIV continue à demander la paix et à se défendre. Le duc de Vendôme affermit le roi d’Espagne sur le trône. ("Kenderc'hel a ra da c'houlenn ar peoc'h ha d'en em zifenn. Dug Vendôme a gadarna roue Spagn war e dron")
  • XXIII. Victoire du maréchal de Villars à Denain. Rétablissement des affaires. Paix générale. ("Trec'h ar marichal Claude Louis Hector de Villars en emgann Denain. Peoc'h e pep bro.")
  • XXIV. Tableau de l’Europe depuis la paix d’Utrecht jusqu’à la mort de Louis XIV. ("Taolennadur eus Europa adal Feur-emglev Utrecht (1713) betek marv Loeiz XIV")
  • XXV. Particularité et anecdotes du règne de Louis XIV. ("Dibarded ha sorbiennoù eus amzer Loeiz XIV")
  • XXVI. Suite des particularités et anecdotes. ("Dibarded ha sorbiennoù all eus amzer Loeiz XIV")
  • XXVII. Suite des particularités et anecdotes ("Dibarded ha sorbiennoù all eus amzer Loeiz XIV")
  • XXVIII. Suite des anecdotes ("Sorbiennoù all")
  • XXIX. Gouvernement intérieur. Justice. Commerce. Police. Lois. Discipline militaire. Marine, etc. ("Gouarnamant diabarzh. Justis. Kenwerzh. Polis Lezennoù. Kenurzh en arme. Merdeadurezh, ha traoù all")
  • XXX. Finances et règlements. ("Arc'hanterezh ha reoliadurioù")
  • XXXI. Des sciences. ("Diwar-benn ar skiantoù")
  • XXXII. Des beaux-arts. ("Diwar-benn an arzoù-kaer")
  • XXXIII. Suite des arts. ("Diwar-benn an arzoù c'hoazh")
  • XXXIV. Des beaux-arts en Europe du temps de Louis XIV. ("Diwar-benn an arzoù-kaer en Europa en amzer Loeiz XIV")
  • XXXV. Affaires ecclésiastiques. Disputes mémorables. ("Aferioù a iliz ha tabutoù bras")
  • XXXVI. Du calvinisme au temps de Louis XIV. ("Diwar-benn ar galvinouriezh en amzer Loeiz XIV")
  • XXXVII. Du jansénisme. ("Diwar-benn ar jansenouriezh")
  • XXXVIII. Du quiétisme. ("Diwar-benn ar gietouriezh")
  • XXXIX. Disputes sur les cérémonies chinoises. Comment ces querelles contribuèrent à faire proscrire le christianisme à la Chine. ("Tabutoù diwar-benn al lidoù e Sina. Penaos e kasas an tabutoù d'ar berz lakaet war ar gristeniezh e Sina")

Levrlennadur kemmañ

  • Voltaire : Le siècle de Louis XIV, 1751.
  • Voltaire : Le siècle de Louis XIV, Le Livre de Poche, 2005.
  • Voltaire : Le siècle de Louis XIV, Folio, 2015.

Liamm davaez kemmañ

Notennoù kemmañ

  1. Voltaire, op. cit., p. 1
  2. Montoya, Alicia (2013). Medievalist Enlightenment: From Charles Perrault to Jean-Jacques Rousseau (in en). DS Brewer. 47 p. ISBN 9781843843429. 
  3. Stad anvet neuze Staten-Generaal van de Nederlanden (Stadoù jeneral an Izelvroioù).