Jacob ha Wilhelm Grimm

Ar vreudeur Grimm, pe Jacob ha Wilhelm Grimm, a zo daou vreur brudet e lennegezh Alamagn hag en hini ar bed abalamour d'ar c'hontadennoù o deus dastumet hag embannet. Daou yezhour e oa Jacob Grimm (4 a viz Genver 1785 - 20 a viz Gwengolo 1863) ha Wilhelm Grimm (24 a viz C'hwevrer 1786 - 16 a viz Kerzu 1859).

Jacob ha Wilhelm Grimm

brother duo

Anv e yezh-vamm an den	Brüder Grimm
Anv-familh	Grimm
Yezh implijet dre skrid	alamaneg
Tachenn labour	yezhoniezh
Floruit	19. century
Relijion	Iliz katolik roman
Oberenn heverk	Kontadennoù Grimm
Statud e wirioù aozer	Ar gwirioù aozer ne dalvezont ket ken

Wilhelm Grimm (en tu kleiz) ha Jacob Grimm (en tu dehoù). Elisabeth Jerichau-Baumann, 1855. Berlin, Staatliche Museen.

Monumant d'ar vreudeur Grimm en Hanau.

O bugaleaj

Eus Saks e oa an tiegezh, protestanted an dud-kozh. Nav bugel o doe Philip ha Dorothea Grimm ha c'hwec'h anezho a chomas bev : Jacob, Wilhelm, Carl, Ferdinand, Ludwig ha Charlotte. Ganet e voent en un ti e kêr Hanau e-kichen Frankfurt am Main, e rannvro Hessen.

Pa oant studierien e oant enebet ouzh sujidigezh o bro a oa bet lakaet dindan gazel-gê gant an impalaer gall Napoleon hag e armeoù. Levezonet e oant gant skrivagnerien ar romantelezh alaman. Ar re-se a oa yaouankizoù troet da zisteurel al levezon c'hall ha da glask gwrizioù o sevenadur alaman el lennegezh-pobl. Studiet e veze gante ar skridoù kozh en o yezh. E-touez an dud-se e oa daou varzh, Clemens Brentano hag Achim von Arnim a zastumas kanaouennoù-pobl etre 1806 ha 1808 hag a embannas anezhe en un oberenn anvet "Des Knaben Wunderhorn" (Korn Hud ar Bugel). Evelte e reas Kervarker, pa zastumas kanoù Barzaz Breiz, embannet e 1839, ha Fañch an Uhel gant Gwerziou Breiz Izel 1868 ha Soniou Breiz Izel e 1890.

Kenlabourat a reas ar vreudeur Grimm gant an dastumerien kanaouennoù, ha dont a reas c'hoant dezhe da vont da zastum kontadennoù-pobl o bro. Evel-se eo, hag abalamour dezhe, ec'h anavezomp Gwennerc'h, Luduennig, ha meur a gontadenn all.

War roudoù ar vreudeur Grimm ivez ez eas Fañch an Uhel pa zastumas kontadennoù-pobl Breizh. E broioù all e oa tud all c'hoazh oc'h ober labour heñvel, evel Afanassiev e Rusia

Hep labour ar vreudeur Grimm eta e vije bet kollet teñzorioù : re Alamagn evel-just, hogen re Breizh ha meur a vro all c'hoazh ivez, ha paouroc'h e vije bet hon sevenadur.

Dastum mojennoù

En 1811 ec'h embannas Wilhelm Grimm e levr kentañ, troidigezhioù diwar mojennoù danek, Altdänische Heldenlieder. En 1812 e voe kentañ levr an daou vreur diwar-benn an Hildebrandslied hag ar Wessobruner Gebet. hag e dibenn ar bloaz e teuas a zindan ar wask al levr Kinder- und Hausmärchen 900 skouerenn anezhañ.

Oberennoù an daou vreur

• Gwelout ar pennad Kontadennoù Grimm.

Oberennoù Jacob Grimm

• Über den altdeutschen Meistergesang (Göttingen, 1811)
• Irmenstrasse und Irmensäul e (Wien, 1815)
• Silva de romances viejos (Wien, 1815)
• Deutsche Grammatik (Göttingen, 1819-1840)
• Hausbüchel für unser Lebenlang (Kassel, 1820)
• Wuk Stephanowitsch, kleine serbische Grammatik, verdeutscht (Leipzig und Berlin, 1824)
• Zur Rezension der deutschen Grammatik, unwiderlegt herausgegeben (Kassel, 1826)
• Deutsche Rechtsaltertümer (Göttingen, 1828. eil emb., 1854)
• Hymnorum veteris ecclesiae XXVI interpretatio Theodisca nunc primum edita (Göttingen, 1830)
• Reinhart Fuchs (Berlin, 1834)
• Deutsche Mythologie (Göttingen, 1835. eil emb., 1844. 3e emb. 1854, 2 levr.)
• Taciti Germania edidit (Göttingen, 1835)
• Über meine Entlassung (Basel, 1838)
• Lateinische Gedichte des X. und XI. Jahrhunderts (Göttingen, 1838)
• Sendschreiben an Karl Lachmann über Reinhart Fuchs (Berlin, 1840)
• Weistümer (Teil 1, Göttingen, 1840. Teil 2, 1840. Teil 3, 1842. Teil 4, 1863. Teil 5, 1866. Teil 6, 1869. Teil 7, 1878)
• Andreas und Elene (Gedicht), herausgegeben (Kassel, 1840)
• Frau Aventiure klopft an Beneckes Tür (Berlin, 1842)
• Geschichte der deutschen Sprache (Leipzig, 1848. eil emb., 1853, 2 levr.)
• Das Wort des Besitzes (Berlin, 1850)
• Rede auf Wilhelm Grimm und Rede über das Alter (Berlin, 1868. trete emb. 1865)
• Kleinere Schriften (Berlin, 1864-1870, 8 vol.)

Oberennoù Wilhelm Grimm

• Altdänische Heldenlieder, Balladen und Märchen übersetzt (Heidelberg, 1811)
• Drei altschottische Lieder in Original und Übersetzung (Heidelberg, 1813)
• Über deutsche Runen (Göttingen, 1821)
• Zur Literatur der Runen (Wien, 1828)
• Grâve Ruodolf (Göttingen, 1828 ha 1844)
• Die deutsche Heldensage (Göttingen, 1829. eil emb., 1867)
• De Hildebrando antiquissimi carminis teutonici fragmentum (Göttingen, 1930)
• Vrîdankes Bescheidenheit (Göttingen, 1834. eil emb., 1860)
• Der Rosengarten (Göttingen, 1836)
• Ruolandes liet (Göttingen, 1838)
• Wernher vom Niederrhein (Göttingen, 1839)
• Konrads von Würzburg Goldene Schmiede (Berlin, 1840)
• Konrads von Würzburg Silvester (Göttingen, 1841)
• Über Freidank (Göttingen, 1855)
• Kleinere Schriften (Berlin, 1881, 4 levr.)

Oberennoù en o daou anv

• Kinder- und Hausmärchen, Berlin, 1812. Adembannet meur a wech goude.
• Die beiden ältesten deutschen Gedichte aus dem 8. Jahrhundert : Das Lied von Hildebrand und Hadubrand und das Wessobrunner Gebet herausgegeben (Kassel, 1812)
• Altdeutsche Wälder herausgegeben (1añ levr., Kassel, 1813.eil ha trete emb., Frankfurt, 1815 ha 1816)
• Der Arme Heinrich von Hartmann v. d. Aue herausgegeben (Berlin, 1815)
• Lieder der alten Edda herausgegeben (Berlin, 1815)
• Deutsche Sagen (Berlin, 1816-1818. eil emb., Berlin, 1865-1866)
• Irische Elfenmärchen (Leipzig, 1826)
• Deutsches Wörterbuch (levr. 1: eus A da Biermolke, Leipzig, 1854. levr. 2 : eus Biermörder da D, 1860. levr. 3 : eus E da Forsche, 1862. Levr. 4, gantJ. Grimm, Karl Weigand et R. Hildebrand : eus Forschel da Gefolgsmann, 1878).

Studioù diwar-benn ar vreudeur Grimm

• (fr) François Mathieu, Jacob et Wilhelm Grimm : Il était une fois..., Éditions du Jasmin, Clichy, 2003. 195 p. (Signes de vie). (ISBN 2-912080-51-7)
• (de) Ludwig Denecke, Jacob Grimm und sein Bruder Wilhelm, J. B. Metzler, Stuttgart, 1971. 238 p. (Sammlung Metzler ; 100). Levrlennadur skridoù ar vreudeur Grimm. (ISBN 3-476-10100-2)
• (de) Hermann Gerstner (embanner), Brüder Grimm : mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Hamburg, 1973. 157 p. (Rowohlts Monographien ; 201). (ISBN 3-499-50201-1).
• (de) Hermann Gerstner, Die Brüder Grimm, Hohenloher Druck- und Verlagshaus, Gerabronn, Crailsheim, 1970. 472 p. (ISBN 3-7504-00292069-0)
• (de) Gabriele Seitz, Die Brüder Grimm : Leben - Werk - Zeit, Winkler, München 1984. 191 p. (ISBN 3-538-06748-1)

E yezhoù all

E brezhoneg

Meur a wech ez eus bet troet pe adkontet kontadennoù dastumet gant ar vreudeur Grimm.

• Marvailhoù an Oaled (Marvailhoù Grimm), troet diwar an alamaneg gant Roparz Hemon, Gwalarn niv. 61, 1933.
• Marvailhoù Grimm, troet diwar an alamaneg gant Herve Seubil Kernaodour, An Here, 1997.
• Rapunzel ha pemp kontadenn all, troet gant Mark Kerrain, Embannadurioù Sav-Heol, 2011.

Doareoù berr pe verroc'h darn eus ar marvailhoù zo bet embannet en dastumad levrioù ar vugale, hep anvioù an oberourien orin nag an droourien peurvuiañ, hag unan bennak eeunaet, evel Gwennerc'h, gant TES.

E galleg

• (fr) Les Contes, Kinder- und Hausmärchen, Flammarion, « L'Âge d'or », Pariz, 1967, 2 levrenn, 521 + 526 p. Troet hag embannet gant Armel Guerne. (ISBN 2-08-213003-7) (t. 1), (ISBN 2-08-213004-5) (t. 2) ; adembannet gant Le Seuil, 2003. Techet eo an troour da c'hallekaat an anvioù-tud.
• (fr) Les Contes pour les enfants et la maison des frères Grimm, Natacha Rimasson-Fertin, José Corti - Mae 2009

Pennadoù kar

• Lezenn Grimm : ul lezenn soniadouriezh istorel eus ar vrudetañ.
• Melchior Grimm : lennegeus an XVIII vet kantved, hep darempred gant ar vreudeur Grimm.

Liammoù diavaez

• Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm lakaet enlinenn gant skol-veur Trier.