Segal
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Secale cereale | |||||
| Rummatadur Cronquist | |||||
| Riezad : | Plantae | ||||
| Skourrad : | Magnoliophyta | ||||
| Kevrennad : | Liliopsida | ||||
| Urzhad : | Poales | ||||
| Kerentiad : | Poaceae | ||||
| Genad : | Secale | ||||
| Anv skiantel | |||||
Secale cereale
M.Bieb. | |||||
D'ar vevoniezh   e tenn ar pennad-mañ. | |||||
Ar segal (Secale cereale) a zo un edenn eus kerentiad ar Poaceae. Tost-tre eo ouzh an heiz hag ar gwinizh hag implijet e vez d'ober bleud, bara, bier-segal, vodka, wiski-segal (rye whisky) hag ivez da vagañ loened-feurm.
Orin
kemmañ
Bez' ez eo unan eus ar spesadoù ed gouez a gresk e kreiz Turkia. Kavout a reer roudoù eus ar stumm-feurm a zrevadoù bihan en un nebeud lec'hiennoù arkeologiel e Turkia met estreget-se ne zeu war-wel nemet en Europa e-pad oadvezh an arem etre -1800 ha -1500[1]. Posupl eo e oa bet degaset da Europa eus Turkia asambles gant ar gwinizh hag e oa bet gounezet diwezhatoc'h en un doare distag. Gounezet e oa bet gant ar Romaned e Preden ha war vord an Danav met fall e oa bet kavet ganto hervez Plinius an Henañ.
Gounidegezh
kemmañGouzañv a ra ar segal un douar trenk hag un hinad c'hleb ha yen gwelloc'h eget ar gwinizh met n'eo ket ken kalet ouzh ar riv hag an heiz. E Turkia e vez gounezet alies gant ar gwinizh. Reiñ a ra un blaz ispisial d'ar bleud ha trevadoù fonnus pe fonnusoc'h a vez ha pa ve bet fall an amzer.
Gounid
kemmañ| Produerien pennañ segal — 2005 (milion ton) | |
|---|---|
 Rusia |
3.6 |
 Polonia |
3.4 |
 Alamagn |
2.8 |
 Belarus |
1.2 |
 Ukraina |
1.1 |
 Sina |
0.6 |
.svg){kind=small} Kanada |
0.4 |
 Turkia |
0.3 |
 Stadoù-Unanet |
0.2 |
 Aostria |
0.2 |
| Bed a-bezh | 13.3 |
| Source: UN Food & Agriculture Organisation (FAO)[2] | |
E norzh, kreiz ha reter Europa e vez gounezet ar segal dreist-holl. Mont a ra e gelc'hiad eus norzh Alamagn betek norzh ha kreiz Rusia hag e-barzh emañ Ukrainia, Belarus, Lituania ha Latvia ivez. Gounezet e vez e Norzhamerika, en Arc'hantina, e Turkia, Kazakstan hag e norzh Sina.
War-zigresk emañ ar c'hementadoù produet abalamour d'ur goulenn dister. Da skouer, kouezhet eo gounezerezh Rusia eus 13.9 milion a donennadoù e 1992 da 3.4 e 2005.
Kleñvedoù
kemmañGwiridik-tre ouzh an druilh eo ar segal. Debriñ segal druilhet a c'hell bezañ penn-kaoz d'ur gwall gleñved, an druilherezh e anv. Kleñvedoù-red druilherezh a veze ingal a-walc'h gwechall er broioù yen ma oa ar segal an ed pouezusañ. Hervez tud 'zo, an emdouelladurioù a oa-eñ abeg dezho a voe penn-kaoz da galz a tamalladennoù huderezh[3].
Implij
kemmañ
Bara-segal a vez debret en un doare ingal e norzh Europa. Implijet e vez ivez d'ober ar bara strakus svedat. E-barzh ar bleud segal ez eus nebeutoc'h a c'hluten eget er bleud gwinizh ha muioc'h a wiad. Gallout a ra boud implijet ivez d'ober un doare wiski ha bier.
Arc'hant
kemmañImplijet e vez ar ger evit arc'hant. Ober segal a zo gounit kalz arc'hant.
Gwelet ivez
kemmañDaveoù
kemmañ- ↑ Daniel Zohary and Maria Hopf, Domestication of plants in the Old World, third edition (Oxford: University Press, 2000), p. 75
- ↑ Major Food And Agricultural Commodities And Producers - Countries By Commodity
- ↑ Ergot of Rye: History
Liammoù diavaez
kemmañ- Gordon Hillmann: New evidence of Lateglacial cereal cultivation at Abu Hureyra on the Euphrates, in: The Holocene 11/4 (July 2001), p. 383-393.
- Growing Rye hosted by the UNT Government Documents Department