Venus en he c'hluch

Venus en he c'hluch zo un doare delwennoù hellenek d'an doueez hellazat Afrodite (Venus ar Romaned) tapet a-greiz kouronkañ. Emañ an doueez en he c'hluch, he fennglin dehoù tost d'an douar, he fenn troet a-zehoù, ha peurvuiañ e vez he dorn dehoù war he skoaz kleiz, evel da guzhat he brennid^[1].
Diouzh gwelout na pet addelwenn anezhi zo bet kavet e kêrioù roman kozh Italia pe Bro-C'hall e ranker lavarout e oa un delwenn a blije kenañ en amzerioù-hont. Un toullad skouerennoù eus Venus en he c'hluch o deus levezonet livourien e-leizh abaoe amzer Giambologna, a zo bet treset gant arzourien war-lerc'h Martin Heemskerck, a reas un dresadenn eus Venus en he c'hluch Farnese a zo e Naplez.

Diwar-benn an doare kizelladurioù anvet Venus en he c'hluch eo ar pennad, ha neket diwar-benn un delwenn hepken : an holl re anavezet zo meneget er pennad.

An oberour kemmañ

Ar patrom zo kaoz anezhañ en un arroud eus Istor Naturel Plinius an Henañ (xxxvi.35), ma ra ar gont eus an delwennoù e Templ Jupiter Stator er Porticus Octaviae, nepell diouzh ar Forom roman ; lenn a reer Venerem lavantem sese Daedalsas, stantem Polycharmus ("Venus o'n em walc'hiñ, "eus" Daedalsas, [hag unan all], en he sav, "eus" Polycharmus"), ma'z eus dave d'ur Gwener ha ne oa ket en he sav, graet gant un Doidalses, pe Daedalsas, dianav a-hend-all^[2].

Delwennoù kozh kemmañ

Venus en he c'hluch (Mirdi al Louvre)

Un tamm mat a vec'h a vez o klask disheñvelout an holl zelwennoù roman a zo bet graet en doare-se diwar skridoù hag an deskrivadurioù anezhe hepken, kement a gizelladurioù zo, met lod zo gant ur jarl dour, pe un Eros bennak ouzhpenn, ha neuze e vez aesoc'h diouzhtu.
Da skouer, delwenn Mirdi ar Peniti, ha homañ.

Venus en he c'hluch a veze paret alies gant un delwenn kluchet all eus an Henamzer, an Arrotino.

Ur Venus en he c'hluch a oa en dastumad Medici, er Villa Medici, e Roma, hag a zo bremañ en Uffizi e Firenze. Engravet e voe.
Ar Venus en he c'hluch en dastumad Farnese, adsavet gant un Eros, hag a zo bremañ e Mirdi Broadel Hendraouriezh Naplez. Treset eo bet gant Martin Heemskerck^[3].
Ar Venus en he c'hluch a oa en dastumad Borghese, a voe prenet e 1807 digant Camillo Borghese hag a zo bremañ e Mirdi al Louvre. En dastumad Borghese e oa bet kempennet n'eus forzh penaos, evel un Diana gant he gwareg en he dorn^[4].
Venus Lely zo un delwenn varmor a oa en tiegezh Gonzaga e Mantova, renablet eno e 1627^[5] E 1631 edo e Bro-Saoz ma veze lavaret e oa "ar gaerañ delwenn a zo" ha priziet kement ha 6 000 skoed^[6] Prenet e voe e 1627-28 digant an tiegezh Gonzaga evit ar roue saoz Charlez Iañ ,^[7], a voe strewet e zastumad da vare Commonwealth Cromwell, ha prenet gant al livour Peter Lely. Distreiñ a reas d'an Dastumad Roueel e 1682 ha prestet eo d'ar British Museum^[8].
Ar Venus en he c'hluch kavet e Salona (Solin, e-kichen Split e Kroatia) en eil hanterenn an XVIII^vet kantved a voe prenet evit Mirdioù ar Vatikan ha skrapet gant ar C'hallaoued en amzer an impalaer Napoleone Buonaparte, met distroet e voe d'ar Vatikan e 1816 hag eno emañ c'hoazh.
Ar Vénus Accroupie zo ur Gwener kluchet all eus an II^vet kantved eus dastumad ar roue gall Loeiz XIV, bremañ e Mirdi al Louvre. En un doare all en he gweler gant he brec'h dehoù savet a-drek he fenn^[9].
Un doare all c'hoazh eo ar Venus en he c'hluch vihan marmor eus ar Iañ kanved kent JK kavet en Enez Rodos ha miret e Mirdi Hendraouriezh Rodos : n'emañ kar Gwener ebet o klask kuzhat lodenn ebet eus he c'hened, met sevel a ra he blev etre he bizied d'o sec'hañ, ha sellout rag-eeun ouzh he gweladenner en ur astenn he brennid^[10]. ; Venus Rodos en he c'hluch a vez graet eus honnezh.
Pezhioù arem bihan eus Venus en he c'hluch zo deuet betek ennomp. Unan zo bet kavet e Siria, bet e dastumad Joseph Durighello, ha gwerzhet gant ar Galerie Georges Petit, e Pariz^[11].

Da vare an Azginivelezh kemmañ

Venus en he c'hluch, engravadur gant Marcantonio Raimondi, 1505-06: daoust pe zelwenn roman a voe patrom dezhañ ?

Abaoe an Azginivelezh kemmañ

Meur a Venus en he c'hluch a voe savet e stal Giambologna hag e hêr Antonio Susini ; e-touez ar skouerennoù-se eus delwennoù arem Gwener bihanaet gant Susini ez eus unan hag a oa e dastumad ar roue gall Loeiz XIV, hag a zo e dalc'h an Holburne Museum of Art e Bath^[12] ; unan all zo e dastumad Prince Carl Eusebius von Liechtenstein^[13].

Un doare all, e marmor, gant Antoine Coysevox e 1686, a voe graet evit kastell Marly ; Coysevox en deus lakaet e Wener-eñ war ur vaot kentoc'h eget war ur grogenn. Ken plijet e oa gant e labour ma skrivas anv Fidias en henc'hresianeg e-kichen e hini. Plijout a reas ivez d'ar roue gall Loeiz XIV, ken e voe graet un addelwenn arem. Hiriv e weler an hini varmor e Mirdi al Louvre, hag an hini arem e kastell Versailhez.
E palez Caserta e-kichenik Naplez, a zo damheñvel ouzh hini Versailhez, e oa bet lakaet e 1762 un delwenn varmor gant Tomasso Solari evit kinklañ al liorzhoù bras^[14].
Flora en he c'hluch gant Jean-Baptiste Carpeaux (war-dro 1873), er Museu Calouste Gulbenkian, e Lisboa, a denn kalzik d'ar Wener gluchet.

Alegorienn gant Pieter Paul Rubens, 1612-13, war-lerc'h he chomadenn en tiegezh Gonzaga e Mantova, ma welas Venus Lely, perc'henniezh an tiegezh.

Notennoù kemmañ

↑ E darn eus an addelwennoù e kaver stummoù disheñvel, eus ar bruched, eus an divvrec'h.
↑ Eus an arroud-se ez eus kaoz e Monumenta Rariora. En tu all d'ar meneg eus an delwenn-se e templ Jupiter Stator, e skrid Plinius, ne oa nemet ur Zeus Stratios e Nikomedia anavezet evel "eus" "Doidalses", a vije, dre m'emañ e Nikomedia, ur c'hizeller bitiniat eus an IIIde kantved (Haskell and Penny 1981:323, noting Lullies 1954). Un delwennig varmor eus Zeus Stratios kavet e Camirus a ro un tamm soñj eus penaos e oa an delwenn gollet. Ma ne vije ket anvet Venus Doidalses e vije sklaeroc'h an traoù.
↑ Theoi Greek Mythology ; renabl 6293.
↑ Bremañ distaget eus an delwenn.
↑ Embannet gant Carlo d'Arco, Delle Arti e degli artefici di Mantova, II (1857), pp. 168-71.
↑ Une figure de femme accroupie de marbre, aucuns disent Venus delli Eli, autres Hélène de Troye, c'est la plus belle statue de tous estimée à 6 mille escus.
↑ Alessandro Luzio, La Galleria dei Gonzaga venduta all'Inghilterra nel 1627-28 (1913), Scott-Elliot 1959:220 notenn 19.
↑ British Museum
↑ Theoi Greek Mythology
↑ Theoi Greek Mythology
↑ Deskrivet eo bet gant Étienne Michon e-barzh Syria 6 (1925), p 303-13.
↑ Susini's Kneeling Woman Bathing
↑ Liechtenstein Museum
↑ (Haskell and Penny 1981:323)

Levrioù kemmañ

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Gwener en he c'hluch

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Haskell, Francis and Nicholas Penny, 1981. Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture 1500-1900. (Yale University Press).
Beard, Mary and John Henderson, 2001. Classical Art: from Greece to Rome (Oxford University Press)
Lullies, Reinhard, 1954. Die kauernde Aphrodite (München: Filser)

Liammoù diavaez kemmañ

Kauernde Aphrodite Luc'hskeudennoù a bep seurt.

[1] E darn eus an addelwennoù e kaver stummoù disheñvel, eus ar bruched, eus an divvrec'h.

[2] Eus an arroud-se ez eus kaoz e Monumenta Rariora. En tu all d'ar meneg eus an delwenn-se e templ Jupiter Stator, e skrid Plinius, ne oa nemet ur Zeus Stratios e Nikomedia anavezet evel "eus" "Doidalses", a vije, dre m'emañ e Nikomedia, ur c'hizeller bitiniat eus an IIIde kantved (Haskell and Penny 1981:323, noting Lullies 1954). Un delwennig varmor eus Zeus Stratios kavet e Camirus a ro un tamm soñj eus penaos e oa an delwenn gollet. Ma ne vije ket anvet Venus Doidalses e vije sklaeroc'h an traoù.

[3] Theoi Greek Mythology ; renabl 6293.

[4] Bremañ distaget eus an delwenn.

[5] Embannet gant Carlo d'Arco, Delle Arti e degli artefici di Mantova, II (1857), pp. 168-71.

[6] Une figure de femme accroupie de marbre, aucuns disent Venus delli Eli, autres Hélène de Troye, c'est la plus belle statue de tous estimée à 6 mille escus.

[7] Alessandro Luzio, La Galleria dei Gonzaga venduta all'Inghilterra nel 1627-28 (1913), Scott-Elliot 1959:220 notenn 19.

[8] British Museum

[9] Theoi Greek Mythology

[10] Theoi Greek Mythology

[11] Deskrivet eo bet gant Étienne Michon e-barzh Syria 6 (1925), p 303-13.

[12] Susini's Kneeling Woman Bathing

[13] Liechtenstein Museum

[14] (Haskell and Penny 1981:323)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]