Aktivel-stadel

Er yezhoniezh e vez implijet an termen aktivel-stadel pe yezh aktivel hepmuiken, anvet ivez a-wezhoù yezhoù nominativel-absolutivel, evit komz eus ur steudadur morfologel-kevreadurezhel pa vez merket e degouezhioù resis arguzenn nemeti ur verb amdranzitivel (S: ar rener) en hevelep doare ha graer yezhadurel (A) ur verb tranzitivel ha merket e degouezhioù resis all en hevelep doare ha renadenn/gouzañver (O/P) ur verb tranzitivel (S_a=A; S_o=O), da lâret eo e kemm troad ar rener/graer hervez degouezhioù resis a c'hell kemmañ a yezh-da-yezh.

Steudadur morfologel-kevreadurezhel
Nominativel-akuzativel Ergativel-absolutivel Ergativel-akuzativel Damergativelezh Steudadur aostronezek Aktivel-stadel Damsemantikel Peursemantikel Steudadur dre skeul-renk

Skouer: ar jorjieg

Daoust ha ma vez renket peurliesañ e-touez ar yezhoù ergativel, e tenn mont-en-dro ar jorjieg kentoc'h da hini ur yezh aktivel-stadel, da skouer:

Amdranzitivel:

Mariam-ma imğera

("Maria a ganas sang")

Tranzitivel:

Mariam-ma c'eril-i dac'era

("Maria a skrivas al lizher")

Amdranzitivel:

Mariam-i iq'o Tbilisši revolutsiamde

("Maria a vanas e Tiblisi betek an Dispac'h")

Doareoù

Isrannet e vez ar yezhoù aktivel-stadel e doau doare pennañ hervez an degouezhioù resis a dalvez er yezh-mañ'r-yezh evit ober gant an eil doare steudadur (S_a=A) pe egile (S_o=O):

• Yezhoù damsemantikel: sistem implijetañ ma vez renket an holl verboù tranzitivel e daou rummad hervez o merkadur

• Yezhoù peursemantikel: sistem semantikel-rik ma tibab an hini a zo o komz e pep degouezh resis penaos e rank bezañ renet ar verb tranzitivel hervez volontez an hini a gas an ober da benn pe a c'houzañv an ober).

Merkadur

En darn vrasañ eus ar yezhoù aktivel-stadel komzet dre ar bed e vez merket an arguzenn agentivel (arguzenn bennañ = graer an ober) keit ha ma van amverk an arguzenn patientievel (arguzenn bennañ = gouzañver an ober).

Merket e c'hell bezañ an diforc'h gant elfennoù morfologel (troadoù) ha/pe gant elfennoù kevreadurezhel (an doare da urzhiañ ar gerioù)

Er yezhoù implijet gante troadoù e vez merket arguzenn ar verboù tranzitivel gant an troad agentivel pa denn d'un ober kaset da benn a-ratozh gant ur graer yezhadurel diouzh un tu pe gant an troad patientivel pa denn d'un ober kaset da benn hep e bolontez (d.l.e e vez dilefennet evel gouzañver an ober kentoc'h evit graer an hevelep ober) diouzh an tu all.

Yezhoù aktivel-stadel all avat a ra kentoc'h gant elfennoù kevreadurezhel, dre kemmañ urzh ar gerioù ha/pe dre implij adstagennoù, da skouer un arguzenn patientivel a c'hellfe bezañ lakaet dirak ar verb hag un arguzenn agentivel goude ar verb.

Yezhoù aktivel dre ar bed

Kavet e vez yezhoù aktivel-stadel en Amerika dreist-holl, hag ivez en Azia hag e Siberia, da skouer:

• Amerika
  • Suamerika:
    • Yezhoù toupiek-gwaraniek
    • Yezhoù arawakek
  • Kreizamerika
    • Yezhoù popolokanek
  • Norzhamerika
    • Yezhoù muskogeek
    • Yezhoù kadoek
    • Yezhoù irokwoyek
• Azia
  • Yezhoù malayek-polinezek
  • Tibetek dre gomz
  • Yezhoù kartvelek
  • Yezhoù bizkaokazek
• Siberia
  • Keteg

Levrlennadur

Blake Barry J. 1994: Survey of Case Marking: Active system, in: Blake B., Case, Cambridge University Press, 125-126

Klimov, Georgij A. 1974: On the Character of Languages of Active Typology, in Linguistics 131: 11-25

Mithun 1991 : Active / agentive case marking and its motivation, in Language 67: 510-546, p.513, 515-516, from Blake 1994 : 126

Liammoù diavaez:

• Active languages, by Daniel Andréason, Department of Linguistics, Stockholm University