Karl V an Impalaeriezh Santel

(Adkaset eus Carlos Iañ Spagn)
Ur pennad Carlos Iañ zo ivez.
Ur pennad Karl V zo ivez.
Setu ur pennad diechu hag a denn d'an istor. Gallout a rit reiñ un tamm skoazell, ha kreskiñ ar pennad : krogit e-barzh !

Karl V, pe Charlez Pemp (e brezhoneg; e galleg: Charles Quint), anavezet ivez evel Karl Aostria pe Karl Habsburg, hag evel Carlos Primero e spagnoleg, a oa ganet d'ar 25 a viz C'hwevrer 1500 e Gent, en Izelvroioù, ha marvet d'an 21 a viz Gwengolo 1558 e manati Yuste e Spagn, a voe roue Spagn hag Amerika spagnol, roue Sikilia , hag ar c'hentañ roue a unvanas rouantelezhioù Kastilha, Aragon ha Navarra, hag ivez dug Brabant evel Charlez II Brabant (1515-1558), Impalaer santel (1519-1555) evel Karl V. Breur e oa da Ferdinant Iañ an Impalaeriezh Santel a renas evel impalaer war e lerc'h.

Karl V an Impalaeriezh Santel
den
Reizh pe jenerpaotr Kemmañ
Bro ar geodedouriezhImpalaeriezh santel roman german Kemmañ
Anv e yezh-vamm an denCharles de Habsbourg Kemmañ
Anv-bihanKarl, Carlos, Carles, Carlos, Charles Kemmañ
Deiziad ganedigezh24 C'hwe 1500 Kemmañ
Lec'h ganedigezhGent Kemmañ
Deiziad ar marv21 Gwe 1558 Kemmañ
Lec'h ar marvYuste Kemmañ
Doare mervelabeg naturel Kemmañ
Abeg ar marvmalaria Kemmañ
Lec'h douaridigezhRoyal Crypt of the Royal Monastery of San Lorenzo de El Escorial Kemmañ
TadFulup Iañ Kastilha Kemmañ
MammJaned Kastilha Kemmañ
PriedIzabel Portugal Kemmañ
Kompagnun(ez)Johanna Maria van der Gheynst, Barbara Blomberg Kemmañ
FamilhSpanish House of Habsburg, Tiegezh Habsburg Kemmañ
GodparentMargaret of York, Marc'harid Aostria Kemmañ
Den heverkErasmus Kemmañ
Yezh vammgalleg Kemmañ
Yezhoù komzet pe skrivetspagnoleg, galleg, alamaneg, italianeg, latin Kemmañ
Yezh implijet dre skridgalleg Kemmañ
Michermonark Kemmañ
Kargmonarch of the Crown of Aragon, Roue Kastilha ha León, Impalaer roman germanek, Lord of the Netherlands, king of Sardinia Kemmañ
Deroù ar prantad labour1515 Kemmañ
Dibenn ar prantad labour1558 Kemmañ
RelijionIliz katolik roman Kemmañ
Perzhiad eDieta Worms Kemmañ
Darvoud-alc'hwezcoronation of the Holy Roman Emperor Kemmañ
Deskrivet drePortrait of Charles V with a Dog, Portrait of the Emperor Charles V, Portrait of Charles V., Emperor Charles V, Holy Roman Emperor and King of Spain (1500-1558) Kemmañ
Statud e wirioù aozerAr gwirioù aozer ne dalvezont ket ken Kemmañ
Poltred an impalaer Karl gant ur vazh, gant Rubens. Poltred graet diwar ul livadur diwar zorn Tizian (Tiziano Vecellio, 1490-1576).
Karl V

Goude marv e dad Fulup Iañ Kastilha e renas Karl war an Izelvroioù Bourgognat hag a oa unnek dugelezh ha kontelezh enno.

E 1516 e teuas da vout Roue Spagn (Roue Kastilha, Léon hag Aragón evit bout resis) dindan an anv a g-Carlo IV (1516-1558). E 1519 e heritas Arc'hdugelezh Aostria ha evel Roue Roman-ha-German e voe dilennet, ha kurunet e voe en Iliz-veur Aaachen gant arc'heskob Kologn Hermann V Wied. E 1530 e voe kurunet Impaeler Roman-ha-German ( gant ar Pab Klemañs VII. Eñ a voe an eil ha diwezhañ Habsburg kurunet gant ar pab.

Karl a zalc'has (evel an impalaer Masimilian en e raok) gant ar mennozh ag un unpenniezh europat, gant aotroniezh war ar rouaned. Gwelet a rae outañ e-gunan evel unvaner Europa a-enep tostadur an impalaeriezh otoman renet gant Suleiman I ha difenour an iliz katolik. Meur a vrezel a reas a-enep ar roue gall Frañsez Iañ (Brezelioù Italia), daoust ma ne zeuas ket a-benn gwanaat Frañs hag a oa kevreet gant an otomaned.

Pa oa an impalaer o prezeliñ en Italia e strewas an disivoud protestant en Alamagn. E tu ar gatoliked e oa kentoc'h, mes ret e oa dezhañ asantiñ al luskad nevez a-benn dercʼhel ar peoc'h, en ur sinañ Feur-emglev Passau (1552).

E 1556 e treuzkasas e c'halloud etre e vab henañ Fulup II, a heritas douaroù Spagn ha Bourgogn, hag e vreur yaouankoc'h Ferdinant Iañ, roue Aotria a-c'houde 1521, hag a gemeras titl an Impalaer. Aze e rannas tiegezh Habsburg etre an hini spagnolat (Casa de Austria) hag an hini aostrian (Haus Habsburg-Österreich). Mont a reas d'an Anaon e 1558 en e balez e-tal manati Yuste e Spagn.

Impalaeriezh Karl V

Buhez kemmañ

Mab e oa da Fulup, dug Bourgogn, ha da Janed Kastilha.

Yaouankiz kemmañ

 
Poltred Karl V, gant Bernard van Orley
 
Poltred Karl V, gant Christoph Amberger

Betek 1517 e voe savet en Izelvroioù Bourgogn, ha skoliet gant Guillaume de Croÿ, aotrou Chièvres, ha goude gant Adrian VI, hag e voereb an arc'hdugez Marc'harid Aostria .

E 1506,pa varvas e dad Fulup Iañ Kastilha, e voe legadet dezhañ Izelvroioù Bourgogn, ha Franche-Comté.

En 1516, pa varvas e dad-kozh a-berzh e vamm Fernando II Aragon, e teuas da vout roue Kastilha, war un dro gant e vamm Juana de Castilla (lesanvet Janed ar Follez), hag e teuas dezhañ ivez rouantelezh Aragon, Navarra Uhel, Proviñs Granada, Naplez, Sikilia, Sardinia, Inizi Balearez, Malta, hag an holl zouaroù a oa da Spagn en Amerika.

En 1519, pa varvas e dad-kozh Masimilian Iañ an Impalaeriezh Santel, e tegouezhas dezhañ douaroù Habsbourged Aostria ha dilennet e voe da Impalaer Santel Roman German, goude keveziñ gant Frañsez Iañ (Bro-C'hall).

Carlos I ar Spagnoù kemmañ

Karl, pe Carlos e Spagn, a voe lakaet kurunenn Kastilha war e benn e Cortes Valladolid en 1518. Hogen divizoù a voe lakaet:

  • Deskiñ kastilhaneg: desket e oa bet e galleg;
  • Difennet outañ reiñ kargoù d'an estrenien ;
  • Difennet kas e-maez ar vro metaloù prizius deuet eus an Amerikaoù;
  • Kemer preder gant doujañs ouzh e vamm, Janed Kastilha, a oa bac'het e Tordesillas.

Gant kurunidigezh Carlos e krogas renerezh an Tiegezh Habsburg e Spagn : padout a ray betek 1700 pa zegouezhas an Tiegezh Bourbon er vro. En 1518 e voe roet dezhañ kurunenn Aragon e Zaragoza. Eñ eo ar roue kentañ a unvanas an div gurunenn.

Bec'h en doa Carlos avat en e rouantelezh nevez en deroù. Entre 1520 ha 1521 e voe un emsavadeg en Kastilha ma nac'he an dud gwelout ur rejant flamank Adrien d'Utrecht o tont gant e lez Flamanked. Trec'het e voe an emsavadeg, kaset gant Juan de Padilla en emgann Villalar. Carlos avat a blegas da gas ar Flamanked kuit, betek Adrien d'Utrecht a lakaas envel da bab diwezhatoc'h, ha reiñ a reas gouarnamant Kastilha da dud eus ar vro.


Entre 1519 ha 1523 e rankas Carlos talañ ouzh un emsavadeg e Bro Valencia, ar Germanías, diwar anv ar bagadoù soudarded lec'hel, a oa bet aotreet sevel gant Fernando II Aragon evit sourm ouzh ar Varbaresked.

Amerika kemmañ

 
Spagn Nevez, krouet diwar brezelioù Hernán Cortés

Karl V an Impalaeriezh Santel kemmañ

 
Olevet en Aachen


Tiegezh kemmañ

Dimezioù ha bugale kemmañ

 
Carlos Iañ hag e bried Isabel de Portugal. Eillivadur gant Rubens eus un daolet gant Tizian, hag aet da goll.

D'an 11 a viz Meurzh 1526 e timezas Carlos Iañ er Reales Alcázares de Sevilla d' geniterv Isabel de Portugal, merc'h-vihan d'ar Rouaned Katolik ha c'hoar da João III, roue Portugal, a oa dimezet bloaz a-raok, en 1525, da c'hoar Carlos Iañ, Catalina de Austria. Diganti he doe ar vugale-mañ:

Besterd kemmañ

Danvez kemmañ


Liammoù diavaez kemmañ

  1. MEMO - Le site de l'Histoire - Charles Quint
  2. Les quartiers généalogiques de Charles Quint

Pennadoù kar kemmañ

Notennoù kemmañ