Roll gouarnourien roman Enez Vreizh

Setu aze ur roll diglok eus Gouarnourien roman enez Vreizh. Enez Vreizh, anvet ivez Preden pe Britannia e latin zo bet ur broviñs koñsulel eus an impalaeriezh roman goude aloubadeg an Impalaer Glaoda Iañ e 43. Evel proviñs koñsulel e ranke ar c'houarnerien anezhi bezañ anvet da goñsul gant Roma kent dezho gellout gouarn. Un darn vat eus ar goñsuled a oa "consul ordinares", kavet e vezont e Roll koñsuled an Impalaeriezh roman uhelañ. Ar c'houarnourien ziwezhañ a c'halle bezañ eus renk ar varc'heien, ur renk izeloc'h.

N'eo ket bet renablet an holl c'houarnourien gant an istorourien roman. Kalz anezho n'int ket anavezet nemeur, paneve dre roudoù epigrafek pe dre mammennoù all evel lizheroù Vindolanda. War-lerc'h distro Gnaeus Julius Agricola da Roma n'hall an deiziadoù respet nemet bezañ goulakaet. Lod zo c'hoazh dianav penn-da-benn ha, d'ar mare ma voe rannvet Preden e proviñsoù disheñvel eo toull-didoull ar marilhoù.

Gouarnourien Klaoda

Gouarnourien Flavius

Marcus Vettius Bolanus 69 - 71
Quintus Petillius Cerialis 71 - 74
Sextus Julius Frontinus 74 - 78 bet ivez ur skrivagner milourel
Gnaeus Julius Agricola 78 - 84 alouber Bro-Skos
Sallustius Lucullus (diasur) 84 - e-tro 89
Dianav, e-tro 89 - e-tro 96
Publius Metilius Nepos (diasur) e-tro 96 - e-tro 97

Gouarnourien Trajan

Tiberius Avidius Quietus e-tro 97 - e-tro 101
Lucius Neratius Marcellus e-tro 101 - e-tro 103
Dianav e-tro 103 - 115
Marcus Appius Bradua (diasur) 115 - 118

Gouarnourien Hadrian

Quintus Pompeius Falco 118 - 122
Aulus Platorius Nepos 122 - e-tro 125
Trebius Germanus (diasur) e-tro 127
Sextus Julius Severus e-tro 131 - e-tro 133
Publius Mummius Sisenna (diasur) e-tro 133 - e-tro 135 pe diwezhatoc'h

Gouarnourien Anton

Quintus Lollius Urbicus e-tro 138 - e-tro 144
Gnaeus Papirius Aelianus e-tro 145 - e-tro 147
Dianav, e-tro 147 - e-tro 158
Gnaeus Julius Verus e-tro 158
Longinus e-tro 158- 161
Marcus Statius Priscus e-tro 161 - e-tro 162
Sextus Calpurnius Agricola e-tro 163 - e-tro 166
Dianav e-tro 166 - 175
Quintus Antistius Adventus e-tro 175 - e-tro 178
Caerellius Priscus (diasur) e-tro 178 - e-tro 181
Ulpius Marcellus e-tro 181 - e-tro 185
Publius Helvius Pertinax e-tro 185 - e-tro 187, goude Impalaer roman
Dianav e-tro 187 - e-tro 191
Decimus Clodius Albinus e-tro 191 - e-tro 197 skraper an impalaeriezh

Gouarnourien Severus

Virius Lupus 197 - e-tro 201
Marcus Antius Crescens Calpurnianus e-tro 202 (gouarnour oberiant)
Gaius Valerius Pudens e-tro 202 - e-tro 205
Lucius Alfenus Senecio e-tro 205 - e-tro 207

Mammennoù zo a ra anv eus ur gouarnour all, un eil Ulpius Marcellus. Soñjet e veze e oa ur mab d'ar c'hentañ Ulpius Marcellus, bet o servijout e-tro 211. Kement-se zo diazezet war un enskrivadur falldeiziataet ha soñjet e vez bremañ ne oa bet nemet un Ulpius Marcellus.

Meret e voe ar broviñs betek ur poent gant Caracalla ha Publius Septimius Geta, daou vab an impalaer Septimius Severus e-pad aloubadeg o zad ha just goude an taolioù-brezel-se a c'hoarvezas etre 208 ha 211.

Rannadur etre Britannia Superior hag Inferior

Degemer a ra ar roll-mañ e c'hoarvezas ar rannadur melestradurel da vat e-tro 213 pe bloaz pe zaou a-raok.

Britannia Superior (Preden Uhelañ)

Tiberius Julius Pollienus Auspex e karg e-tro 223 - 226
Caius Junius Faustinus Postumianus
Rufinus
Marcus Martiannius Pulcher
Titus Desticius Juba e karg 253 - 255

Britannia Inferior (Preden Izelañ)

Gaius Julius Marcus e 213
Marcus Antonius Gordianus e 216
Modius Julius e 219
Tiberius Claudius Paulinus e-tro 220
Marius Valerianus 221 - 222/223
Claudius Xenephon 223
Maximus by 225
Claudius Apellinus e karg 222 - 235
Calvisius Rufus e karg 222 - 235
Valerius Crescens Fulvianus e karg 222 - 235
Tuccianus e 237
Maecilius Fuscus e karg 238 - 244
Egnatius Lucilianus e karg 238 - 244
Nonius Philippus e 242
Octavius Sabinus e karg 260 - 269 (dindan an Impalaeriezh c'halian)

Diosezoù Enez Vreizh

Pa voe adenframmet Preden en impalaeriezh roman e voe rannet an enez adarre gant Diokletian, e peder froviñs disheñvel ar wech-mañ Maxima Caesariensis er gevred gant Londrez da gêr-benn, Flavia Caesariensis er reter gant Lincoln da gêr-benn], Britannia Secunda en norzh gant York da gêr-benn, ha Britannia Prima er c'hornôg (gant Kembre a-hiziv e-barzh) gant Cirencester da gêr-benn. Bez' ez eus bet ur pempvet proviñs anvet Valentia n'eo ket padet pell, moarvat en norzh pellañ. Pep proviñs a oa en he fenn ur gouarnour eus renk ar varc'heien (ur praeses) evezhiet gant ur vicarius (vikel). Diwezhatoc'h, er IV^e kantved, e rankas gouarnour Maxima Caesariensis bezañ gant renk ur c'hoñsul. An anvioù a-is eo an nebeud re zo testeniekaet eus ar mare-hont a c'holo ur prantad 100 vloaz pe dost betek war-dro 408 pa voe argaset ar melestradur sivil roman eus an enez gant ar Vrezhoned.

Vikeled (Vicarii)

Pacatianus e-tro 319
Flavius Martinus e-tro 353
Alypius, prestik goude Martinus
Civilis 368
Victorinus moarvat e karg e 395 - 406
Chrysanthus moarvat e karg e 395 - 406

Gouarnourien

Aurelius Arpagius (marteze eus Britannia Secunda) e karg 296 - 305
Flavius Sanctus e-kreiz ar IV^e kantved
Lucius Septimus (Britannia Prima) deiziad Dianav.

Renerien all Enez Vreizh

Skraperien ha renerien impalaeriezh ar C'hornôg diazezet war Enez Vreizh

E-tro 278 en em savas ur gouarnour dianav a voe trec'het fonnus.
Carausius, impalaer skraper diazezet e Preden 286 - 293
Allectus, warlec'hiad Carausius 293 - 296
Magnentius impalaer emsavet mestr war an darn vrasañ eus kornôg Europa 350 – 353
Ur Carausius all, anvet Carausius II gant an istorourien a c'hall bezañ klasket skrapat ar galloud etre 354 ha 358
Magnus Maximus, sellet nemet skraper adalek Mezheven 383; anavezet da impalaer ar C'hornôg gant Teodosius Iañ e Beroae (bro Trakia), adalek 31 Eost 384. Bet trec'het gant Teodosius ha dibennet e Aquilea, an 28 Eost 388. (cf Zosso ha Zingg, p. 173-175)
Marcus, anvet da impalaer gant Lu Preden, 406
Gratian, Impalaer diazezet en Enez Vreizh, 407
Kustantin III, ur soudard eus Preden deuet da vezañ impalaer ar C'hornôg.

Renerien eus ar vro

Renerien vilourel

Daveennoù

(en) Frere, S, Britannia, Routledge, London, 1987
(en) Salway, P, Roman Britain, OUP, Oxford, 1986

Levrioù talvoudus

François Zosso & Christian Zingg : Les empereurs romains. 27 av. J.-C. - 476 ap. J.-C. Errance. Paris. 1994