Sakreadenn

Ur sakreadenn pe ul le-douet, pe ur mallozh, zo ur ger, pe un droienn enni meur a c'her, gros peurvuiañ, a vez implijet da reiñ nerzh d'ar pezh a lavarer, da ziskouez fromoù pe santadurioù kreñv, da verkañ an estlamm. Ur rumm arbennik a estlammadelloù eo ar sakreadennoù.

Brudet eo sakreadennoù ar c'habiten Haddock e levrioù Tintin.

Gerioù berzet

Ar sakreadennoù n'int ket gerioù dister na disliv er c'heriaoueg. Alies e vezont savet diwar gerioù sakr pe berzet, pe e reont anv eus traoù sakr pe berzet. Diskuliañ a reont talvoudoù sakr ur gevredigezh eta, ha kemm a reont hervez ar vro, an amzer, hag an dud. Tennañ a reont peurvuiañ:

d'ar relijion;
d'ar c'horf
d'ar reizh.

Koulskoude ez eus sakreadennoù a denn da draoù all, rak n'eo ket ar re-se a deu gant ar c'habiten Haddock e levrioù Tintin. Kaoz a vez ivez

eus tan
eus kurun ha foeltr

Ar relijion

Darn eus ar sakreadennoù a denn d'ar relijion hag a zo jarneoù. Pa oa an Iliz en he c'hreñvañ er gevredigezh e oa arabat d'ar gristenien ober anv eus Doue, ha da lavarout gerioù ar relijion n'eus porzh pegoulz na penaos. Kement-se a oa diazezet war an eil eus Gourc'hemennoù Doue hervez ar Bibl: Ne gemeri ket anv Doue en aner.
Jarneal pe sakreal a oa un doare da enebiñ ouzh galloud an Iliz. E brezhoneg

Alies e vez distummet gerioù zo ha kuzhet anv Doue da skouer;

e galleg e gerioù evel jarnidieu/jarnibleu, morbleu, palsambleu, pa veze lakaet bleu e-lec'h dieu
e brezhoneg e-barzh nondidie, tripledie.

Kantadoù a sakreadennoù zo bet savet evel-se, dre zistummañ, meskañ, berraat gerioù sakr.

E Kebek e vezed troet da gomz eus traoù sakr an oferenn (ciboire, tabernacle) un tamm evel e Spagn (hostia) ma plije ivez da lod meskañ kaoc'h ha relijion (Me cago en Dios)

En esperanteg e vez sakreet ivez diwar-benn an holl relijionoù, ha diwar-benn Zamenhof zoken!

Ar c'horf

Anv a vez a-wechoù eus lodennoù « mezhus » ar c'horf. Ret eo lavarout ne vezont ket dispaket e brezhoneg kement hag e yezhoù all, hag alies ne vez kaoz nemet eus revr. Memes tra evit an traoù kuzh a vez graet gant ar c'horf : ma vez kaoz eus kaoc'h aes a-walc'h ne glever ker anv eus staot na foutr (na sper) e brezhoneg.

A-hervez eo ar rusegerien a vourr gant ar c'haoc'h ha tachenn ar skatologiezh, hon hêrezh digant ar marmouzien meur a « staot » hag a « gac'h » da ziskouez dismegañs d'ar re all.

Ar reizh

Reizelezh ha benvegoù reizhel zo c'hoazh un dachenn all, kement a c'herioù hag a sakreadennoù zo en ur bern yezhoù da gomz pe eus ar c'horf pe eus un ober (difennet pe degemeret fall gant an Iliz). Diwar-se e weler eo paour ar brezhoneg e-skoaz yezhoù all.

Sakreadenn ha kunujenn

A-wechoù e vez kemmesk etre sakreadenn ha kunujenn abalamour d'ar gerioù pe d'an doare ma vezont taolet. Koulskoude n'eo ket troet ar sakreadenn ouzh den ebet, pa'z eo mennet ar gunujenn d'ober droug d'unan all. Etre estlammadenn ha kunujenn emañ ar sakreadenn eta.

Sakreadenn ha le-douet

Daoust ha sakreal eo komz eus traoù ha n'int ket sakr?
Tud zo a ra ar c'hemm etre ar sakreadenn, a ra anv eus traoù sakr, relijion peurvuiañ (Doue, Jezuz), hag ul le-douet ordinal, pa ne reer anv nemet eus traoù pell a-walc'h eus ar relijion (kaoc'h, kurun, chipotolenn, dienn)

Sakreal ha sakreoù

Pere eo ar verboù a implijer evit sakreal?

droukpediñ ha sulbedenniñ
foeltradiñ, diwar benn ar foeltradennoù, pa reer anv eus tan ha foeltr, pe tanfoeltrañ tud pe traoù,
jarneal
kanañ letanioù an diaoul
mallozhiñ
pec'hiñ
sakreal, salmenniñ
touiñ-Doue

Pere eo an anvioù all a implijer evit sakreadenn?

droukvallozh, droukvennozh
foeltradenn, kaoz enni eus foeltr
le-douet (« leuskel ul las leoù-touet ») diwar ar verb touiñ, ha gerioù-kar evel
- touadell
mallozh
pater gleiz
diwar ar ger pedenn eo savet :
- droukpedenn, sulbedenn
- treuzpedenn, ha pedenn-dreuz

Gerioù zo ne vezont implijet nemet evel liester.

jarneoù (diwar ar verb jarneal), daoust ma kaver jarne dindan pluenn Yeun ar Gov
leoudouach (diwar leoù-touet)
sakreoù (diwar ar ger sakr)

Sakreadennoù e brezhoneg

Amañ e vo kavet ar sakreadennoù anavezetañ e brezhoneg, darn anezho tapet en oberennoù skrivagnerien-bobl.

boulc'hurun! anavezet e Kerne
- seizh boulgurun ruz, kavet dindan pluenn Ivon Krog, a implij forzhig leoù-touet en e skridoù
- kant boulc'hurun ruz! a zindan ar memes pluenn
bouldachou (Ivon Krog)
c'hwitell gamm!
brenn, implijet e-lec'h kaoc'h
daonet (ha stummoù all: damnet, dampret), implijet e unan a-wechoù
- Me vo daonet!
- Daonet e vo!
- Daonet e vo m'ereoù!, anavezet e Treger
- Daonet e vo ma ene! (distaget m'ene, m'ine, pe manie ivez e Treger)
- Daonet e vo chipotolenn ma mamm-gozh!

A-wechoù ivez e vez daonet ar c'hroc'hen, gwelout izeloc'h.

an diaoul a vo kaoz anezhañ alies
- Petra an diaoul ha pelec'h an diaoul a zo goulennoù ordinal
- kaoz a vez ivez eus sac'h an diaoul, ha gast an diaoul !
Doue, implijet en ur bern troiennoù, distummet a-wechoù
- e-barzh Doue! (distaget ['duw] alies e Kerne), Doue, Doue!, ma Doue, en anv Doue, n'eo ket ur sakreadenn
- met e-barzh (mil) mallozh Doue ez eo unan splann!
ene, implijet gant daonet peurvuiañ gant kroc'hen a-wechoù
feiz, e-barzh troiennoù a bep seurt, distummet alies (distaget fi), a vez lakaet da estlammadell hep mui alies:
- fidambie (['bi:e])
- feiz d'am Doue, pe fidamdoue avat a vez lakaet da sakreadenn gant lod, pa vez implijet gant ar gonnar
- fedamdoustek, fidamdoustik, fidamdousik, ha fedamdoulle, n'int nemet estlamadelloù
gagn!
- friantig, o venegiñ ar par pe ar c'hoant-par d'an nebeutañ, ar pezh a zo ral a-walc'h
- gagnig an ognon! (Ivon Krog)
- gagnoù! (Ivon Krog)
gast
- gast ar c'hast
- gastidie (['di:e]), anavezet e Leon
- gastoù, klevet e Leon hag e Kerne-Izel, n'eo ket santet gant an dud evel ur sakreadenn
gurun
gustrik (Ivon Krog)
iche, er Vro-Vigoudenn
jarnidiaoul
jarnigoù
Jezuz! anavezet e pep lec'h, n'eo ket anavezet evel ur sakreadenn
kamm: meur a dra a vez kamm er jarneoù: c'hwitell, diaoul, luc'hedenn
kaoc'h,
- kaoc'h kazh
- kaoc'h kazh manac'h, priziet e Gwened
- kaoc'h ki
- kaoc'h ki du kac'het gant ur c'hi gwenn!
- kaoc'h marc'h, anavezet er Vro-Vigoudenn
Touet e vez dre a bep seurt kroc'hen
- Kroc'hen ma c'hazh! Daonet e vo kroc'hen ma c'hazh!
- Daonet e vo ma ene! Daonet e vo kroc'hen ma ene!
- Kroc'hen kurunoù! Daonet e vo kroc'hen kurunoù ma ene!
- Kroc'hen mil m'ereoù!
- Pennad kroc'hen!
luc'hed kamm! seizh kant luc'hedenn gamm! kant mil luc'hedenn gamm! (Ivon Krog),
ma revr!
- komz da ma revr, ma beg a zo klañv, anavezet e galleg ivez
- komzit da ma beg pe laosket ho revr da breg!, klevet e kostez Gourin ha Skaer
- serrit ho peg pe laosket ho revr da breg! adstumm
lost ar spanell! (Ivon Krog)
ma ridell
ma sac'h
ma Salver
mallozh !
- mallozh Doue! mallozh an doue!
- mallozh ruz
ma Doue
minargas! pe m'hen argas!
troiennoù gant mil
- mil c'hast
- mil gutez
- mil mallozh Doue, mil mallozh ruz
- mil skoulm yod!
nondidie ([i:e]), pe nondidi, ha troiennoù damheñvel
- nondedistag
o'u!
pod an dienn
puten, e Bro-Leon dreist-holl
troiennoù gant sac'h
- sac'h an diaoul
- sac'h an dienn
Salver ar bed
satordellik
serpital, lakaet da estlammadell kentoc'h
tan-foeltr
toull ma revr
troiennoù gant tri mil
- tri mil c'hast
- tri mil c'hast an diaoul
- tri mil mallozh ruz
tripledie ([i:e])

Berzadennoù all

Hiziv p'eo degemeret fall ar ouennelouriezh ez eo unan eus ar berzadennoù kevredigezhel a blij da lod terriñ, ha deuet ez eus e galleg sakreadennoù diwar-benn gouenn an dud ha ne oa ket anezho gwechall. Barnet ez eus bet zoken e Bro-C'hall ne oa ket gouennelouriezh ober meneg eus ar ger «race» (gouenn) en ur sakreadenn.

Karg ar sakreadennoù

Dre vras e vez taolet sakreadennoù da zisammañ an den. Diskouez a ra ur from kreñv, konnar pe levenez, souezh pe treflamm. Neuze n'eo ket ar gerioù nag o ster a vern, ha n'eus forzh pehini a c'hall bezañ disac'het: mar deo eus an degouezh e teu ar sakreadenn n'eus liamm ebet etre an degouezh hag ar ger dibabet.

Gant ar sakreadenn e vez roet muioc'h a bouez hag a nerzh d'ar gomz. Kreñvoc'h eo « Petra an diaoul? » eget Petra, ha « Pelec'h ar c'hast? » eget Pelec'h.

Paotred ha merc'hed

Brudet eo ar baotred da sakreal muioc'h eget ar merc'hed, e brezhoneg bepred. Er gevredigezh ma veze troet ar merc'hed da vont muioc'h d'an iliz, pe ma vezent savet e skolioù seurezed n'eo ket ur souezh. N'eo ket heñvel an traoù en holl sevenadurioù avat.

Skrivagnerien

Un toullad mat a sakreadennoù a gaver e kontadennoù Ernest ar Barzhig.

Skridoù

[...] a-drugarez d'an Dartared, bet gwechall marc'homerien Rusia a-bezh, n'eus yezh ebet, nemet marteze an arabeg, ken pinvidik hag ar rusianeg evit ar pezh a sell ouzh an dismegañsoù hag an hudurañ mallozhioù. Jarl Priel, Amañ hag ahont, Al Liamm, 1957, p. 93.

Pennad kar

Levrlennadur

Lars-Gurmar Anderson, Bad language, Basil Blackwell, Cambridge,1990, 202 p.
Carla Casagrande, Les Péchés de la langue: discipline et éthique de la parole dans la culture médiévale, Éditions du Cerf, Pariz, 1991, 349p.
Gilles Charest, le Livre des sacres et blasphèmes québécois, Montréal, L'Aurore, 1974, 123p.
Robert ÉDOUARD, Nouveau dictionnaire des injures, Paris, Sand et Tchou, 1983, 415p.

Jean-Claude MILNER, De la syntaxe à l'interpétation: quantité, insultes, exclamations, Paris, Le Seuil, 1978, 408p.
Pierre PERRET, Jurons, gros mots et autres noms d'oiseaux, Plon, Pariz, 1994, 289 p.
Jean-Pierre Pichette, Le Guide raisonné des jurons, Quinze, Montréal, 1980, 305 p.
Diane Vincent, Pressions et impressions sur les sacres au Québec, Office de la langue française, Québec, 1982, 143 p.

Liammoù diavaez

(en) [1]
(en) Urban Dictionary: A slang/profanity dictionary with user-submitted definitions.
(fr) L'envers du juron
(fr) Sakreal e galleg
(it) Diwar-benn an turpiloquio italian