Kunujenn
Ur gunujenn zo ur gomz drouk graet da ober droug d'un den all pe goap outañ.
Kentañ skid krennamzerel anavet a ra anv a gunujennoù eo ar Chanson de Roland , ma vez kanet pouilh d'ar Sarazined. E brezhoneg e vez lavaret touiñ Doue evel ur Sarazin.
Gerioù
kemmañ
- Kunujañ pe kunujennañ an dud (diwar ur verb kunudiñ) pe kanañ pouilh dezho (diwar ar galleg kozh) a vez lavaret. Pouilhañ n'eo ket gwall anavezet.
- Insultiñ zo anavezet mat avat, ha kavout a reer ar frazenn-mañ e-barzh levrioù Jules Gros: Me a vez gwelloc'h ganin insultiñ an dud evit mont d'ur pred-eured: muioc'h a blijadur am bez.
- Huerniñ a gaver ivez er geriadurioù, a c'hallfe bezañ distagadur iferniñ e gwenedeg: c'hoantaat kas tud zo d'an ifern n'eo ket gwall gristen, met el lavaret a ra vad d'an den a-wechoù.
- Hujaotal, e skridoù Dihunamb hag e Geriadur Vallée.
- Foeltradiñ a zo ivez, d'ober foeltradennoù.
- Laetaat a zo ivez e geriadurioù zo, d'ober laetaerezh. Letadoù a lenner e-barzh Etrezomp e brezhoneg dindan pluenn Job Jaffré[1].
- Bleiziñ un den a c'haller ober ivez.
Doareoù kunujennoù
kemmañUr gunujenn n'eo ket mennet da vezañ leun a vadelezh, met d'ober droug, ha pa vez taolet kunujennoù d'an dud n'eo ket bleunioù int, ha da n'eus forzh piv e vez graet, ha diwar-benn n'eus forzh petra, mes kentoc'h diwar-benn an traoù-mañ:
- o bout o chom e ti o mamm: mabig e vamm, leue e vamm
- o boazioù: fri-butun, brammer lous
- o broadelezh: gall brein, laer saoz, Leonad laer
- o buhezegezh :
- o deskadurezh : azen gornek
- o dilhad: marmouz gwisket, truilhenneg,
- o divergontiz: tra divergont
- o dizampartiz:
- mañchard, kleizier (distaget "kleicher"),
- Daouarn yod !
- o doug d'ar boeson:
- lonker brein, lonk-e-sizhun, karg-e-doull, karg-he-zoull, kof gwin,
- gouzoug frank, gouzoug karn,
- korzailhenn frank
- o drougiezh pe fallagriezh:
- o emzalc'h : gaouiad, laer
- o faourentez: laoueg, laouegez
- o filpouzerezh: kazh gleb, gogez, klouarenn, klufenn gozh, kozh klufenn
- o fizhoni: kraf-naon, tostenn gozh, preñv lous
- o fouez: ankou krignet, blonegenn
- o gouenn: beg du, kac'her-kraoñ
- o leziregezh:
- loen didalvez, pezh didalvez, lochore bras, lavagnon kozh, ampezer lostoù deñved
- koll-boued, koll-e-voued, koll-e-vara, kac'h-moudenn
- o ment:
- kozh torgos (pe tagos)
- lankon bras, lochore bras
- penn tev, kof tev
- o micher: troc'her-buzhug, troc'her-lann,
- o naetadurezh pe loustoni:
- o ziegezh pe o ganedigezh:
- mab gast, mab gagn, mab ar wreg didalvez (e Loeiz Eunius)
- tad an ardoù
- o neuz:
- o noazusted: amprevan, mamm ar c'hwiled (Loeiz Eunius),
- o oad: gast kozh, brammer kozh, gwrac'h dizantet
- o relijion: revr wenn, ki du
- o revelezh: liperez-pillig, pich null
- o rogoni: bern kaoc'h, sac'h kaoc'h, poufer brein,
- sioù o c'horf:
- o sotoni: anduilhenn, babouzenneg, beulke, buoc'h (kaezh), droch ar pardon, genaoueg, glaourenneg, inosant(ez) (kaezh), kaezhig,
- leue, leue-dour,
- penn avelet, penn buoc'h, pen skañv;
- o zeod: brigouilher, kozh klakenn, Mari glakenn, teod fall.
Penaos pakañ ur gunujenn bravikañ ma c'haller
kemmañN'eus nemet div reolenn a bouez:
- E brezhoneg ne vez ket kunujennet gant anvioù-gwan (lous, fall, brein) implijet o-unan.
- Ret eo kemer harp war un anv-kadarn:
- pezh, penn, beg, revr, loen a servij kalz
- anvioù ar c'horf, penn evel-just, met kof, teod, lagad, revr ivez zo ken talvoudus all
- anvioù loened evel amprevan, azen, buoc'h, chatal, ki, leue, pemoc'h, zo talvoudus ivez.
- an anvioù a echu gant -er (pe -erez) pe gant -eg (pe -egez) a zo mat-tre ivez: butuner brein, kofeg vil.
E gwirionez, n'eus forzh peseurt gerioù, pe dost, a c'hall bezañ implijet evel kunujenn ma vezont lavaret gant kred ha gred. Met evel evit deskiñ seniñ gant ar piano, ar gwellañ eo c'hoari alies evit mestroniañ ar benveg a-zoare.
... ac'hanout!
kemmañWar-lerc'h ar gerioù kunujenniñ dibabet mat e c'haller lakaat ac’hanout pe a zo ac’hanout (pe ac’hanoc’h), evel er frazennoù-mañ:
- Gastaouer a zo ac’hanout! (Minna, Ernest ar Barzhig)
- Pezh divergont zo ac’hanout! (E-tal ar Poull, Yann-Vari Perrot)
- Mil c’hagn an anduilh a zo ac’hanoc’h! (Koñchennoù eus Bro ar Stêr Aon, Yann ar Floc'h).
Lufr ha lusk a roer d'ar frazenn evel se.
... ma'z out!
kemmañUn doare all a zo da stummañ ur gunujenn vrav gant lakaat ma'z out! pe ma'z oc'h! en dibenn, evel pa lavarer: Lonker brein ma'z out!
Makez tamm ... !
kemmañUn doare all c'hoazh a blij d'an dud en ardremez Montroulez (pe Leoniz pe Tregeriz e vent) gant makez pe makez tamm evel e-barzh: Makez tamm gaouiad brein! Un doare-ober a c'haller erbediñ rak amprouet eo bet ken-ha-ken gant an teodoù distagellet en daou du d'ar stêr ha pep hini en deus kavet e gont gantañ.
Pennadoù kar
kemmañLiammoù diavaez
kemmañLevrlennadur
kemmañ- Martial Ménard, Petit dictionnaire des plus belles injures bretonnes, Coop Breizh, 2006
- Alain Cabantous, Histoire du blasphème en Occident, ISBN 2226104682
- Arthur Schopenhauer, L'art de l'insulte, ISBN 2020562553
- Rosier Laurence, Petit traité d'insulte, ISBN 2804024628
- Thomas Bouchet, L'Insulte (en) politique : Europe et Amérique latine du XIXe siècle à nos jours, ISBN 291555224X
- Nicolas Ruwet, Grammaire des insultes et autres études, ISBN : 2020060507
- Évelyne Larguèche, L'effet injure, PUF, 1983
Mediaoù all
kemmañ- Kement a dud fur eget moc’h bade’et — Insultes et disputes en breton, CD embannet gant Dastum Bro Dreger, 2006.
Notennoù
kemmañ- ↑ Etrezomp e brezhoneg (1974-1975), pajenn 300.