Bariom

Un elfenn gimiek eo ar bariom ; Ba eo e arouez kimiek, 56 e niver atomek ha 137,327 e dolz atomek. Ur metal prialkaliek eo.

Bariom
Keziom – Bariom – Lantanom
Sr Ba Ra Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	56
Rummad kimiek	Metaloù prialkaliek
Strollad	2
Trovezh	6
Bloc'h	s
Tolz atomek	137,327 ±0,007
Aozadur elektronek
[Xe] 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 18, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+ 2 Oksidenn vazennek kreñv
Tredanleiegezh	0,89 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 502,9 kJ/mol 2 : 965,2 kJ/mol 3 : 3 600 kJ/mol
Skin atomek	215 pm ≤ r ≤ 253 pm
Skin kenamsav	215 ±11 pm
Skin Van der Vaals	268 pm
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	3,51 g/cm3
Teuzverk	727 °C
Bervverk	1 897 °C
Tredanharzusted	332 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Eus ar c'hailh anvet barit (diwar ar gresianeg βαρύς "pounner") e tenner bariom, ar barit o vezañ e sulfat BaSO₄.
Er bed a-bezh e kaver barit.
War-dro 7,8 milion a donennadoù a voe tennet eus krestennen an Douar e 2011.
Sina a voe ar c'henderc'her pennañ (4 000 000 t), heuliet gant India (1 100 000 t), Maroko (650 000 t) ha Stadoù-Unanet Amerika (640 000 t). War-lerc'h e voe Turkia (250 000 t), Iran ha Kazakhstan (200 000 t pep hini), Viêt Nam (85 000 t), Aljeria ha Rusia (60 000 t pep hini), Alamagn, Pakistan hag ar Rouantelezh-Unanet (50 000 t pep hini).
Un 300 000 t bennak a voe kenderc'het gant ar broioù all.

Istor

E deroù ar Grennamzer e ouie an alkimiourien diwar-benn ar barit, a anvent maen Bologna peogwir en e gavent kostez Bologna en Italia. Gouzout a ouient ivez a-zivout mordan ar mein-se, a c'halle lugerniñ bloavezhioù-pad goude bezañ bet lezet er gouloù.
E 1774 e verzas ar c'himiour hag apotiker Svedat Carl Whilhelm Scheele bezañs un elfenn nevez er barit, hep gallout mont pelloc'h eget kavout stumm oksidet ar bariom (i.e. BaO). Heñvel e voe graet gant ar c'himiour svedat all Johan Gottlieb Gahn daou vloaz war-lerc'h.
Batote eo an anv a voe roet d'ar c'henaozad BaO gant ar c'himiour gall Louis-Bernard Guyton de Morveau kent bezañ kemmet e baryta gant ar Gall Antoine-Laurent de Lavoisier. En hevelep mare e kavas ar maenoniour saoz William Withering ur c'hailh pounner nevez e mengleuzioù plom, a anvas witherite peogwir ez eo arwenn e liv — karbonat bariom BaCO₃ eo ar witherite.
E 1808 e teuas ar c'himiour kerneveurat Sir Humphry Davy a-benn da gaout haloù bariom, a anvas barium — diwar barit hag an dibenn -ium da ziskouez ur metal.
Gant an Alaman Robert Bunsen hag ar Saoz Augustus Matthiessen e voe hiniennekaet ar bariom e 1855.

Perzhioù

Ur metal blot liv an arc'hant eo ar bariom, gant asskedoù alaouret pa vez peurc'hlan. Buan e tro da c'hris teñval pa vez lezet en aer en abeg d'ur gwiskad BaO. Tredanreüs eo, kalz nebeutoc'h eget ar c'houevr avat.

Kimiek

Par da re ar magneziom ₁₂Mg, ar c'halkiom ₂₀Ca hag ar strontiom ₃₈Sr eo perzhioù kimiek ar bariom.
Kalz gremm a vann dre zazgwerediñ gant elfennoù ar strollad 16 (familh an oksigen), setu perak e ranker e virout en eoul pe en ur gaz diheged (na c'hall degas dazgwered kimiek ebet).
En e stumm sulfat BaSO₃ ne c'hall bezañ dileizhet e trenkenn ebet.

Izotopoù

Seizh izotop stabil eus ar bariom zo en natur : Ba-130 (¹³⁰Ba), Ba-132, hag ar skalfad Ba-134 betek Ba-138.
Skinoberiek e vije Ba-130, a droje da Xe-130 ; heñvel evit Ba-132, a droje da Xe-132.
Kevanaozet eo Ba-133, gant un hanter-vuhez a 10,51 bloavezh.

Arver

• Bariom glan a implijer evel dinoer gazoù eus familh an oksigen

• gwezhall : evit fardañ traezoù a rank bezañ peurc'houllo, evel pibennoù elektronek an ardinvinkoù skinwel kent donedigezh ar skrammoù plat ;

• hiziv : pibennoù peurc'houllo a vez arveret evit fardañ enankerioù gwrezel a-benn kenderc'hañ tredan diwar bannoù an Heol.

• Kendeuzet gant metaloù all e ya ar bariom da wiskañ bizhier-soudañ (Ba + Sn + Pb) ha boujiennoù evit ar c'hefluskerioù helosk diabarzh (Ba + Ni), da wellaat an dir (Ba + Al, Si, Ca hag Mn).
• Haloù bariom a implijer a-gementadoù bihan evit fardañ gwer, prierezhioù, livioù, gwernisoù, lenkrauzennoù a chom stabil e gwrezverkoù uhel ; en tanioù-arvest e vezont lakaet da reiñ al liv gwer. E greanterezh an eoul-maen ez implijer kalz bariom da fardañ heverennoù evit lenkrañ ar binvioù-toullañ.
• Titanat bariom BaTiO₃ a dalvez da fardañ prierezhioù piezotredanel ha tredandougelloù evit an ardivinkoù elektronek.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford