Strontiom

Un elfenn gimiek eo ar strontiom ; Sr eo e arouez kimiek, 38 e niver atomek ha 87,62 e dolz atomek. Ur metal prialkaliek eo ar strontiom, evel holl elfennoù ar strollad 2.

Strontiom
Rubidiom – Strontiom – Itriom
Ca Sr Ba taolenn beriodek, Strontiom Taolenn beriodek
Niver atomek	38
Rummad kimiek	Metaloù prialkaliek
Strollad	2
Trovezh	5
Aozadur elektronek	[Kr] 5s2
Niver oksidadur	+2
Tredanleiegezh	0.95
Skin atomek	215,1
Tolz atomek	87,62

Ur metal blot liv an arc'hant eo ar strontiom, a gaver e kailhoù evel er strontianit. Da arvelen e tro pa vez lakaet en aer.
Petra bennak ma kaver strontiom e Stadoù-Unanet Amerika ez eus bet paouezet d'e zastum eno abaoe 1959, ha da fardañ karbonat strontiom (SrCO3) e 2006.
Sina eo ar c'henderc'her pennañ er bed (210 000 tonennad e 2011), dirak Spagn (120 000 t) ; Mec'hiko eo an trede (35 000 t), heuliet gant Maroko, Iran, Arc'hantina ha Pakistan. Un 380 000 t bennak a strontiom a voe kenderc'het er bed e 2011.

Istor

E kêr Strontian, e penn Loch Shuaineart e Bro-Skos (Sròn an t-Sìthein e gouezeleg Bro-Skos, "beg run ar boudiged") e voe dizoloet kailh strontianit e dibenn an XVIII^vet kantved.
E 1790 e verzas ar c'himiour norzhiwerzhonat Adair Crawford e oa un elfenn nevez er c'hailh-se. E 1793 e voe ar c'hailh anvet strontit gant ar c'himiour skosat Thomas Charles Hope.
E 1808 e teuas ar c'himiour kerneveurat Sir Humphry Davy a-benn da hiniennekaat an elfenn nevez, a anvas strontiom hervez stumm anvioù ar metaloù prialkaliek all.

Perzhioù

Ur metal blot eo ar strontiom, ha govelius eo (tu zo d'e bladañ a-daolioù mailh).

Kimiek

Dazgweredus-kenañ eo ar strontiom : pa vez lakaet e darempred gant dour e ro hidrogen (H) ha hidroksidenn strontiom (Sr(OH)₂) ; deviñ a ra en aer en ur reiñ oksidenn strontiom (SrO) ha nitrid strontiom (Sr₃N₂).

Izotopoù

Stabil eo pevar izotop naturel ar strontiom ; ⁸⁸Sr eo an hini paotañ (82,58 %), kent ⁸⁶Sr (9,86 %), ⁸⁷Sr (7,0 %) ha ⁸⁴Sr (0,56 %).
Skinc'hanet eo ⁸⁷Sr ivez, da lavaret eo e teu diwar skinoberiegezh ⁸⁷Rb ; daou zoare ⁸⁷Sr zo neuze : an hini a zo bet ganet gant stered evel ⁸⁴Sr, ⁸⁶Sr ha ⁸⁸Sr, hag an hini a zo deuet diwar ⁸⁷Rb.

C'hwezek izotop distabil zo, an hini pouezusañ o vezañ ⁹⁰Sr (hanter-vuhez : 28,78 bloavezh) ; diwar ar skiriadur derc'hanel e teu, hag e 1986 e kontammas korn-bro Tchornobyl en Ukraina a-c'houde tarzhadenn ur greizenn nukleel.

Arver

Kentañ arver ar strontiom e voe ar c'henderc'hañ sukr digant beterabez-sukr dre hidroksidenn strontiom Sr(OH)₂ adalek 1849, ar pezh a voe graet en Alamagn betek dibenn an XIXvet kantved ; tremen 100 000 t a hidroksidenn strontiom a veze arveret bep bloaz kent ar brezel-bed kentañ a-benn kaout sukr.
Skort eo arveroù ar rubidiom hag e genaozadoù hiziv an deiz, hogen implijet e vez da zisrannañ an TDN, da fardañ neudennoù luc'hek, kleuzeurioù (lampoù), binvioù da welet en deñvalijenn. Servij a ra ivez da gevanaozañ kenderc'hadoù kimiek, ha gant ar c'heziom e vez arveret en horolajoù atomek.
Muioc'h ag arveroù zo da kenaozadoù ar strontiom :

• aluminat strontium SrAl₂O₄ : evel fosfor skedus, a bad pelloc'h e lampr ;
• karbonat strontiom SrCO₃ : fardañ gwarelloù ferrit, tanioù-arvest, ha puraat ar zink ;
• kloridenn strontiom SrCl₂ : betek 10 % anezhi a vez lakaet e lod toazoù-dent evit an dent kizidik ;
• nitrat strontiom Sr(NO₃)₂ : tanioù-arvest ;
• sulfat strontiom SrSO₄ : tanioù arvest ;
• titanat strontiom SrTi0₃ : fardañ falsdiamantoù.

Lod kenaozadoù kemplezh a vez arveret er vezegiezh hag e greanterezh an elektronik.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford