Emil Masson
Emil ar Mason[1], bet ganet Émile Désiré Masson d'an 28 Gouhere 1869 e Brest ha marvet d'an 9 C'hwevrer 1923 e Pariz, a oa ur skrivagner hag ur prederour diveliour breizhat. Skrivet en deus ivez dindan an anvioù-pluenn Ewan Gweznou, Ionn Prigent, Rer Houarn ha Y. Brenn.
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Bro ar geodedouriezh | Frañs |
| Anv e yezh-vamm an den | Émile Masson |
| Anv-bihan | Emil |
| Anv-familh | Masson |
| Deiziad ganedigezh | 28 Gou 1869 |
| Lec'h ganedigezh | Brest |
| Deiziad ar marv | 9 C'hwe 1923 |
| Lec'h ar marv | Pariz |
| Doare mervel | abeg naturel |
| Abeg ar marv | krign-bev |
| Lec'h douaridigezh | Cimetière parisien d'Ivry |
| Yezhoù komzet pe skrivet | brezhoneg, galleg, saozneg |
| Bet war ar studi e | Skol-Veur Roazhon |
| Diellaouet gant | archives municipales de Pontivy |
Ganet e oa bet e Bro-Leon, met ne oa ket bet desavet e brezhoneg. E Pariz e oa bet war e studi (tapet gantañ div aotreegezh, war ar brederouriezh ha war ar saozneg), hag eno e krogas da vezañ dedennet gant ar strolladoù a-du gant Dreyfus hag ivez gant ar strolladoù enep an arme, ha gant an diveliouriezh dre vras. Kelenner war ar saozneg e teuas da vezañ, e lise Pondivi.
Bet eo bet eil prezidant kevrenn lennegel an Union Régionaliste Bretonne ha war an-dro ezel eus poellgor-skrivañ Breiz Dishual, a oa kazetenn Strollad Broadel Breiz.
Krouet en doa e 1913 ar gazetenn diveliel divyezhek, Brug.
Stourm a reas gant e bluenn a-enep mennozhioù enepbrezhoneg embannet e-barzh La Pensée Bretonne, kelaouenn an alvokad sokialour Yves Lefèvre.
A-hed ar Brezel-bed kentañ ez eo bet e-touez ar re ral en tu-kleiz o klask sevel o mouezh a-enep ar brezel.
Mignon e oa d'an diveliourien Pyotr Kropotkin hag Élisée Reclus, da Louise Michel, da Jean Grave, d'ar barzh Charles Péguy, bet sokialour ha troet a-du gant ar vroadelouriezh c'hall, ha d'ar skrivagner Romain Rolland.
E vuhez-pad en deus klasket Emil ar Mason liammañ e stourm evit Breizh hag ar brezhoneg ouzh an etrebroadelezh. E garantez ouzh pobl e vro c'henidik ne oa, a-benn ar fin, nemet stumm lec'hel e garantez ouzh an denelezh.
Oberennoù
kemmañ- Lettre d'un répétiteur en congé, Pariz, Union pour l'action morale, 1899.
- Yves Madec, professeur de collège, Pariz, Cahiers de La Quinzaine, 1905.
- Les rebelles, Pariz, Librairie les pages libres, 1908.
- Antée - Les Bretons et le Socialisme, Gwengamp, Toullec et Geffroy, 1912[2].
- Les hommes illustres et leurs paroles inouïes, e 1919
- L’Utopie des îles bienheureuses dans le Pacifique, Pariz, Rieder, 1921[3].
-
Yves Madec – Professeur de college -
Utopie des îles bienheureuses -
Les Bretons et le socialisme -
Le livre des hommes et leurs paroles inouïes
Troidigezhioù
kemmañTroet en deus e galleg, asambles gant e wreg Elsie Masson, ur C'hallez a orin kembreat anezhi, ur bern levrioù bet skrivet gant Thomas Carlyle.
- Lectures littéraires. Pages choisies des grands écrivains : Carlyle, Pariz, Armand Colin, 1905.
Graet en deus war-dro ar gazetenn Brug eus 1913 da 1914. Ehanet e voe an embann abalamour d'ar brezel.
Levrlennadur
kemmañ- Giraud, J. Didier & Giraud, Marielle : Émile Masson, professeur de liberté. Chamalières : Éditions Canope, 1991 (ISBN 2-906320-13-7)
- Émile Masson, prophète et rebelle (actes du colloque international de Pontivy, 26, 27 hag 28 a viz Gwengolo 2003, dindan renerezh J. Didier ha Marielle Giraud ; rakskrid gant Edmond Hervé). Roazhon : Presses universitaires de Rennes, 2005(ISBN 2-7535-0058-4)
- Broudig, Fañch : Eun dra bennag a zo da jeñch er bed. Brud Nevez. Adembannadur al levr Al Liberterien hag ar Brezoneg, 1983, dastumet ennañ ar pennadoù brezhonek a oa bet embannet e-barzh Brug gant tud evel Jos "Dirlemm" ar Bras.
- Broudic, Fañch : La polémique entre Y. Le Febvre et E. Masson à propos de la langue bretonne. In : Études sur la Bretagne et les pays celtiques. Mélanges offerts à Yves Le Gallo. Brest : CRBC, 1987, pp. 47-56.
- Le Coadic, Ronan : La seconde mort d'Emile Masson
- Raoul, Lukian : Geriadur ar skrivagnerien hag ar yezhourien, Al Liamm, 1992, pp. 300-301 (ISBN 2-7368-0034-6)