Gwengamp

kumun Aodoù-an-Arvor
Gwengamp
An ti-kêr.
An ti-kêr.
Ardamezioù
Anv gallek (ofisiel) Guingamp
Bro istorel Bro-Dreger
Melestradurezh
Departamant Aodoù-an-Arvor
Arondisamant Gwengamp (pennlec'h)
Kanton Gwengamp (pennlec'h)
Kod kumun 22070
Kod post 22200
Maer
Amzer gefridi
Philippe Le Goff
2014-2020
Etrekumuniezh Gwengamp-Pempoull Arvor-Argoad Tolpad-kêrioù (sez)
Bro velestradurel Bro Gwengamp
Lec'hienn web Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs 7 115 ann. (2020)[1]
Stankter 2 087 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù
lec'hiañ
48° 33′ 48″ Norzh
3° 09′ 00″ Kornôg
/ 48.563333333, -3.15
Uhelderioù kreiz-kêr : 93 m
bihanañ 62 m — brasañ 126 m
Gorread 3,41 km²
Breizh5dept.svg
Lec'hiañ ar gêr
Gwengamp

Gwengamp a zo ur gêr eus Breizh e Bro-Dreger, ur gumun, ur penn-kanton, ha penn-arondisamant. E 2009 e oa 21 645 a dud en unvezh-kêr, ar pevare brasañ en departamant.

DouaroniezhAozañ

Treuzet eo ar gumun gant an Trev

Kumunioù amazek : Pabu; Sant-Eganton; Plouvagor; Gras-Gwengamp; Plouizi

AnvAozañ

  • Régis de Saint-Jouan (1990) : "Guemcamp, 1123".
  • Bernard Tanguy (1992) : "Wingamp, Guencamp, 1123; Guengamp, 1145; Wengampus, 1151; Wengamp, Guengampus, 1156-1169; Wingamp, 1156-1171; Guengampus, Guingampus, 1235".

ArdamezioùAozañ

 
  • Hervez ar skeudeunn roet : Treustellet etre argant ha glazur a bevar fezh.
  • Hervez Froger ha Pressensé[2], war-lerc'h Régis de Saint-Jouan[3] : Treustellet etre glazur hag argant a beder fezh, en Ardamezioù ar Vreuriezh Wenn, bet savet er XIVvet kantved gant Charlez Bleiz.

War daolenn levrenn II, p. 10 levr Sigismond Ropartz[4] e kaver « Nobles Bourgeois (Ancien) : "treustellet etre glazur hag argant a bevar fezh" ; Nobles Bourgeois (Moderne) : "treustellet etre argant ha glazur a bevar fezh" ». War adskouer kartenn 1778, er memes levr, e kaver un dresadenn : "treustellet etre argant ha glazur a c'hwec'h pezh", hag a c'hellfe displegañ ar ger triplex er sturienn.

  • Sturienn : Funiculus triplex difficile rumpitur ("Ul liamm tric'hement zo diaes da derriñ").

War un eilskouerenn eus 1778, an dresadenn a ziskouez : treustellet etre argant ha glazur a c'hewec'h fezh (Sigismond Ropartz)

IstorAozañ

HenamzerAozañ

KrennamzerAozañ

XVIIvet kantvedAozañ

Dispac'h GallAozañ

  • Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Gwengamp da benn ur bann[6].

XIXvet kantvedAozañ

XXvet kantvedAozañ

Brezel-bed kentañAozañ

  • 387 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, d.le. 4,12 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[7].

Eil Brezel-bedAozañ

TrevadennoùAozañ

Monumantoù ha traoù heverkAozañ

Ur gêr mogeriet e oa Gwengamp gwechall, met distrujet e voe an darn vrasañ eus ar mogerioù en XIXvet kantved.

Mogerioù GwengampAozañ

Penniliz Itron-VariaAozañ

- diavaezAozañ

- diabarzhAozañ

Abati ar Groaz SantelAozañ

Feunteun ar BlomennAozañ

Kastell ar SalioùAozañ

Monumant ar Re VarvAozañ

Straejoù ha tiezAozañ

BrezhonegAozañ

 

Ya d'ar brezhonegAozañ

  • D’an 8 a viz Gouere 2008 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

DeskadurezhAozañ

  • Ur skol Diwan zo e Gwengamp abaoe 1980. Klasoù divyezhek zo eno ivez abaoe 1981.
  • E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 205 skoliad (18 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)[11]

Skol-VeurAozañ

  • Ur skol-veur brevez a zo eno a ginnig ur stummadur e brezhoneg.

DezougenAozañ

Emdroadur ar boblañsAozañ

Emdroadur poblañs Gwengamp abaoe 1793

MelestradurezhAozañ

SportAozañ

TudAozañ

Tud bet ganet enoAozañ

Tud bet marvet enoAozañ

Abaded Sante-KroazAozañ

  • 1134-1144 : Jean de la Grille
  • 1144- : Moyse
  • R.
  • 1190 : Jodoin
  • vers 1202 : L.
  • vers 1267 : Daniel
  • vers 1397 Jean de Plédran
  • vers 1400 : Rolland (Ier)
  • 1418-1436 : Prigent
  • 1437-1452 : Jean Hamon
  • 1453-1497 : Bertrand
  • 1502-1512 : Rolland (II)
  • 1514-1536 : Jean de Kernavanay
  • 1536-1546 : Jean le Cozic
  • vers 1556 : Philippe Remond
  • 1592-1639 : Pierre Cornulier
  • vers 1671 : Louis Du matz
  • 1699-1740 : Charles du Plessis d'Argentré, eskob Tulle
  • 1741-1762 : René Joseph de Gouyon-Launay, aluzenner ar rouanez.
  • 1762-1790 : Louis-François Freslon de la Freslonnière, anvet abad de la Freslonnière

Ardamezeg ar familhoùAozañ

  Anseau,

Guillaume, konestabl Gwengamp, test da vare proses santelezhadur Charlez Bleiz e 1371; sinet en eus feur-skrid Gwenrann 1381

"dougen a ra ul leon, ur sourin balirant"

GevelliñAozañ

Bro Kêr Abaoe
  Iwerzhon An tSionna 1992
  Alamagn Aue 2011

Liammoù diabarzhAozañ

Liammoù diavaezAozañ

Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

LevrlennadurAozañ

  • Sigismond Ropartz : Guingamp. Etude pour servir à l'histoire du Tiers-Etat en Bretagne. Prud'homme. Saint-Brieuc. A859; adembannet gant Lafitte Reprints. Marseille. 1982.
  • Régis de Saint-Jouan : Département des Côtes d'Armor. Dictionnaire des communes; éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor. 1990.
  • Daniel Delattre : Les Côtes-d'Armor, les 372 communes. 2004
  • Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine. 2008.

Dave ha notennoùAozañ

  1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
  2. (fr) Froger, Michel & Pressensé, Michel (2008) : Armorial des communes des Côtes d'Armor et Ille et Vilaine (ISBN 978-2-9087-5283-0)
  3. De Saint-Jouan, Régis (1990) : Dictionnaire des commmunes – Département des Côtes-d'Armor (ASIN : B004VS63XA)
  4. (fr) ROPARTZ, Sigismond : Histoire de la ville de Guingamp, Guingamp, Périssé, 1851.
  5. Loeiz Herrieu hag all, Istoér Breih pe Hanes ar Vretoned, Dihunamb, an Oriant, 1910
  6. J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
  7. 7,0 ha7,1 Monumant ar re varv - Memorial Genweb
  8. Pertes USAAF
  9. Éric Rondel, Les Américains en Bretagne, Éditions Astoure, 2008, pajenn192
  10. Le 7 août 1944, Guingamp est libérée - Luc'hskeudennoù
  11. Distro-skol ar c’helenn divyezhek
  12. (en)"Which stadiums have a capacity greater than their location's populations?"