Gwengamp
Gwengamp | ||
---|---|---|
An ti-kêr. | ||
![]() | ||
Anv gallek (ofisiel) | Guingamp | |
Bro istorel | Bro-Dreger | |
Melestradurezh | ||
Departamant | Aodoù-an-Arvor | |
Arondisamant | Gwengamp (pennlec'h) | |
Kanton | Gwengamp (pennlec'h) | |
Kod kumun | 22070 | |
Kod post | 22200 | |
Maer Amzer gefridi | Philippe Le Goff 2014-2020 | |
Etrekumuniezh | Gwengamp-Pempoull Arvor-Argoad Tolpad-kêrioù (sez) | |
Bro velestradurel | Bro Gwengamp | |
Lec'hienn web | Ti-kêr | |
Poblañsouriezh | ||
Poblañs | 7 115 ann. (2020)[1] | |
Stankter | 2 087 ann./km² | |
Douaroniezh | ||
Daveennoù lec'hiañ | ||
Uhelderioù | kreiz-kêr : 93 m bihanañ 62 m — brasañ 126 m | |
Gorread | 3,41 km² | |
kemmañ ![]() |
Gwengamp a zo ur gêr eus Breizh e Bro-Dreger, ur gumun, ur penn-kanton, ha penn-arondisamant. E 2009 e oa 21 645 a dud en unvezh-kêr, ar pevare brasañ en departamant.
DouaroniezhAozañ
Treuzet eo ar gumun gant an Trev
Kumunioù amazek : Pabu; Sant-Eganton; Plouvagor; Gras-Gwengamp; Plouizi
AnvAozañ
- Régis de Saint-Jouan (1990) : "Guemcamp, 1123".
- Bernard Tanguy (1992) : "Wingamp, Guencamp, 1123; Guengamp, 1145; Wengampus, 1151; Wengamp, Guengampus, 1156-1169; Wingamp, 1156-1171; Guengampus, Guingampus, 1235".
ArdamezioùAozañ
War daolenn levrenn II, p. 10 levr Sigismond Ropartz[4] e kaver « Nobles Bourgeois (Ancien) : "treustellet etre glazur hag argant a bevar fezh" ; Nobles Bourgeois (Moderne) : "treustellet etre argant ha glazur a bevar fezh" ». War adskouer kartenn 1778, er memes levr, e kaver un dresadenn : "treustellet etre argant ha glazur a c'hwec'h pezh", hag a c'hellfe displegañ ar ger triplex er sturienn.
|
War un eilskouerenn eus 1778, an dresadenn a ziskouez : treustellet etre argant ha glazur a c'hewec'h fezh (Sigismond Ropartz)
IstorAozañ
HenamzerAozañ
KrennamzerAozañ
XVIIvet kantvedAozañ
- Emsavadeg ar Bonedoù ruz: tri emsaviad a voe krouget e Gwengamp[5].
Dispac'h GallAozañ
XIXvet kantvedAozañ
- 1862: tizhet eo Gwengamp gant an hent-houarn.
XXvet kantvedAozañ
Brezel-bed kentañAozañ
- 387 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, d.le. 4,12 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[7].
Eil Brezel-bedAozañ
- D'an 26 a viz Gwengolo 1943 e kouezhas ur c'harr-nij (Spitfire IX marilhet BS-140 ha kodet MD-?) eus aerlu ar Stadoù-Unanet (United States Army Air Forces) nepell diouzh Gwengamp; e nijour a voe lazhet, douaret e voe er Brittany American Cemetery e Montjoie-Saint-Martin e departamant Manche e Bro-C'hall[8].
- Dieubet e voe Gwengamp d'ar 7 a viz Eost 1944 gant ar Rezistañs hag an Task Force A eus lu SUA[9],[10].
- Mervel a reas 98 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel[7].
TrevadennoùAozañ
- Brezel Indez-Sina: seizh soudard a varvas.
- Brezel Aljeria: mervel a reas eizh milour.
Monumantoù ha traoù heverkAozañ
Ur gêr mogeriet e oa Gwengamp gwechall, met distrujet e voe an darn vrasañ eus ar mogerioù en XIXvet kantved.
Mogerioù GwengampAozañ
Penniliz Itron-VariaAozañ
- diavaezAozañ
- diabarzhAozañ
Abati ar Groaz SantelAozañ
Feunteun ar BlomennAozañ
Kastell ar SalioùAozañ
Monumant ar Re VarvAozañ
Straejoù ha tiezAozañ
BrezhonegAozañ
Ya d'ar brezhonegAozañ
- D’an 8 a viz Gouere 2008 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
DeskadurezhAozañ
- Ur skol Diwan zo e Gwengamp abaoe 1980. Klasoù divyezhek zo eno ivez abaoe 1981.
- E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 205 skoliad (18 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)[11]
Skol-VeurAozañ
- Ur skol-veur brevez a zo eno a ginnig ur stummadur e brezhoneg.
DezougenAozañ
Emdroadur ar boblañsAozañ

MelestradurezhAozañ
SportAozañ
- E Gwengamp emañ diazezet ar c'hleub mell-droad En Avant de Guingamp, bet kemeret perzh gantañ el Ligue 1 etre 1995 ha 1998, etre 2000 ha 2004 hag en-dro adalek 2013, hag aet e oa ar maout gantañ e kib Frañs e 2009 ha 2014 a-enep Roazhon. Unan eus ar bihanan kêrioù eo Gwengamp e-keñver ment ar stad[12] (18 126 plas gant ur boblañs a 7 200 a dud hepken).
TudAozañ
Tud bet ganet enoAozañ
- François Valentin, livour breizhat, d'an 10 a viz Ebrel 1738.
- Emmanuel Le Maout, naturour, d'an 29 a viz Kerzu, 1799.
- Guy Ropartz, sonaozer brezhon, d'ar 15 a viz Mezheven 1864.
- Claudine Mazéas, dastumerez sevenadur dre gomz, d'ar 26 a viz Gwengolo 1926.
Tud bet marvet enoAozañ
- Vefa de Bellaing, bet ganet Geneviève (Jenovefa e brezhoneg) Charbonnier de Sireuil, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez (Soaz Kervahe hec'h anv-pluenn) d'ar 16 a viz Ebrel 1998.
- Édouard Ollivro, kelenner, skrivagner ha politikour d'ar 27 a viz Genver 1982.
Abaded Sante-KroazAozañ
- 1134-1144 : Jean de la Grille
- 1144- : Moyse
- R.
- 1190 : Jodoin
- vers 1202 : L.
- vers 1267 : Daniel
- vers 1397 Jean de Plédran
- vers 1400 : Rolland (Ier)
- 1418-1436 : Prigent
- 1437-1452 : Jean Hamon
- 1453-1497 : Bertrand
- 1502-1512 : Rolland (II)
- 1514-1536 : Jean de Kernavanay
- 1536-1546 : Jean le Cozic
- vers 1556 : Philippe Remond
- 1592-1639 : Pierre Cornulier
- vers 1671 : Louis Du matz
- 1699-1740 : Charles du Plessis d'Argentré, eskob Tulle
- 1741-1762 : René Joseph de Gouyon-Launay, aluzenner ar rouanez.
- 1762-1790 : Louis-François Freslon de la Freslonnière, anvet abad de la Freslonnière
Ardamezeg ar familhoùAozañ
Anseau,
Guillaume, konestabl Gwengamp, test da vare proses santelezhadur Charlez Bleiz e 1371; sinet en eus feur-skrid Gwenrann 1381 |
"dougen a ra ul leon, ur sourin balirant" | |
GevelliñAozañ
Bro | Kêr | Abaoe |
---|---|---|
Iwerzhon | An tSionna | 1992 |
Alamagn | Aue | 2011 |
Liammoù diabarzhAozañ
Liammoù diavaezAozañ
LevrlennadurAozañ
- Sigismond Ropartz : Guingamp. Etude pour servir à l'histoire du Tiers-Etat en Bretagne. Prud'homme. Saint-Brieuc. A859; adembannet gant Lafitte Reprints. Marseille. 1982.
- Régis de Saint-Jouan : Département des Côtes d'Armor. Dictionnaire des communes; éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor. 1990.
- Daniel Delattre : Les Côtes-d'Armor, les 372 communes. 2004
- Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine. 2008.
Dave ha notennoùAozañ
- ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
- ↑ (fr) Froger, Michel & Pressensé, Michel (2008) : Armorial des communes des Côtes d'Armor et Ille et Vilaine (ISBN 978-2-9087-5283-0)
- ↑ De Saint-Jouan, Régis (1990) : Dictionnaire des commmunes – Département des Côtes-d'Armor (ASIN : B004VS63XA)
- ↑ (fr) ROPARTZ, Sigismond : Histoire de la ville de Guingamp, Guingamp, Périssé, 1851.
- ↑ Loeiz Herrieu hag all, Istoér Breih pe Hanes ar Vretoned, Dihunamb, an Oriant, 1910
- ↑ J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
- ↑ 7,0 ha7,1 Monumant ar re varv - Memorial Genweb
- ↑ Pertes USAAF
- ↑ Éric Rondel, Les Américains en Bretagne, Éditions Astoure, 2008, pajenn192
- ↑ Le 7 août 1944, Guingamp est libérée - Luc'hskeudennoù
- ↑ Distro-skol ar c’helenn divyezhek
- ↑ (en)"Which stadiums have a capacity greater than their location's populations?"