Gwidel

Gwidel a zo ur gumun eus Breizh, pennlec'h kanton Gwidel e departamant ar Mor-Bihan.

Gwidel
Gwidel e genoù al Laeta.
Anv gallek (ofisiel)	Guidel
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	an Oriant
Kanton	Gwidel (pennlec'h)
Kod kumun	56078
Kod post	56620
Maer Amzer gefridi	François Aubertin 2014-2020
Etrekumuniezh	An Oriant tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro an Oriant
Lec'hienn web	www.guidel.com
Poblañsouriezh
Poblañs	11 743 ann. (2020)
Stankter	225 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 47′ 29″ Norzh 3° 29′ 14″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 39 m bihanañ 0 m — brasañ 70 m
Gorread	52,29 km²
Gwidel

Douaroniezḧ

Beg al Laeta er Pouldu

Ar stêr Laeta a ra ar vevenn etre Kloar-Karnoed ha Gwidel (a-gleiz)

• War aod ar Meurvor Atlantel ha war lez ar stêr Laeta emañ Gwidel.

Anv

• Erwan Vallerie (1995) ː Guidul, 1114; Guidel, 1323, 1380, 1387; Guydel, 1453

Ardamezioù

Palefarzhet; ouzh 1 en glazur e chapel Itron-Varia Druez en aour difoupant diouzh al lodennadur, ouzh 2 en gul e nav mailhenn en aour, 3, 3 , 3; ouzh 3, treustellet etre argant ha gul a seizh pezh; ouzh 4 en glazur e lestr en sabel greet en argant, ar c'houel karget gant teir brizenn erminig en sabel, o verdeiñ war un driadenn kommek en argant.

Brezhoneg

Panell divyezhek

Ya d'ar brezhoneg

• D’ar 27 a viz Meurzh 2007 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

• Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1991.
• E distro-skol 2022 e oa enskrivet 153 skoliad er c'hlasoù divyezhek (13,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)

Istor

Dispac'h Gall

• Melestradurezh: krouet e voe kumun Gwidel e 1790. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Gwidel da benn ur c'hanton, hini Gwidel; teir c'humun a oa ennañ: Gwidel (pennlec'h), Kewenn ha Plañvour, e Bann Henbont. Diskaret e voe Kanton Gwidel gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e voe kumun Gwidel e Kanton Pont-Skorf e 1801 gant an hevelep lezenn. Lakaet e oa bet en Arondisamant an Oriant krouet e 1800.
• Feulster e 1793: skrapet e voe daou ofisour kumunel, ne voent ket adkavet, drouklazhet e voe ar barnour a beoc'h.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• 168 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, d.l.e. 3,88 % eus he foblañs e 1911.

Eil brezel-bed

Monumant ar soudarded c'hall bet lazhet en Emgann ar Pemp-Hent

• D'ar 21añ a viz Mezheven 1940, er Pemp-Hent, e oa bet eus un emgann etre ar soudarded c'hall hag ur golonenn alaman o tont eus tu Kemper evit mont etrezek an Oriant; ar gêr-mañ a ranke bout difennet diwar urzh ar gouarnamant gall daoust d'an arsav-brezel da zont, dre ma oa ur porzh-brezel; padout a reas teir euriad, tri ofisour gall ha tri soudard eus ar 111vet Rejimant Kanolierezh Trevadennel hag eizh milour (daou is-ofisour ha pevar soudard) alaman o vezañ lazhet.
• Pevar c'harr-nij Typhoon Ib eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) a gouezhas e Gwidel e penn-kentañ 1944, unan d'ar 31añ a viz Genver, daou d'ar 15 a viz C'hwevrer hag unan d'an 22 a viz C'hwevrer; lazhet e voe an nijourion, tri anezhe a voe beziet e bered ar gumun, ne voe ket kavet korf an hini diwezhañ;
• D'ar 7 a viz Even 1944 e kouezhas ur c'harr-nij (Spitfire LFIX marilhet MJ554 ha kodet AU-?) eus ar Royal Air Force nepell eus Gwidel; mervel a reas e nijour ha douaret e voe e Bayeux War Cemetery;
• D'an 13 a viz Even 1944 e kouezhas un nijerez B-24 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Gwidel; lazhet e voe eizh nijour eus he faread, an daou nijour all a voe tapet gant an Alamaned.
• D'ar 27 a viz Gouere 1944 e kouezhas un nijerez (Mosquito NF XIII marilhet MM450 ha kodet DZ-?) eus ar Royal Air Force e Gwidel; an daou nijour a varvas.
• Mervel a reas 46 den abalamour d'ar brezel;
• E Sankenn an Oriant edo ar gumun; dieubet e voe Gwidel d'an 10 a viz Mae 1945 goude emzaskoridigezh an Alamaned.

Brezelioù didrevadennañ

• Brezel Indez-Sina: eizh gwaz a varvas;
• Brezel Aljeria: tri gwaz a varvas.

XXIañ kantved

E miz Here 2018 ez eus bet kaoz eus babigoù Gwidel ganet dizorn pe divrec'h.

Monumantoù ha traoù heverk

• 

  Monumant ar re varv

• 

  Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Paol, XIX^vet kantved

• 

  Chapel Ar Vadalen, XIX^vet kantved

• 

  Chapel Sant Laorañs, XVI^vet kantved

• 

  Chapel Sant Mikael, 1897, kloc'hdi eus 1774

Bezioù ar C'hommonwealth e bered Gwidel

Bezioù ar C'hommonwealth e bered kumun Gwidel

Bro	Niver a soudarded
Aostralia	7
Kanada	14
Polonia	1
Rouantelezh-Unanet	79
Zeland-Nevez	2
Dianav (kontet e niver o bro dija)	11
Hollad	103

Karrnijourion e oant holl, nemet daou vartolod eus Morlu ar Rouantelezh-Unanet. Marvet int e-pad an Eil Brezel Bed.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

Melestradurezh

Ti-kêr Gwidel

Roll maered ar gumun
Mare		Anv	Strollad	Karg
1995	→ bremañ	François Aubertin	Bodadeg evit ar Republik da gentañ, Unvaniezh evit ul Luskad Poblel war-lerc'h ha MoDem bremañ
1983	1995	André Kerihuel	CDS
?	1983	Louis Le Montagner	CNIP	Kannad, Senedour
?	?	Jean de Polignac
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Gevelliñ

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Pulheim	1969
Iwerzhon	Carraig Uí Leighin	1987
Roumania	Negrești-Oaș	1996

Tud

Tud bet marvet eno

Jean de Polignac

• Jean de Polignac, bet maer ar gumun.
• Jean Jaffré, den-a-iliz ha politikour gall, d'an 11 a viz Ebrel 1896.

Ardamezeg ar familhoù

	de La Pierre Aotrounez Talhouët	En aour e ziv dreustell en gul

Levrlennadur

• Pol Potier de Courcy ː Nobiliaire et Armorial de Bretagne. Adembannet gant Editions des Régionalismes. 2012-2015
• Erwan Vallerie ː Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Liammoù diavaez

• (br) Gwidel war lec'hienn Geobreizh