Gwidel

Gwidel a zo ur gumun eus Breizh, pennlec'h kanton Gwidel e departamant ar Mor-Bihan.

Gwidel

Gwidel e genoù al Laeta.

Anv gallek (ofisiel)

Guidel

Melestradurezh

Gwidel (pennlec'h)

56078

56620

Maer
Amzer gefridi

Jo Daniel
2020-2026

Etrekumuniezh

An Oriant tolpad-kêrioù

Bro velestradurel

Bro an Oriant

Lec'hienn Web

(fr)www.guidel.com

Poblañsouriezh

Poblañs

11 743 ann. (2020)^[1]

Stankter

225 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

47° 47′ 29″ Norzh
3° 29′ 14″ Kornôg / 47.7913888889, -3.48722222222

Uhelderioù

kreiz-kêr : 39 m
bihanañ 0 m — brasañ 70 m

Gorread

52,29 km²

Gwidel

Douaroniezh

Beg al Laeta er Pouldu.
Ar stêr Laeta a ra ar vevenn etre Kloar-Karnoed ha Gwidel (a-gleiz).

War aod ar Meurvor Atlantel ha war lez ar stêr Laeta emañ Gwidel.

Anv

Erwan Vallerie (1995) ː Guidul, 1114; Guidel, 1323, 1380, 1387; Guydel, 1453

Ardamezioù

Palefarzhet; ouzh 1 en glazur e chapel Itron-Varia Druez en aour difoupant diouzh al lodennadur, ouzh 2 en gul e nav mailhenn en aour, 3, 3 , 3; ouzh 3, treustellet etre argant ha gul a seizh pezh; ouzh 4 en glazur e lestr en sabel greet en argant, ar c'houel karget gant teir brizenn erminig en sabel, o verdeiñ war un driadenn kommek en argant.

Brezhoneg

Panell divyezhek

Ya d'ar brezhoneg

D’ar 27 a viz Meurzh 2007 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1991.
E distro-skol 2023 e oa enskrivet 149 skoliad er c'hlasoù divyezhek (13,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[2].

Istor

Dispac'h Gall

Melestradurezh: krouet e voe kumun Gwidel e 1790^[3]. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Gwidel da benn ur c'hanton, hini Gwidel; teir c'humun a oa ennañ: Gwidel (pennlec'h), Kewenn ha Plañvour, e Bann Henbont^[4]. Diskaret e voe Kanton Gwidel gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e voe kumun Gwidel e Kanton Pont-Skorf e 1801 gant an hevelep lezenn^[5]. Lakaet e oa bet en Arondisamant an Oriant krouet e 1800.
Feulster e 1793: skrapet e voe daou ofisour kumunel, ne voent ket adkavet, drouklazhet e voe ar barnour a beoc'h^[6].

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

Mervel a reas 168 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, eleze 3,88 % eus he foblañs e 1911^[7].

Eil brezel-bed

Monumant ar soudarded c'hall bet lazhet en Emgann ar Pemp-Hent

D'ar 21añ a viz Mezheven 1940, er Pemp-Hent, e oa bet eus un emgann etre ar soudarded c'hall hag ur golonenn alaman o tont eus tu Kemper evit mont etrezek an Oriant; ar gêr-mañ a ranke bout difennet diwar urzh ar gouarnamant gall daoust d'an arsav-brezel da zont, dre ma oa ur porzh-brezel; padout a reas teir euriad, tri ofisour gall ha tri soudard eus ar 111vet Rejimant Kanolierezh Trevadennel hag eizh milour (daou is-ofisour ha pevar soudard) alaman o vezañ lazhet^[8].
Pevar c'harr-nij Typhoon Ib eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) a gouezhas e Gwidel e penn-kentañ 1944, unan d'ar 31añ a viz Genver, daou d'ar 15 a viz C'hwevrer hag unan d'an 22 a viz C'hwevrer; lazhet e voe an nijourion, tri anezhe a voe beziet e bered ar gumun, ne voe ket kavet korf an hini diwezhañ^[9];
D'ar 7 a viz Even 1944 e kouezhas ur c'harr-nij (Spitfire LFIX marilhet MJ554 ha kodet AU-?) eus ar Royal Air Force nepell eus Gwidel; mervel a reas e nijour ha douaret e voe e Bayeux War Cemetery^[10];
D'an 13 a viz Even 1944 e kouezhas un nijerez B-24 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Gwidel; lazhet e voe eizh nijour eus he faread, an daou nijour all a voe tapet gant an Alamaned^[11].
D'ar 27 a viz Gouere 1944 e kouezhas un nijerez (Mosquito NF XIII marilhet MM450 ha kodet DZ-?) eus ar Royal Air Force e Gwidel; an daou nijour a varvas^[12].
Mervel a reas 46 den abalamour d'ar brezel^[13];
E Sankenn an Oriant edo ar gumun^[14]; dieubet e voe Gwidel d'an 10 a viz Mae 1945 goude emzaskoridigezh an Alamaned^[15].

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Indez-Sina

Mervel a reas eizh milour^[16].

Brezel Aljeria

Mervel a reas tri milour^[17].

XXIañ kantved

E miz Here 2018 ez eus bet kaoz eus babigoù Gwidel ganet dizorn pe divrec'h^[18].

Monumantoù ha traoù heverk

Monumant ar re varv.
Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Paol, XIX^vet kantved.
Chapel Ar Vadalen, XIX^vet kantved.
Chapel Sant Laorañs, XVI^vet kantved.
Chapel Sant Mikael, 1897, kloc'hdi eus 1774.

Monumant ar re varv er vourc’h, luc’hskeudennoù ha kartenn-bost

^[19]^,^[20]. Dioueliet e voe d’an 2 a viz Du 1921^[21].

An iliz katolik.
Chapelioù.

Bezioù ar C'hommonwealth e bered Gwidel

Bezioù ar C'hommonwealth e bered kumun Gwidel


Bro	Niver a soudarded
Aostralia	7
Kanada	14
Polonia	1
Rouantelezh-Unanet	79^[22] ^[23]
Zeland-Nevez	2
Dianav (kontet e niver o bro dija)	11
Hollad	103

Karrnijourion e oant holl, nemet daou vartolod eus Morlu ar Rouantelezh-Unanet. Marvet int e-pad an Eil Brezel Bed^[24].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

^[25]

Melestradurezh

Ti-kêr Gwidel

Mare		Anv	Strollad	Karg
Roll maered ar gumun
2020	→ bremañ	Jo Daniel
1995	2020	François Aubertin	Bodadeg evit ar Republik da gentañ, Unvaniezh evit ul Luskad Poblel war-lerc'h ha MoDem bremañ
1983	1995	André Kerihuel	CDS
?	1983	Louis Le Montagner	CNIP	Kannad, Senedour
?	?	Jean de Polignac
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Gevelliñ

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Pulheim	1969
Iwerzhon	Carraig Uí Leighin	1987
Roumania	Negrești-Oaș	1996

Tud

Tud bet marvet eno

Jean de Polignac

Jean de Polignac, bet maer ar gumun.
Jean Jaffré, den-a-iliz ha politikour gall, d'an 11 a viz Ebrel 1896.

Ardamezeg ar familhoù

	de Bénerven / Bennerven Aotrounez Tredieg	En argant e wezenn derv c'heotet, meziet en aour; e c'houezoc'h en gul tremenant war troad ar c'hef.
	de La Pierre Aotrounez Talhouët	En aour e ziv dreustell en gul

Levrlennadur

(fr)Pol Potier de Courcy ː Nobiliaire et Armorial de Bretagne. Adembannet gant Editions des Régionalismes. 2012-2015
(br)Erwan Vallerie ː Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Gwidel

a vo kavet e Wikimedia Commons.

(br) Gwidel war lec'hienn Geobreizh

Daveoù ha notennoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ (br)Distro-skol ar c’helenn divyezhek
↑ (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 128
↑ (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36
↑ (fr)Cassini - EHESS - Gwidel - Fichenn ar gumun
↑ (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 275
↑ (fr)Memorialgenweb
↑ (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajennoù 22-27
↑ (fr)Pertes RAF Morbihan
↑ (fr)Pertes RAF Morbihan
↑ (fr)Pertes USAAF
↑ (fr)Pertes RAF Morbihan
↑ (fr)Memorialgenweb
↑ (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajennoù 606 ha 607
↑ (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajenn 622
↑ (fr)Memorialgenweb
↑ (fr)Memorialgenweb
↑ (fr)Ouest-France
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Université de Lille
↑ Aerlu:77 (9 anezhe chomet dianav)
Morlu: 2 (1 anezhe chomet dianav)
↑
Milourien eus broioù arall ag ar C'hommonwealth en Aerlu eus ar Rouantelezh-Unanet:
- Afrika ar Su: 1
- Aostralia: 1
- Rodezia ar Su: 2
↑ (en)Commonwealth War Graves Commission
↑ (fr)Cassini hag EBSSA

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] (br)Distro-skol ar c’helenn divyezhek

[3] (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 128

[4] (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36

[5] (fr)Cassini - EHESS - Gwidel - Fichenn ar gumun

[6] (fr)Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 275

[7] (fr)Memorialgenweb

[8] (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajennoù 22-27

[9] (fr)Pertes RAF Morbihan

[10] (fr)Pertes RAF Morbihan

[11] (fr)Pertes USAAF

[12] (fr)Pertes RAF Morbihan

[13] (fr)Memorialgenweb

[14] (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajennoù 606 ha 607

[15] (fr)Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajenn 622

[16] (fr)Memorialgenweb

[17] (fr)Memorialgenweb

[18] (fr)Ouest-France

[19] (fr)Memorial Genweb

[20] (fr)Memorial Genweb

[21] (fr)Université de Lille

[22] Aerlu:77 (9 anezhe chomet dianav)
Morlu: 2 (1 anezhe chomet dianav)

[23] Milourien eus broioù arall ag ar C'hommonwealth en Aerlu eus ar Rouantelezh-Unanet:
Afrika ar Su: 1

Aostralia: 1

Rodezia ar Su: 2

[24] Afrika ar Su: 1

[25] Aostralia: 1

[26] Rodezia ar Su: 2

[24] (en)Commonwealth War Graves Commission

[25] (fr)Cassini hag EBSSA

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Gwidel

Douaroniezh

Anv

Ardamezioù

Brezhoneg

Ya d'ar brezhoneg

Deskadurezh

Istor

Dispac'h Gall

XXvet kantved

Brezel-bed kentañ

Eil brezel-bed

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Indez-Sina

Brezel Aljeria

XXIañ kantved

Monumantoù ha traoù heverk

Bezioù ar C'hommonwealth e bered Gwidel

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

Melestradurezh

Gevelliñ

Tud

Tud bet marvet eno

Ardamezeg ar familhoù

Levrlennadur

Liammoù diavaez

Daveoù ha notennoù

XX^vet kantved