Langoned

Abati Itron-Varia.

Anv gallek (ofisiel)

Langonnet

Bro istorel

Kernev

Melestradurezh

56100

56630

Maer
Amzer gefridi

Christian Derrien
2014-2020

Etrekumuniezh

Roue Morvan Kumuniezh

Poblañsouriezh

1 708 ann. (2020)^[1]

Stankter

20 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 06′ 23″ Norzh
3° 29′ 32″ Kornôg / 48.106389, -3.492222

Uhelderioù

kreiz-kêr : 180 m
bihanañ 104 m — brasañ 292 m

Gorread

85,4 km²

Langoned

Langoned a zo ur gumun eus Bro-Gerne e kanton Gourin e departamant ar Mor-Bihan, e kornôg Breizh

ArdamezioùAozañ

En glazur e zaou gleze en aour lammellet ouzh kab, o skorañ un hengurunenn en argant karget gant teir brizhenn erminig en sabel.^[2]

IstorAozañ

HenamzerAozañ

Hent: an hent roman eus Vorgium (Karaez bremañ) da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) a dreuze an Ele en Abati Langoned, chom a ra ul lodenn eus an daradur e geunioù ar Faoud en Drinded-Langoned^[3].
Armerzh: kenderc'het e veze brikennoù, teol ha priaj. E Kastell-Gwernoùgall hag e Kerroc'h e voe kavet fornioù. E meur a lec'h er gumun e voe kavet teol lec'h ma oa atantoù ha gedlec'hioù, e Stang-Yann nepell eus an abati, e Kastelloù-Kergaradeg, e Lokmaria, e Minez-Bloc'h, e Kernal hag en Drinded^[4].

IX^vet kantvedAozañ

E-tro 800 e voe savet ur gumuniezh gant menec'h Landevenneg e Lez Radeneg war douaroù bet roet dezhe gant Gradlon Flamm, kont Kerne. Kastell Morvan Lez-Breizh a oa sur a-walc'h war dorgenn Menez-Morvan e Langoned. Er c'horn-bro-se e voe lazhet Morvan e 818 en un emgannig ouzh ar Franked kaset war-raok gant Loeiz an Deol, bet savet e gamp gantañ e Prizieg^[5].

XVII^vet kantvedAozañ

Emsavadeg ar Bonedoù ruz, 1675: d'ar 14 a viz Gouere ez eas parrezianiz Langoned, bet bodet gant son an taboulin, betek an abati evit goulenn groñs digant an abad dilezel e wirioù a-bezh war ar boblañs, ha sinet e voe an dilez gant ar venec'h evit kaout peoc'h; kondaonet e voe Jean Harscoët, an tabouliner, d'ar galeoù a-hed-buhez^[6].

Dispac'h GallAozañ

Melestradurezh: krouet e voe ar gumun e 1790. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet da bennlec'h kanton Langoned gant div gumun ennañ: Langoned ha Plourae; e Bann ar Faoued e oa; dilamet e voe kanton Langoned e 1801 ha lakaet ar gumun e kanton Gourin bet brasaet ha miret gant al lezenn eus an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix; lakaet e voe Langoned en arondisamant Pondi bet krouet e 1800^[7]^,^[8].

XX^vet kantvedAozañ

Brezel-bed kentañ

Ur c'hamp-bac'h, un astenn eus hini an Henbont e oa, a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel ennañ enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall^[9]^,^[10]; beleion eus Elzas-Loren e oa un darn vat anezhe; en abati e voent serret^[11].
219 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, d.l.e. 4,92 % eus he foblañs e 1911^[12]^,^[13].

Eil Brezel-bed

Repuidi-brezel: d'an 10 a viz Even 1940 e oa 499 repuad e Langoned; 61 anezhe ne oant ket distroet d'ar gêr c'hoazh d'ar 1añ a viz Gwenholon 1940^[14].
D'ar 24 a viz Mae 1944 e voe tapet 100 000 Lur en ti-post gant tud eus ar Rezistañs^[15].
Fuzuilhet e voe daou waz eus ar gumun (unan anezhe a oa ur repuad eus An Oriant) e Landordu e Berne, d'ar 6 a viz Gouhere 1944 abalamour d'o ferzh er Rezistañs; barnet e oant bet d'ar marv gant lez-varn al Lu alaman Ar Faoued^[16].
Mervel a reas 48 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel ^[17].

Brezelioù didrevadenniñ

Pevar gwaz a varvas e Brezel Indez-Sina ha pevar all e Brezel Aljeria^[18]^,^[19].

BrezhonegAozañ

Ar Brezoneg er SkolAozañ

1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[20].

Ya d'ar brezhonegAozañ

D’ar 27 a viz Genver 2005 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
Al live 3 oa bet roet d'ar gummun.

DeskadurezhAozañ

E 2012 e oa bet krouet un hentad divyezhek e skol bublik ar gumun.
E distro-skol 2022 e oa 53 skoliad enskrivet er c'hlas divyezhek (42,7 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). http://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

KrennlavarAozañ

’Ba' Langoned e vez lazhet ar bleiz gant un taol boned.

Monumantoù ha traoù heverkAozañ

Iliz-parrez Sant-Pêr ha Sant-Paol
Abati Itron-Varia.
Monumant ar re varv e bourc'h Langoned.
Monumant ar re varv en Drinded-Langoned.

DouaroniezhAozañ

Emdroadur ar boblañs abaoe 1790Aozañ

MelestradurezhAozañ

TudAozañ

Henri Guiriec, beleg katolik, istorour ha skrivagner breizhat.
Garmenig Ihuellou, skrivagnerez vrezhonek.
Alan Stivell, bet savet gantañ ur bladenn anvet E Langonned ma kaver ar ganaouenn E parrez Langonned enni.

GevelliñAozañ

Liammoù diavaezAozañ

Muioc'h a restroù diwar-benn