Henbont

Henbont a zo ur gumun hag ur gêr eus Breizh e departamant ar Mor-Bihan. Pennlec'h Kanton Henbont eo.

Henbont

An tourioù "Bro-Ereg".

Anv gallek (ofisiel)

Hennebont

Melestradurezh

56083

56700

Maer
Amzer gefridi

André Hartereau
2014-2020

Etrekumuniezh

Kab an Oriant tolpad-kêrioù

Bro velestradurel

Bro an Oriant

Lec'hienn web

www.ville-hennebont.fr

Poblañsouriezh

Poblañs

15 873 ann. (2020)^[1]

Stankter

855 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

47° 39′ 30″ Norzh
3° 11′ 58″ Kornôg / 47.6583333333, -3.19944444444

Uhelderioù

kreiz-kêr : 5 m
bihanañ 0 m — brasañ 82 m

Gorread

18,57 km²

Henbont

Douaroniezh kemmañ

Ar Blavezh en Henbont

War lez ar stêr Blavezh emañ Henbont.

Anv kemmañ

Ardamezioù kemmañ

En glazur e lestr en sabel war ur mor en argant, e ouelioù en argant karget en erminoù, ha spararoueziet en gul.

Brezhoneg kemmañ

Ar Brezoneg er Skol kemmañ

1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[2].

Ya d'ar brezhoneg kemmañ

Ur blakenn-straed gallek-brezhonek
Ur banell-henchañ gallek-brezhonek

D'an 22 a viz Here 2009 e oa bet votet live 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
D'ar 27 a viz Mezheven 2013 e oa bet votet live 3 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
D'ar 4 viz Here 2013 e oa bet roet label 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg da gumun Henbont.

Deskadurezh kemmañ

Ur skol divyezhek a zo eno abaoe 1997.
E distro-skol 2022 e oa enskrivet 192 skoliad er c'hlasoù divyezhek (10,7% eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[3]

Istor kemmañ

Henamzer kemmañ

An hentoù roman eus Darioritum (Gwened bremañ) da Lokmaria-Kemper hag eus Vorgium (Karaez bremañ) da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) a dreuze ar Blavezh en Henbont. Ur c'hastrum a voe savet gant ar Romaned war lez dehou ar Blavezh da ziwall an hentoù^[4].

VI^vet kantved kemmañ

Guntiern, manac'h ha sant brezhon, a zeuas a Gemperle betek Lokouiarn^[5].

XIV^vet kantved kemmañ

Lakaet ar seziz war Henbont gant lu Charlez Bleaz, Chroniques de Jean Froissart
Ar seziz, Chroniques de Jean Froissart
Gwerenn-livet Janed ar Flamm hag he mab e penn-iliz an Henbont
Degemeret ar Saozon gant Janed ar Flamm, Chroniques de Jean Froissart

Brezel hêrezh dugelezh Breizh: lakaet oa bet seziz war Henbont gant arme Charlez Bleaz e 1342, e-lec'h ma oa bet kavet repu gant Janed Flandrez. Un nozvezh, d'ar 6 a viz Even 1342, e penn ur strollad soudarded, ez eas e-maez ar gêr da c'hwezhañ tan e teltennoù an enebourien. O tennañ splet eus an darvoud e teuas-hi a-benn da dizhout An Alre a c'hellas-hi degas 500-600 marc’heg d'he heul betek an Henbont pemp devezh diwezhatoc'h. Da-heul an taol-ouesk-se e voe graet Janed ar Flamm anezhi. Dont a reas bigi ha soudarded saoz gant Wauthier de Masny ha Robert d'Artois da zieubiñ an Henbont e miz Even 1342.

XVI^vet kantved kemmañ

1588: trubuilhoù, drailhet dorioù kouent Karmez ha gloazet ur manac'h da varv d'ar 14 a viz C'hwevrer; ar vosenn oc'h ober he reuz e kêr^[6].

XVII^vet kantved kemmañ

Emsavadeg ar Bonedoù ruz, miz Eost 1675: daou zen a voe barnet da varv gant Prezidial an Henbont, Marc Lemoigne d'ar 17 hag ur skoedour, Christophle du Quellenec d'ar 21 evit bout bet kemeret perzh en emsavadeg^[7].

Kalvar Bosenn Henbont, bet savet e 1899.

Mervel a reas ur bern tud en Henbont hag er vro e 1699 gant ar vosenn. Gouestlet e voe gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar c'hleñved^[8].

XVIII^vet kantved kemmañ

1783: en Henbont e voe krouet ar 6vet Rejimant Husarded. Kaset e voe da Lauterbourg en Elzas. E goronal-perc'henn a oa Armand Louis de Gontaut-Biron, dug Lauzun^[9].

Dispac'h Gall kemmañ

Melestradurezh: krouet e voe kumun Henbont e 1790^[10]. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Henbont da benn ur c'hanton, hini Henbont, ha da benn ur bann, Bann Henbont^[11], nav c'hanton ennañ: an Oriant, Bubri, Gwidel, Henbont, Kervignag, Langedig, Ploue, Pont-Skorf ha Porzh-Loeiz. Henbont hag an Oriant a faote dezhe kaout daou sez ar bann, an hini melestradurel hag an hini lezvarnel. Hervez an dekred bet kemeret gant ar Vodadeg Vroadel e miz Eost 1790 e voe krouet al lez-varn a vann en Oriant. Gant Bonreizh Bloaz III (22 a viz Eost 1795) e voe lamet ar bannoù ha bodet e veze kuzulioù-kanton (ne chome tamm emrenerezh ebet gant kumunioù ar c'hanton)^[12]. Brasaet e voe Kanton Henbont e 1801 gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801)^[13], dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e oa bet en Arondisamant an Oriant krouet e 1800.

XIX^vet kantved kemmañ

An ti-gar.
Pont an hent-houarn a-us d'ar Blavezh

1862: erruet an hent-houarn (linenn Landerne Savenneg) en Henbont.

XX^vet kantved kemmañ

Monumant ar re varv.
Bez daou vilour soviedat marvet e 1944.
Anv A. Le Chenadec, un den eus an Henbont, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz.

Brezel-bed kentañ:
- ur c'hamp-bac'h a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall ennañ^[14]^,^[15]^,^[16];
- mervel a reas 342 vilour ag ar gumun, d.l.e. 3,97 % eus he foblañs e 1911^[17].
Eil Brezel-bed:
- daou frontstalag a oa en Henbont e 1940, an Nn 183 b hag an Nn 182, hemañ a voe treuzkaset da Savenneg d'an 18 a viz Kerzu 1940^[18];
- 1941: Camille-Horace Herwegh, maer ar gumun, a zilezas e garg, e eil-maer kentañ, Le Borgne, a voe digefridiet d'an 8 a viz Meurzh^[19];
- digoret e voe ur fouzhlec'h gant an Alamaned e-tal an ti-gar^[20];
- d'ar 6 a viz Eost 1944 e krog emgannoù an dieubidigezh en Henbont; d'ar 7 a viz Eost: tro ugent a dud a zo lazhet ha tro 180 den all a zo gloazet gant ar melloù-dir tennet gant an Alamaned; distrujoù bras a zo e kêr ivez; an emgannoù a bad betek an 11 a viz Eost; un hollad a 39 den nann-soudard, 4 soudard "FFI" ha 150 soudard alaman a zo marvet abaoe an 6 a viz Eost^[21];
- d'an 11 a viz Eost 1944: dek den nann-soudard a voe jahinet ha fuzuilhet gant an Alamaned^[22];
- d'an 22 a viz Eost 1944: seizh soudard eus an 10vet kaderv (Rangers) "FFI" a zo lazhet e "Toull-Douar" gant tennoù alaman^[23];
- d'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korfoù marv daou zen eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman^[24].
Brezelioù didrevadenniñ: mervel a reas eizh milour eus ar gumun e-pad Brezel Indez-Sina ha c'hwec'h arall en Afrika an Hanternoz^[25].

Monumantoù ha traoù heverk kemmañ

Ar mogerioù-kreñv.
Ar mogerioù-kreñv hag an Tourioù Bro-Ereg.
An tourioù Bro-Ereg.
Puñs e kreiz-kêr.
Iliz katolik Intron-Varia.

Mogerioù-kreñv ha tourioù.
Puñs e kreiz-kêr.
Penn-iliz Intron-Varia ar Baradoez, 1513-tro 1530; ur chapel e oa da gentañ e parrez SantJili, ar barrez orin; savet e voe da iliz-parrez e 1570; dre ma voe prometet gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar vosenn e 1699 e raer ivez Intron-Varia ar Ro (Levr Oferenn Priellec 1927 p. 832) anezhi; e 1913 e voet savet da benniliz^[26].
Chapel Sant Guntiern, e Lokouiarn.

Porrastell ha porzh.
Un azen er stal-roñseed.

Ar stal-roñseed stad, bet krouet e 1857.

Kumunioù amezek kemmañ

Zinzag-Lokrist	Zinzag-Lokrist	Langedig
Kaodan	N	Prederion
	K HENBONT R
	S
Lannarstêr	Kervignag	Kervignag

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962 kemmañ

Niver a annezidi

Melestradurezh kemmañ

André Hartereau.
Gérard Perron.

Mare		Anv	Strollad
Roll maered ar gumun
Ebrel 2014	→ bremañ	André Hartereau	digostezenn
Meurzh 1997	Ebrel 2014	Gérard Perron	Strollad Komunour Gall
Meurzh 1979	Meurzh 1997	Jean Le Borgne	Strollad Komunour Gall
Meurzh 1959	Meurzh 1979	Eugène Crépeau	Strollad Komunour Gall
1945	Meurzh 1959	Ferdinand Thomas
1925	1940	Camille-Horace Herwegh
1893	?	Gibaud
1888	1893	Jules Trottier
1878	1888	Emile Trottier
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Post kemmañ

An ti-post.

Tud brudet kemmañ

Loeiz Herrieu, bet o terc'hel tachenn e Sant-Karadeg.
Yann Moñforzh, dug Breizh, bet ganet (war-dro 1294) ha marvet eno (26 a viz Gwengolo 1345).
Benito Mussolini, dispac'hour italian^[27].

Tud bet ganet eno kemmañ

Gweltaz ar Fur (1950).

Tud bet marvet eno kemmañ

Guntiern, manac'h e Lokouiarn.
Herri Kaouisin, embanner, skrivagner, skeudennaouer ha filmaozer, 12 a viz C'hwevrer 2003.
2009: Frañsez ar C'hemener, beleg, person Bretoned Pariz

Ardamezeg ar familhoù kemmañ

	Jérôme d'Arradon, kabiten ar Re-Unanet En sabel e seizh mailhenn en argant, 3, 3, 1
	Baillet, aotrounez Kerandreff (Kerandré) e Sant-Karadeg-Henbont. En argant e deir askolenn geotet bleuniet en gul

Gevelliñ kemmañ

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Kronach	1990
Mali	Mourdiah	1990
Kembre	Y Mwmbwls	2004
Palestina	Halhul	2010

Liammoù diavaez kemmañ

(br) Henbont war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur kemmañ

Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

Notennoù ha daveoù kemmañ

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
↑ Distro-skol ar c’helenn divyezhek
↑ Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, 1939, (e galleg), pajenn 16
↑ Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé (pajenn 24), e ti an aozer, 1939
↑ La vie des Carmes d'Hennebont en 1588
↑ Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 156 ha 157
↑ infobretagne.com
↑ Cavaliers-Blindés
↑ Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 134
↑ Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36
↑ Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 187
↑ Cassini - EHESS - Henbont - Fichenn ar gumun
↑ diwar ar raktres bet graet gant ar gouarnamant gall e 1913, Jean-Claude Farcy, Les camps de concentration français de la première guerre mondiale (1914-1920), Pariz, Anthropos Economica, 1995
↑ kalz anezhe a oa fichennaouet er c'harnedoù "A" (dilezet e oa bet hemañ e 1909), pe "B"
↑ 1914 - 1918 - Des champs aux tranchées, Liv'Editions, Ar Faoued, 1998, pajenn 135
↑ Monumant ar re varv
↑ Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, p.139
↑ Annik Le Guen, Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy, Miz Kerzu 1993
↑ Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945 , Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajenn 259
↑ Lorient dans la guerre
↑ René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 228
↑ René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 231
↑ René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315-316
↑ Monumant ar re varv
↑ infobretagne.com
↑ [Le Télégramme]

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[3] Distro-skol ar c’helenn divyezhek

[4] Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, 1939, (e galleg), pajenn 16

[5] Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé (pajenn 24), e ti an aozer, 1939

[6] La vie des Carmes d'Hennebont en 1588

[7] Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 156 ha 157

[8] retagne.com

[9] Cavaliers-Blindés

[10] Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 134

[11] Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36

[12] Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 187

[13] Cassini - EHESS - Henbont - Fichenn ar gumun

[14] war ar raktres bet graet gant ar gouarnamant gall e 1913, Jean-Claude Farcy, Les camps de concentration français de la première guerre mondiale (1914-1920), Pariz, Anthropos Economica, 1995

[15] z anezhe a oa fichennaouet er c'harnedoù "A" (dilezet e oa bet hemañ e 1909), pe "B"

[16] 1914 - 1918 - Des champs aux tranchées, Liv'Editions, Ar Faoued, 1998, pajenn 135

[17] Monumant ar re varv

[18] Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, p.139

[19] Annik Le Guen, Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy, Miz Kerzu 1993

[20] Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945 , Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, pajenn 259

[21] Lorient dans la guerre

[22] René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 228

[23] René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 231

[24] René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315-316

[25] Monumant ar re varv

[26] retagne.com

[27] [Le Télégramme]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]