Lannarstêr

Lannarstêr
Lannarstêr hag ar pont nevez dreist d'ar Skorf.
Anv gallek (ofisiel)	Lanester
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	an Oriant
Kanton	Lannarstêr (pennlec'h)
Kod kumun	56098
Kod post	56600
Maer Amzer gefridi	Thérèse Thiéry 2014-2020
Etrekumuniezh	Kab an Oriant tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro an Oriant
Lec'hienn web	www.lanester.com
Poblañsouriezh
Poblañs	22 940 ann. (2020)
Stankter	1 249 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 45′ 53″ Norzh 3° 20′ 32″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 5 m bihanañ 0 m — brasañ 51 m
Gorread	18,37 km²
Lannarstêr

Lannarstêr a zo ur gumun eus Breizh e kanton Lannarstêr e departamant ar Mor-Bihan e Breizh. Pennlec'h ha kumun nemeti Kanton Lannarstêr eo.

Ardamezioù

En gul hadet gant erminig aour, e vantell en argant karget gant c'hwec'h goudreustell gommek en glazur. • Sturiad : Ensemble et pour tous

Istor

VI^vet kantved

• Ar manac'h Gwenael vevas eno, el lec'h anvet Sant-Wenael bremañ,

XX^vet kantved

1909: krouet ar gumun

• Tapet e voe ul lodenn eus kumun Kaodan evit krouiñ kumun Lannarstêr d'ar 26 a viz Meurzh.

Brezel-bed kentañ

• Ur soudard breizhat, bet ganet er gumun moarvat, a voe fuzuilhet d'an 23 a viz Even 1916 e Kalinova (Gres) al lu gall.

Niver an dud eus Lannarstêr marvet abalamour d'ar Brezel-bed kentañ

Bloavezh	Niver
1914	33
1915	65
1916	36
1917	14
1918	41
1919	3
1920	1
1922	2
1923	1
Hollad	196

d.le. 2,53 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911.

Eil Brezel-bed

• 

  Monumant d'ar re bet lazhet d'ar 25 a viz Even 1940

• 

  An nijerez Bristol Beaufort Mark I, L4474 MW-E 217 kaset d'ar strad p'edo gant ar 217vet Skwadrenn RAF (Royal Air Force- Aerlu ar Rouantelezh-Unanet)St Eval o tagañ An Oriant d'an 20 a viz Kerzu 1940

• 

  Diazlec'h al listri-pluj

• 

  Monumant ar re fuzuilhet d'ar 26 a viz Eost 1944

Niver an dud eus Lannarstêr marvet abalamour d'an Eil Brezel-bed

Bloavezh	Niver
1939	2
1940	46
1941	7
1942	3
1943	59
1944	45
1945	13
1946	2
1947	1
1952	1
Hollad	179

Darvoudoù

• Lazhet e voe 25 den nann-soudard gant tarzhadenn ha tangwall ar 25 a viz Even 1940 dre ma oa bet entanet stokoù mazout ar Morlu gall d'an 18 a viz Even 1940 evit miret ouzh an Alamaned kemer anezhe.
• Bombezadegoù ar Re Gevredet
  • Distrujoù bras a voe e Lannarstêr gant bombezadegoù ar Rouantelezh-Unanet hag an SUA. Lazhet e voe degadoù a dud nann-soudard.
  • Du-Kerzu 1940: tost bemnoz e son ar galv-diwall; bombezet eo an arsanailh d'ar 7 ha d'ar 27 a viz Kerzu, daou garr-nij eus ar Royal Air Force a gouezh er gumun e miz Kerzu.
  • 1941: bombezadegoù en-dro d'an 12 a viz Genver ha d'ar 15 a viz Meurzh; meur a di a zo distrujet ha daou zen nann-soudard lazhet en noz etre an 12 hag an 13 a viz Ebrel; en noz etre ar 7 hag an 8 a viz Mae, tro un eur, e kouezh bombezennoù-entanañ war ar c'hamp indezsinaat e Beg ar Men lec'h ma 'z eo lojet tud o labourat evit an Aozadur Todt: 80 labourer da nebeutañ a zo devet ez-vev, an darn vrasañ anezhe o vout Izelvroiz, Belgiz ha Spagnoled; d'ar 4 a viz Gouere eo troc'het an hent-houarn etre Lannarstêr hag Henbont; en noz war-lerc'h e klask an nijourion tizhout ar pont hent-houarn dreist d'ar Skorf, bombezennoù a gouezh en arsanailh; an arsanailh a zo tizhet c'hoazh d'an 23 a viz Du diouzh an noz, ur micherour spagnol a zo lazhet e kamp an Aozadur Todt el Lann Vras, lazhet un den war e leve ivez.
  • 1942: bombezadegoù stank d'ar 15 a viz Meurzh en-dro, nebeut a zistrujoù; distrujoù dister d'an 13 a viz Ebrel, klask a ra an nijourion distrujañ Pont ar Boulom dreist d'ar Blavezh.
  • Genver-C'hwevrer 1943: d'ar 14 a viz Genver eo roet urzh gant Winston Churchill distrujañ kement tra a c'hell servijout d'al listri-spluj alaman diazezet e Kerroman, d.l.e. bombezañ stank ha didruez An Oriant, Lannarstêr hag ar c'humunioù tro-war-dro; kerkent, d'ar 14 a viz Genver, e krog ar bombezadegoù, padout a reont betek ar 16 a viz C'hwevrer; 51 den nann-soudard a voe lazhet e Lannarstêr.
• Kirri-nij eus ar Royal Air Force (aerlu ar Rouantelezh-Unanet) aet d'ar strad er gumun:
  • miz Kerzu 1940: div nijerez a gouezhas e Lannarstêr, ur Beaufort I marilhet L4474 ha kodet MW-E, gant pevar nijour en he bourzh (lazhet e voent holl, douaret int bet e bered ar gumun), d'an 20, hag un Hampden I marilhet X3141 ha kodet VN-? d'an 28, gant pevar nijour en he bourzh ivez; tri anezhe a voe lazhet, douaret e voent e bered ar gumun; 2 000 a dud a zeuas d'o obidoù; an nijour all, ur C'hanadian, a zeuas a-benn da achap, met devet-grevus e oa bet, hag ar vaouez hag en-doa kuzhet anezhañ a rankas e reiñ d'an Alamaned dre hanterourizh ar Groaz-Ruz;
  • miz C'hwevrer 1943: d'ar 7 e kouezhas ur c'harr-nij arall eus ar Royal Air Force, un Halifax marilhet DT701 ha kodet NP-T, mervel a reas e seizh nijour, douaret e voent e Gwidel.
• Savet e voe un diazlec'h listri-spluj d'an Alamaned e Lannarstêr.
• Miz Gwengolo 1942: kemeret e voe 1000 Lur en ti-post gant tri ezel eus ar Rezistañs e dibenn ar miz.
• Miz Eost 1944: c'hwec'h den nann-soudard eus Kervieg e Kaodan (daou baotr 14 vloaz en o mesk) a voe fuzuilhet e Manebos e Lannarstêr gant an Alamaned d'an 9, tamallet oute bout henchet an tankoù SUAat en tachennoù minet; pemp milour alaman a voe barnet da varv abalamour d'an torfed-mañ, fuzuilhet e voent e miz Ebrel 1946 e Koedlogon; tri den nann-soudard, Joseph Le Saëc hag e zaou vab, Joseph hag Yves, eus Kerroc'h en Henbont a voe fuzuilhet tro 3 eur goude merenn d'an 9 e Kamp Sant-Udeg ivez; eizh den nann-soudard eus Lannarstêr a voe fuzuilhet gant an Alamaned d'an 26.

• 

  Daou vlockhaus bet savet d'an Alamaned evit difenn Sankenn an Oriant ouzh tu an douaroù.

• E Sankenn an Oriant edo ar gumun. Dieubet e voe d'an 10 miz Mae 1945.

Abaoe an Eil brezel-bed

• Abalamour d'ar brezelioù ha d'an emgannoù didrevadenniñ e varvas pemzek den eus ar gumun er Reter-Pellañ (1945-1954) ha seizh en Afrika an Hanternoz (1954-1962).

Darvoudoù-sport a bep seurt

• 29 a viz Mezheven 1985 : 1añ tennad-hent Tro Bro-C'hall 1985 etre Gwened ha Lannarstêr ; trec'h eo Rudy Matthijs (Belgia).
• 15 a viz Gouere 2002 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall 2002 etre Lannarstêr hag An Oriant (a-benn d'an eur) ; trec'h eo Santiago Botero (Kolombia).

Brezhoneg

Ya d'ar brezhoneg

• D’an 13 a viz Gouere 2006 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 26 a viz Meurzh 2010 e oa bet roet d'ar gumun al label Ya d'ar brezhoneg live 1.
• D'ar 17 a viz C'hwevrer 2018 e oa bet roet d'ar gumun al leve 2, ha sinet gant ar gumun an engouestl evit al leve 3.

Deskadurezh

• Klasoù divyezhek a zo eno abaoe 1988.
• E distro-skol 2022 e oa enskrivet 172 skoliad er c'hlasoù divyezhek (6,5 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)

Deskadurezh

Deskadurezh-stad

Ar skol-vamm Eugénie Cotton, gant klasoù divyezhek

• Skolioù-mamm
• Kentañ-derez
• Skolajoù:
  • Skolaj Jean Lurçat
  • Skolaj Henri Wallon, un hentad divyezhek ennañ

Al lise Jean Macé

• Lise Jean Macé, un hentad divyezhek ennañ

Monumantoù ha traoù heverk

An tiez-kêr

• 

  Ti-kêr kozh Lannarstêr

• 

  An ti-kêr nevez

Bezioù ar C'hommonwealth e bered ar gumun (Ar C'harrbont, e kreiz-kêr)

Bro	Niver a soudarded
Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force)	7
Hollad	7

Karrnijourion e oant holl. Marvet int e miz Kerzu 1940, e-pad an Eil Brezel Bed: pevar anezhe d'an 20 , an tri arall d'an 28, pa yeas o c'harr-nij d'ar strad .

Bered ar bigi

• 

  Bered ar bigi war ribl ar Blavezh.

• 

  Bered ar bigi ha c'hoarilec'h Kerhervi.

Monumant ar re varv

• 

  Monumant ar re varv.

Savadurioù relijiel katolik

• 

  Iliz katolik Sant Jozeb ar Genkiz.

• 

  Chapel Sant Wenael.

Douaroniezh

• 

  Ar Skorf e Lannarstêr

• 

  Stêr ar Genkiz

• 

  Ar Blavezh e Lannarstêr

• E Lannarstêr e kember Stêr ar Genkiz gant ar Blavezh, hag homañ gant ar Skorf.

Armerzh

Labour-douar ha sevel-loened

• 

  Saout en ur park e Lannarstêr

• Chom a ra atantoù e Reter ar gumun; 12 labourer-douar a oa e Lannarstêr hervez niveradeg an EBSSA e 2007, 18 e oant e 1999.

Traezh-mor

• 

  Bern jimbl er Roc'hu

• Diskarget e vez traezh e Lannarstêr gant kobiri sabr.

Sevel-bigi

• 

  Mirlec'h koad ar Morlu Gall, dirak, hag an DCNS er foñs.

• 

  An DCNS.

• 

  An DCNS.

• Ar sevel-bigi, da gentañ evit Kompagnunezh an Indez, hag evit ar Morlu Gall war-lerc'h, a oa hag a zo chomet a-bouez evit displegañ istor hag armerzh Lannarstêr.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1911

Niver a annezidi

Melestradurezh

• 

  Ar vaerez

• An Intron Thérèse Thiéry, maerez Lannarstêr (2004-2020).

Roll maered ar gumun
Mare		Anv	Strollad	Karg
1909-1919	Jean-Marie Le Halpert
1919-1941	Pierre Rogel	SFIO
1941-1944	Eugène Morvan		Anvet gant Gouarnamant Vichy
1944-1945	Pierre Rogel	SFIO
1945-1953	Robert Boulay	Strollad Komunour Gall
1953-1996	Jean Maurice	Strollad Komunour Gall	Kuzulier jeneral Kanton Lannarstêr (1982-1998)
1996-2001	Jean-Pierre Anfré	Strollad Komunour Gall
2001-2004	Jean-Claude Perron	Tu-kleiz, distrollad (Association Lanester Nouvelle Citoyenneté: LNC)	Kuzulier jeneral
2004-2020	Thérèse Thiéry	Tu-kleiz, distrollad (Association Lanester Nouvelle Citoyenneté: LNC)	Kuzulierez jeneral , 1añ Besprezidantez Kab an Oriant
abaoe miz Mae 2020	Gilles Carréric	Tu-kleiz: LNC, PS, UDB, h.a.	Kuzulierez jeneral , 1añ Besprezidantez Kab an Oriant

Post

• 

  Burev Mauriac.

• 

  Burev Jaurès.

• Ti-post, straed François Mauriac.
• Ti-post, straed Jean Jaurès.

Tud

• Robert Boulay, maer,
• Roque Carrion, ezel eus ar Rezistañs,
• Gwenael, bet marvet eno e 590, eil abad abati Landevenneg e oa bet,
• Albert Le Bail ha Jean-Louis Primas, izili eus ar Rezistañs,
• Émile Marcesche, embreger,
• Jean Maurice, maer adalek 1953 betek 1996,
• Benito Mussolini, dispac'hour italian.
• Roger Penverne, milour er rejimant "Normandie-Niemen".

Tud bet ganet eno

• Eugène Guégan, ganet d'ar 14 a viz Du 1888 e Kaodan, el lodenn ag ar gumun deuet da vout hini Lannarstêr moarvat, bet fuzuilhet e Kalinova (Gres) gant al lu gall d'an 23 a viz Even 1916, e-pad ar Brezel-bed kentañ.
• Loeiz Herrieu, d'ar 27 a viz Genver 1879.

Levrlennadur (e galleg)

• Léone Beaumes, Lanester au fil de notre histoire, Bretagne Graphique Imprimerie, 1985;
• André et Lucette Leclère, Images et mémoires de Lanester, Édition à compte d’auteur, Lanester, 1999;
• Dominique Le Guidec, Un arsenal et des hommes, collection "Libre expression", Éditions Liv'Éditions, Le Faouët, 1995;
• Yann Lukas , Lanester, histoire d’une ville, Éditions Palantines, Quimper, 1999;
• Mairie de Lanester, Lanester, histoire d’une Libération, Atelier d’Impression Lorientais, Lanester, 1995;
• Jean-Noël Retière, Identités ouvrières : histoire sociale d’un fief ouvrier en Bretagne 1909-1990, Éditions L’Harmattan, Paris, 1995.
• Claude Le Colleter, Lanester, rivages d'histoires et de légendes, Éditions Liv' Editions, 2008.

Liammoù diavaez

• (fr) Lec'hienn ofisiel ar gumun
• (fr) Jean-Noël Retière, L'acculturation douce, Lanester en Morbihan, 1900-1940, in Terrain, niverenn 11, Mélanges (miz Du 1988).
• (br) Lannarstêr war lec'hienn Geobreizh