Kawan

Kawan (distaget [ˈka.wãn]) zo ur gumun eus Bro-Dreger e kanton Bear, e departamant Aodoù-an-Arvor, e norzh Breizh.

Kawan
An iliz katolik ha monumant ar re varv.
Anv gallek (ofisiel)	Cavan
Bro istorel	Bro-Dreger
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Lannuon
Kanton	ar Roc'h-Derrien (betek 2015) Bear (abaoe 2015)
Kod kumun	22034
Kod post	22140
Maer Amzer gefridi	Maurice Offret 2014-2020
Etrekumuniezh	Lannuon-Treger Kumuniezh
Bro velestradurel	Bro Treger-Goueloù
Lec'hienn web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	1 516 ann. (2020)
Stankter	92 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 40′ 22″ Norzh 3° 20′ 35″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 97 m bihanañ 53 m — brasañ 111 m
Gorread	16,40 km²
Kawan

Douaroniezh

• Ar stêr Gindi a dreuz Kawan.
• Kumunioù amezeg ː Kaouenneg-Lanvezeeg; Kemperven; Berc'hed; Prad; Plûnet; Tonkedeg

Anv

• Berard Tanguy ː Ecclesia de Cavan, 1170; Kaguan, 1283; Cavan, c. 1330; fin XIV^vet kvd
• Erwan Vallerie ː Kaguan, 1283; Cavarn ?, 1298; Cavan, 1371, 1516; Caven, 1592; Cahoen, 1630

Gerdarzh

Distaget e vez ['kawèn] anv ar barrouz gant tud ar vro ha n'eo ket [ka'wann] evel ma vez klevet re alies gant nevez-vrezhonegerien 'zo. Dont a rafe an anv-se eus un adanv da sant c'hGaran, Kadvan, moarvat, hag a zo testeniekaet e Kembre.

Div skol a zo diwar talvoudegezh anv ar Gumun :

• ar re hag a zo stag gant un anv den :

Ne deu ket anv ar gumun-mañ diwar ar ger kaouenn.

- B. Tanguy : diouzh henbrezhoneg Catman. (dislaret er bajenn Kaouenneg)

• ar re a zo kentoc'h a du gant : kaouenn, an evn

- Marteville & Varin (1843);

- Jean-Yves Le Moing (2007); pajennoù 24 & 72. gwelout er bajenn kaozeadenn.

- Hervez Froger ha Pressensé, teir gaouenn a zo en ardamezioù (kanus) familh Cavan, XIII^vet kantved

(lodenn war ar stern)

Ardamezioù

En aour e deir c'haouenn en sabel, 2, 1.

Istor

Nevezoadvezh ar maen hag ar mare gall-ha-roman

Abaoe nevezoadvezh ar maen e tle bezañ tud o vevañ e-lec'h m'emañ ar barrez.

Er mare galian-ha-roman e tremene an hent eus Landreger da g-Karaez hag an hini eus ar Roc'h da Louergad e-kichen ar bourk.

• 

  Kartenn. La Messelière 1933

• 

  Kartenn. Alan An Diuzet. 1960]]

Ar grennamzer

E 1030 e oa bet renablet ar barrez er "Pouillé de Tours". D'ar veskontez Royanteline e oa en XI^vet kantved. Pa varvas ar veskontez e voe roet he douaroù da Zuk Breizh. War-lerc'h e kouezhas Kawan etre daouarn tud Pentevr ha goude re tud Avaogour. E kentañ lodenn an XII^vet kantved perc'henn aotrouniezh Kawan ha Kaouenneg a oa anvet Aymeri, bev e oa c'hoazh e 1280. Klask a reas e vab, Yann, stourm a-enep Dug Breizh, Yann Iañ, da sikour konted Pentevr. Koll a reas hag e tapas dug Breizh aotrouniezh Kawan digantañ, da reiñ da Yann a Kersaliou. Aotrouien Kawan a douge ur skoed "aour e deir c'haouenn sabel". Er XIV^vet kantved e voe reuz e Bro-Dreger etre tiegezh Moñforzh a oa skoazellet gant ar Saozon hag hini Bleaz a oa eus kostezenn ar C'hallaoued. Mervel a reas kalz a Saozon e Kawan setu perak ez eus bet anvet ul lec'h "Bered ar Saozon". Echuiñ a reas al luz pa oant bet skarzhet e 1347. Er mare-se e oa Kawan ha Kaouenneg dindan dalc'h Gwengamp. Rannet e oa ar barrez hag e trev e meur a dalc'h lezennel bras.

Ar C'hevre

E-kerzh brezelioù ar C'hevre Katolik en emgannas arme Bro-C'hall hag hini dug Mercœur, hag e voe distrujet bro Kawan e fin ar XVI^vet kantved.

An Dispac'h Gall

Feulster ha krizder a voe kaset gant an Dispac'h Gall e Kawan. D'an 10 a viz Gwengolo 1792 e oa bet tapet meur a zegad a annezidi eus ar barrez en un emgann etre ar Warded Broadel Lannuon ha 4 000 emsavad eus ar parrezioù tro-war-dro, ha rediet da dennañ warne. Ar c'huzul-kêr kentañ da vezañ dilennet a oa e 1790.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• 77 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, d.le. 5,27 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911.

Eil Brezel-bed

• Kemeret e voe 29 000 Lur en ti-post, gant tri ezel eus ar Rezistañs moarvat, d’an 21 a viz Mae 1944, hag 20 000 Lur d'an 31 a viz Mae gant pevar ezel eus ar Rezistañs moarvat, hervez danevelloù sizhuniek Titouroù Hollek Sant-Brieg.
• Mervel a reas nav den eus ar gumun abalamour d'ar brezel.

Monumantoù ha traoù heverk

Iliz katolik sant C'haran

Diavez

Diabarzh

• 

  Itron Varia Kawan

• 

  Enskrivadur war traoñ delwenn Itron Varia

• 

  Itron Varia Druez

• 

  Sant Cheron

• 

  Zant Garan, Pedet Evidomp

Chapel Barderoù

• 

Maner Koad-Riou

• 

  Koad-Riou. La Messelière. 1929]]

Ti ar Vro (er presbital kozh)

• 

  Ti ar Vro Treger ha Goueloù.

Brezhoneg

• 
• 

  A-bell 'zo ez eus panelloù divyezhek e Kawan

Ya d'ar brezhoneg

• D’ar 27 a viz Mae 2006 eo bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun ha roet d'ar gumun war un dro al label Ya d'ar brezhoneg live 2.

Deskadurezh

• Klasoù divyezhek zo eno abaoe 1987.
• E distro-skol 2022 e oa 91 skoliad enskrivet er c'hlasoù divyezhek (48,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Melestradurezh

An amzer a-vremañ

• 

  Pierre-Yvon Tremael

• Pêr ar Floc'h a voe dilennet maer e 1801. War-lerc'h e vezas heuliet gant Gwilhom Tremel, Gwilhom Razavet, F. Loeiz Droumaget, Yves-Marie Unwaz, Loeiz ar C'hwerv, Jozef Klec'h, Jozef ar Rolant, Jozef Helkin, Ujen an Hegarad, Fañch-Mari Perrot, Pierre-Yvon Tremael ha Pierre-Yves Nikol.

Tud

Deuet eo Kawan da vezañ ur seurt "kêr-benn" evit sevenadur ar vro, ha deuet ez eus ur bern sonerien hag arzourien brudet e metoù sonerezh Breizh da vevañ da Gawan. En o zouez emañ: Gweltaz Moal, Hugues Besco, Louis-Jacques Suignard, Ifig Troadeg...

Ardamezeg ar familhoù

	Le Borgne Aotrounez la Bouëxière / Ar Veuzit	En argant e gab dentek en gul
	Michel Aotrou Kerdaniel	En argant e benn Morian en sabel, talwedek en argant

Darempredoù etrebroadel

Gevelliñ

Gevellet eo Kawan gant ur gêr eus Kontelezh An Cabhán (Cavan e saozneg) en Iwerzhon.

Bro	Kêr	Abaoe
Iwerzhon	Béal Tairbirt	1989

Liammoù diavaez

• Lec'hienn ofisiel kumun Kawan
• (br) Kawan war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur

• Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
• J. Rigaud : Géographie historique des Côtes du Nord. Ti-moulerezh Guyon, Saint-Brieuc. 1890. Adembannet gant La Tour Gile, 1995.
• Régis de Saint-Jouan : Dictionnaire des communes. Département des Côtes-d'Armor. Eléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor. Saint-Brieuc. 1990
• Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Chasse-Marée. ArMen. 1992
• Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995