Tonkedeg
kumun Aodoù-an-Arvor
Tonkedeg ([tõŋˈkeːdek]) zo ur gumun eus Breizh e Treger, e departamant Aodoù-an-Arvor.
| Tonkedeg | |
|---|---|
 Kumun eus Breizh
| |
 Ar c'hastell | |
 | |
| Anv gallek (ofisiel) | Tonquédec |
| Bro istorel | Treger |
| Bro velestradurel | Treger-Goueloù |
| Melestradurezh | |
| Departamant | Aodoù-an-Arvor |
| Arondisamant | Lannuon |
| Kanton | Plouared (betek 2015) Bear (abaoe 2015) |
| Etrekumuniezh | Lannuon-Treger |
| Kod INSEE | 22340 |
| Kod post | 22140 |
| Maer | Joël Philippe (2020–2026) |
| Internet | (fr)www.tonquedec.fr |
| Douaroniezh | |
| Gorread | 18,01 km² |
| Uhelderioù | • Kreiz kêr : 90 m • Izelañ : 10 m • Uhelañ : 106 m |
| Poblañsouriezh | |
| Poblañs | 1 209 ann. (2016) |
| Stankter poblañs | 67 ann./km² |
| 48° 40' 12" N – 3° 23' 38" K
| |
|
Douaroniezh kemmañ
Etre ar stêrioù Leger ouzh ar c'hornôg ha Gindi ouzh ar reter Bevennet eo gant Lannuon ouzh an norzh, Kaouenneg ha Kawan ouzg ar reter, Plûned ouzh ar su, Ar C'houerc'had ouzh ar mervent ha Ploubêr ouzh ar c'hornôg.
Anv kemmañ
Stummoù skrivet kemmañ
Tonkadoc, 1231 ; Tonguedec, 1235 ; Tonkedoc, 1239, 1242 ; Tonquedec, 1253, 1267, 1300, c. 1330 ; Tonquedeuc, 1395 ; Tonquedec e dibenn ar XIVvet kantved[1].
Gerdarzh kemmañ
Eus al lesanv Tonkadok
("Tonkedek") bet roet da aotrou ar c'hastell bet savet e dibenn an XIIvet kantved gant Prigent (Prit gent, A ouenn gaer
) Koedmen-Pentevr e teu anv kêr hep mar ebet[2].
Ardamezioù kemmañ
En gul e seizh ruilhenn en argant, 3, 3, 1 eo deskrivadur ar skoed, a zo hini an tiegezh Koedmen abaoe 1298[3]
Istor kemmañ
- Etre ar 24 a viz Genver hag an 8 a viz Even 1394, an dug Yann IV a lakaas dismantrañ kastell an tiegezh Koedmen, a oa kevredet gant e enebour Olier V Klison.
- Ur parrouz e voe Tonkedeg ken abred ha 1426.
- D'ar 17 a viz Eost 1447 e voe lakaet iliz Tonkedeg da iliz chabistr dre ur builh a-berzh ar pab Nikolaz V diwar goulenn Roland V Koedmen, beskont Tonkedeg.
- E deroù 1588 e savas beskont Tonkedeg ur gwarnizon evit servijout ar roue gall Henri III en e brezel enep ar C'hevre katolik. E miz Gwengolo 1589 e voe trec'h ar gwarnizon-se war argevredidi, hogen e kastell Tonkedeg e varvas o fenn goude an distro. Meur a emgann a voe c'hoazh enep ar C'hevre betek 1598.
- E miz C'hwevrer 1614 e voe kemeret ar c'hastell gant breur beskont Tonkedeg hag un nebeud soudarded ; e miz Ebrel e voe adtapet gant un dousennad tudjentil deuet eus Lannuon.
- D'ar 16 a viz Kerzu 1636 e voe gwerzhet beskontelezh Tonkedeg da René Iañ Kengo a Lanwal (1586–1644) ; d'an 22 a viz Gouere 1637 e voe ar beskont nevez er c'hastell, a oa bet unan eus melloù chadenn-difenn dugelezh Breizh[4].
- D'an 10 a viz C'hwevrer 1790 e voe dilennet ar maer kentañ, pa oa war-dro 1 700 a dud o chom er gumun.
XXvet kantved kemmañ
Brezel-bed kentañ kemmañ
- Mervel a reas 70 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavarout eo 4,35 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[5]; tri anezhe a varvas e Belgia e miz Eost 1914: unan e Jemeppe-sur-Sambre d’an 22, soudard e oa er 48vet Rujumant Troadegiezh[6], unan e Falisolle d’an 22 ivez, soudard e oa er 47vet Rujumant Troadegiezh[7] hag ur c’horporal er 47vet Rujumant Troadegiezh e Mettet d’an 23[8]; ur soudard all a voe lazhet e Boezinge e Flandrez Belgia d’an 22 a viz Ebrel 1915, soudard e oa er 74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel[9].
Eil Brezel-bed kemmañ
- Mervel a reas 16 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel, hervez monumant ar re varv[5].
Brezelioù didrevadennañ kemmañ
Brezel Aljeria kemmañ
- Mervel a reas ur soudard eus Tonkedeg d'an 22 a viz Genver 1955 e Tunizia.
Monumantoù ha traoù heverk kemmañ
-
Kastell Tonkedeg gwelet diwar nij. -
Iliz chabistr Sant Pêr. -
Monumant ar Re Varv.
- Eizh chapel zo ivez : Kerriwalan, Kerveur (aet da get), al Loc'h, Logivi, Sant-David, Sant-Gweltaz, Sant-Gwenole ha Sant-Medard.
- Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik, luc’hskeudenn[10].
- Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik[11].
- Monumant an tri Rezistant eus ar gumun bet lazhet e 1944, luc’hskeudenn[12].
Emdroadur ar boblañs kemmañ
Niver a annezidi
Brezhoneg kemmañ
- D'an 23 a viz Mae 2006 e voe votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
Tud kemmañ
- Jañ-Mai 'n Olier, tad-kozh Anjela Duval, gouestlet ul levr dezhañ ganti (Tad-kozh Roperz-Huon)
- A orin eus Tonkedeg
- Guillaume Emmanuel Marie de Quengo de Tonquédec, aktour (bet ganet e Pariz, 1966)
- Beziet eno
Ardamezeg ar familhoù kemmañ
|
d'Acigné,
beskonted Tonkedeg |
en erminoù, e dreustell divouedet en gul karget gant teir flourdilizenn en aour |
Darempredoù etrebroadel kemmañ
- Gevelliñ
- Cora Finne,
Iwerzhon – 1999
Levrlennadur kemmañ
- (fr)COUFFON, René : Recherche sur les églises primitives, Bulletins et Mémoires, Société d'Émulation des Côtes du Nord, 1945-1946.
- (fr)Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
Liammoù diavaez kemmañ
- (fr)Kartenn IGN
- (fr)Château de Tonquédec
Notennoù ha daveoù kemmañ
- ↑ (fr) TANGUY, Bernard : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor – Origine et signification, ArMen - Le Chasse-Marée, 2003 (ISBN 978-2-903708-36-8)
- ↑ (fr)(fr)Léon Fleuriot (1964) : Le vieux breton – Éléments d'une grammaire, Slatkine Reprints, 1989 (ISBN 978-2-05-101059-7) • §11, IV, p. 45 ; §57,2 p. 173 ; §101, II, 6 p. 244 ; §146, II, 2 p. 320.
- ↑ (fr) FROGER, Michel & PRESSENSÉ, Michel : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, Froger & Pressensé, 2008 (ISBN 978-2-908752-83-0)
- ↑ (fr)René I de Quengo de Tonquédec
- ↑ 5,0 ha5,1 (fr)Memorial Gen Web
- ↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr)Memorial Genweb
- ↑ (fr)Memorial Genweb
- ↑ (fr)Memorial Genweb
- ↑ (fr)Ouest-France, 17/08/2015