Tonkedeg
kumun Aodoù-an-Arvor
Tonkedeg ([tõŋˈkeːdek]) zo ur gumun e Breizh, e Treger, e departamant Aodoù-an-Arvor.
| Tonkedeg | |
|---|---|
 Kumun eus Breizh
| |
 Ar c'hastell | |
 | |
| Anv gallek (ofisiel) | Tonquédec |
| Bro istorel | Treger |
| Bro velestradurel | Treger-Goueloù |
| Melestradurezh | |
| Departamant | Aodoù-an-Arvor |
| Arondisamant | Lannuon |
| Kanton | Plouared (betek 2015) Bear (abaoe 2015) |
| Etrekumuniezh | Lannuon-Treger |
| Kod INSEE | 22340 |
| Kod post | 22140 |
|
| |
| Maer | Joël Philippe (2020–2026) |
|
| |
| Internet | (fr)www.tonquedec.fr |
| Douaroniezh | |
| Gorread | 18,01 km² |
| Uhelderioù | • Kreiz kêr : 90 m • Izelañ : 10 m • Uhelañ : 106 m |
| Poblañsouriezh | |
| Poblañs | 1 209 den[1] |
| Stankter poblañs | 67 den/km² |
|
| |
| 48° 40' 12" N – 3° 23' 38" K
| |
|
| |
 | |
Douaroniezh
kemmañEtre ar stêrioù Leger er c'hornôg ha Gindi er reter emañ Tonkedeg. Bevennet eo gant Lannuon en norzh, Kaouenneg ha Kawan er reter, Plûned er su, Ar C'houerc'had er mervent ha Ploubêr er c'hornôg.
Anv
kemmañ- Stummoù skrivet
Tonkadoc, 1231 ; Tonguedec, 1235 ; Tonkedoc, 1239, 1242 ; Tonquedec, 1253, 1267, 1300, c. 1330 ; Tonquedeuc, 1395 ; Tonquedec e dibenn ar XIVvet kantved[2].
- Gerdarzh
Eus al lesanv Tonkadok
("Tonkedek") bet roet da aotrou ar c'hastell bet savet e dibenn an XIIvet kantved gant Prigent (Prit gent, A lignez kaer
) Koedmen-Pentevr e teu anv kêr hep mar ebet[3].
Ardamezioù
kemmañEn gul e seizh ruilhenn en argant, 3, 3, 1 eo deskrivadur ar skoed, a zo hini an tiegezh Koedmen abaoe 1298[4].
Istor
kemmañ- Etre ar 24 a viz Genver hag an 8 a viz Even 1394, an dug Yann IV a lakaas dismantrañ kastell an tiegezh Koedmen, a oa kevredet gant e enebour Olier V Klison.
- Ur barrouz e voe Tonkedeg ken abred ha 1426.
- D'ar 17 a viz Eost 1447 e voe lakaet iliz Tonkedeg da iliz chabistr dre ur builh a-berzh ar pab Nikolaz V diwar goulenn Roland V Koedmen, beskont Tonkedeg.
- E deroù 1588 e savas beskont Tonkedeg ur gwarnizon evit servijout ar roue gall Henri III en e vrezel enep ar C'hevre katolik. E miz Gwengolo 1589 e voe trec'h ar gwarnizon-se war ar gevredidi, hogen e kastell Tonkedeg e varvas o fenn goude an distro. Meur a emgann a voe c'hoazh enep ar C'hevre betek 1598.
- E miz C'hwevrer 1614 e voe kemeret ar c'hastell gant breur beskont Tonkedeg hag un nebeud soudarded ; e miz Ebrel e voe adtapet gant un dousennad tudjentil deuet eus Lannuon.
- D'ar 16 a viz Kerzu 1636 e voe gwerzhet beskontelezh Tonkedeg da René Iañ Kengo a Lanwal (1586–1644) ; d'an 22 a viz Gouere 1637 e voe ar beskont nevez er c'hastell, a oa bet unan eus melloù chadenn-difenn dugelezh Breizh[5].
- D'an 10 a viz C'hwevrer 1790 e voe dilennet ar maer kentañ, pa oa war-dro 1 700 a dud o chom er gumun.
- Mervel a reas 70 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavarout eo 4,35 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[6] ; tri anezhe a varvas e Belgia e miz Eost 1914 : unan e Jemeppe-sur-Sambre d’an 22, soudard e oa er 48vet Rujumant Troadegiezh[7], unan e Falisolle d’an 22 ivez, soudard e oa er 47vet Rujumant Troadegiezh[8] hag ur c’horporal er 47vet Rujumant Troadegiezh]] e Mettet d’an 23[9] ; ur soudard all a voe lazhet e Boezinge e Flandrez Belgia d’an 22 a viz Ebrel 1915, soudard e oa er 74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel[10].
- Mervel a reas 16 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel, hervez monumant ar re varv[6].
- Brezelioù didrevadennañ
- Brezel Aljeria : mervel a reas ur soudard eus Tonkedeg d'an 22 a viz Genver 1955 e Tunizia.
Monumantoù ha traoù heverk
kemmañ-
Kastell Tonkedeg gwelet diwar nij. -
Iliz chabistr Sant Pêr. -
Monumant ar Re Varv.
- Eizh chapel zo ivez : Kerriwalan, Kerveur (aet da get), al Loc'h, Logivi, Sant-David, Sant-Gweltaz, Sant-Gwenole ha Sant-Medard.
- Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik[11].
- Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik[12].
- Monumant an tri rezistant eus ar gumun bet lazhet e 1944[13].
Niver a annezidi
Brezhoneg
kemmañ- D'an 23 a viz Mae 2006 e voe votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
Tud
kemmañ- Jañ-Mai 'n Olier, tad-kozh Anjela Duval, gouestlet ul levr dezhañ ganti (Tad-kozh Roperz-Huon)
- A orin eus Tonkedeg
- Guillaume Emmanuel Marie de Quengo de Tonquédec, aktour (bet ganet e Pariz, 1966)
- Beziet eno
Ardamezeg ar familhoù
kemmañ
|
|
Darempredoù etrebroadel
kemmañ- Gevelliñ
Levrlennadur
kemmañ- (fr) Couffon, René : Recherche sur les églises primitives, Bulletins et Mémoires, Société d'Émulation des Côtes du Nord, 1945-1946.
- (fr) Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
Liammoù diavaez
kemmañ- (fr) Kartenn IGN
- (fr) Château de Tonquédec
Notennoù ha daveoù
kemmañ- ↑ 2016 INSEE
- ↑ (fr) Tanguy, Bernard : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor – Origine et signification, ArMen - Le Chasse-Marée, 2003 (ISBN 978-2-903708-36-8)
- ↑ (fr) Léon Fleuriot (1964) : Le vieux breton – Éléments d'une grammaire, Slatkine Reprints, 1989 (ISBN 978-2-05-101059-7) • §11, IV, p. 45 ; §57,2 p. 173 ; §101, II, 6 p. 244 ; §146, II, 2 p. 320.
- ↑ (fr) Froger, Michel & Pressensé, Michel : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, Froger & Pressensé, 2008 (ISBN 978-2-908752-83-0)
- ↑ (fr) René I de Quengo de Tonquédec
- ↑ 6,0 ha6,1 (fr) Memorial Gen Web
- ↑ (fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
- ↑ (fr) Luc'hskeudenn
- ↑ (fr) Memorial Genweb
- ↑ (fr) Luc’hskeudenn
- ↑ (fr) INSEE
- ↑ (fr) Ouest-France, 17/08/2015