Roll kañsellerien Alamagn
Penn gouarnamant kevreadel Alamagn eo Kañseller Alamagn. Kefridi ar C'hañseller (Bundeskanzler) pe ar Gañsellerez (Bundeskanzlerin) eo dibab izili all ar gouarnamant ha pennren emvodoù ar Bundesregierung, da lavarout eo aozadur ar galloud erounit e Republik Kevreadel Alamagn.
E 1867 e voe krouet ar garg e Kengevread Hanternoz Alamagn, pa voe Otto von Bismarck anvet da Gañseller kentañ istor Alamagn.
Pa voe unvanet Alamagn ha staliet an Impalaeriezh alaman e 1871 e troas ar C'hengevread d'ur Stad-broad, ha "Kañseller Alamagn" e voe anv ar garg. Betek hiziv ez eo Otto von Bismarck ar c'hañseller a renas ar pellañ : 28 vloaz, betek 1890.
Dirak an impalaer hepken e oa atebek ar c'hañseller er penn-kentañ. E 1918 e voe kemmet an traoù gant adaoz ar Vonreizh, pa voe roet d'ar Parlamant ar gwir da ziskar ar C'hañseller. Adalek 1919, da vare Republik Weimar (1918-1933), e voe anvet ar Gañsellerien gant Prezidant Alamagn, met dirak ar Parlamant e vezent atebek.
Lakaet a-gostez e voe ar Vonreizh e-pad mare an Trede Reich (1933-1945).
E 1949 e voe ur Vonreizh nevez hag a lakaas ar C'hañseller da benn ar Stad de facto, pa strishaas perzh Prezidant ar Republik.
Abaoe an 22 a viz Du 2005 ez eo bet Angela Merkel Kañsellerez Republik Kevreadel Alamagn.
Dispac'hoù 1848
kemmañE-kerzh Dispac'hoù Alamagn e 1848 e kemeras Parlamant Frankfurt (Hessen) ar galloud ; tri Ministerpräsident a voe neuze, par o c'harg da hini ar Gañsellerien da zont.
Ministerpräsidenten Gournamant an Impalaeriezh
kemmañ- Karl zu Leiningen (15 a viz Gouere 1848 – 5 a viz Gwengolo 1848)
- Anton von Schmerling (24 a viz Gwengolo 1848 – 15 a viz Kerzu 1848)
- Heinrich von Gagern (17 a viz Kerzu 1848 – 10 a viz Mae 1849)
Kengevread Hanternoz Alamagn (1867–1871)
kemmañKañseller | Maread ar garg | Strollad politikel | |||
---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | |||
Kont Otto von Bismarck (1815–1898) |
1 Gouere 1867 | 21 Meurzh 1871 | 3 bloavezh, 263 devezh | Hini ebet |
Impalaeriezh Alamagn (1871–1918)
kemmañKañseller | Maread ar garg | Strollad politikel | Impalaer Alamagn | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | |||||
Priñs Otto von Bismarck |
21 Meurzh 1871 | 20 Meurzh 1890 | 18 bloavezh, 263 devezh | Hini ebet | Wilhelm I (Wilhelm I, Deutscher Kaiser) 1 Genver 1871 – 9 Meurzh 1888 |
Friedrich III (Friedrich III, Deutscher Kaiser) 9 Meurzh 1888 - 15 Mezheven 1888 | |
Kont Leo von Caprivi (1831–1899) |
20 Meurzh 1890 | 26 Here 1894 | 4 bloavezh, 220 devezh | Hini ebet | Wilhelm II (Wilhelm II, Deutscher Kaiser) 15 Mezheven 1888 - 28 Du 1918 | ||
Priñs Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst (1819 – 1901) |
29 Here 1894 | 17 Here 1900 | 5 bloavezh, 353 devezh | Hini ebet | |||
Priñs Bernhard von Bülow (1849–1929) |
17 Here 1900 | 14 Gouere 1909 | 8 blovezh, 270 devezh | Hii ebet | |||
Theobald von Bethmann-Hollweg (1856–1921) |
14 Gouere 1909 | 13 Gouere 1917 | 7 bloavezh, 364 devezh | Hini ebet | |||
Georg Michaelis (1857–1936) |
14 Gouere 1917 | 1 Du 1917 | 110 devezh | Hini ebet | |||
Kont Georg von Hertling (1843–1919) |
1 Du 1917 | 30 Gwengolo 1918 | 333 devezh | DZP (Strollad ar C'hreiz) | |||
Priñs Max von Baden (1867–1929) |
3 Here 1918 | 9 Du 1918 | 37 devezh | Hini ebet |
Mare an Dispac'h (1918–1919)
kemmañD'an 9 a viz Du 1918 e tremenas karg ar C'hañsellerezh eus Max von Baden da Friedrich Ebert. Hennezh a gendalc'has da ren evel Penn ar Gouarnamant e-pad tri mizvezh, adalek diwezh an Impalaeriezh alaman e miz Du 1918 betek emvod kentañ ar Vodadeg Vroadel e miz C'hwevrer 1919 ; n'en devoa ket an titl a Gañseller avat.
Betek an 29 viz Kerzu 1918 e voe F. Ebert kadoriad Vorsitz des Rates der Volksbeauftragten (Kuzul dilennidi ar bobl) ivez, a-gevret gant Hugo Haasel hag a oa e penn ar strollad politikel USPD (Strollad sokialdemokrated dizalc'h Alamagn).
Kañseller | Maread ar garg | Strollad politikel | |||
---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | |||
Friedrich Ebert (1871–1925) (Reichskanzler ha Vorsitz des Rates der Volksbeauftragten) |
9 Du 1918 | 13 C'hwever 1919 | 96 devezh | USPD |
Republik Weimar Republic (Reichskanzler) (1919–1933)
kemmañKañseller | Maread ar garg | Strollad politikel | Prezidant Republik Weimar | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | ||||
Philipp Scheidemann (1865–1939) (Reichsministerpräsident) |
13 C'hwevrer 1919 | 20 Mezheven 1919 | 127devezh | SPD (Strollad sokialdemokrat Alamagn) |
Friedrich Ebert 11 C'hwevrer 1919 – 28 C'hwevrer 1925 SPD | |
Gustav Bauer (1870–1944) Reichsministerpräsident Reichskanzler adalek 14 Eost 1919 |
21 Mezheven 1919 | 26 Meurzh 1920 | 279 devezh | |||
Hermann Müller (1876–1931) |
27 Meurzh 1920 | 21 Mezheven 1920 | 86 devezh | |||
Constantin Fehrenbach (1852–1926) |
25 Mezheven 1920 | 4 Mae 1921 | 313 devezh | DZP (Strollad ar C'hreiz) | ||
Joseph Wirth (1879–1956) |
10 Mae 1921 | 14 Du 1922 | 1 bloavezh, 188 devezh | |||
Wilhelm Cuno (1876–1933) |
22 Du 1922 | 12 Eost 1923 | 1 bloavezh, 202 zevezh | Hini ebet | ||
Gustav Stresemann (1878–1929) |
13 Eost 1923 | 30 Du 1923 | 109 devezh | DVP (Strollad ar bobl alaman) | ||
Wilhelm Marx (1863–1946) |
30 Du 1923 | 15 Genver 1925 | 1 bloavezh, 46 devezh | DZP | ||
Hans Luther (1879–1962) |
15 Genver 1925 | 12 Mae 1926 | 1 bloavezh, 117 devezh | Hini ebet | Paul von Hindenburg 12 Mae 1925 – 2 Eost 1934 Strollad ebet | |
Wilhelm Marx (1863–1946) |
17 Mae 1926 | 12 Mezheven 1928 | 2 vloaz, 26 devezh | DZP | ||
Hermann Müller (1876–1931) |
28 Mezheven 1928 | 27 Meurzh 1930 | 1 bloavezh, 272 devezh | SPD | ||
Heinrich Brüning (1885–1970) |
30 Meurzh 1930 | 30 Mae 1932 | 2 vloaz, 61 devezh | DZP | ||
Franz von Papen (1879–1969) |
1 Mezheven 1932 | 17 Du 1932 | 169 devezh | DZP betek 3 Mezheven 1932 Hini ebet | ||
Kurt von Schleicher (1882–1934) |
3 Kerzu 1932 | 28 Genver 1933 | 56 devezh | Hini ebet |
Trede Reich (Reichskanzler) (1933–1945)
kemmañKañseller | Maread ar garg | Strollad politikel | Prezidant an Trede Reich | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | |||||
Adolf Hitler (1889–1945]]) |
30 Genver 1933 | 30 Ebrel 1945 | 12 bloavezh, 90 devezh | NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei) |
Paul von Hindenburg 12 Mae 1925 – 2 Eost 1934 Strollad ebet |
Adolf Hitler 2 Eost 1934 – 30 Ebrel 1945 NSDAP | |
Joseph Goebbels (1897–1945) |
30 Ebrel 1945 | 1 Mae 1945 | 1 devezh | NSDAP | Karl Dönitz 30 Ebrel 1945 – 23 Mae 1945 NSDAP | ||
Lutz Graf Schwerin von Krosigk (1887–1977) (Pennmaodiern gouarnamant Dönitz) |
1 Mae 1945 | 23 Mae 1945 | 21 devezh | Hini ebet |
Daou vloaz goude an Eil Brezel-bed, adalek ar 1añ a viz Genver 1947, e voe adaozet galloud erounit an darn vrasañ eus Alamagn e stumm ar Bizone ("Daou dakad", Vereinigtes Wirtschaftsgebiet en alamaneg, "Takad armerzhel unvanet") dalc'het gant SUA hag ar Rouantelezh-Unanet.
E 1948 e voe ur C'huzul Melestradurel renet gant un Oberdirektor.
Oberdirektor Kuzul Melestradurel ar Bizone
kemmañOberdirektor | Maread ar garg | Strollad politikel | |||
---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | |||
Hermann Pünder (1888–1976) |
10 Meurzh 1948 | 20 Gwengolo 1949 | 1 bloavezh, 194 devezh | CDU (Unvaniezh kristen-demokrat Alamagn) |
Adalek ar 1añ a viz Mezheven 1948 e voe staliet un trede takad, dalc'het gant Bro-C'hall ; Trizone e voe an anv neuze.
D'an 23 a viz Mae 1949 e troas an Trizone da Republik Kevreadel Alamagn (1949-1990), Bundesrepublik Deutschland, anvet ivez "Alamagn ar C'hornôg".
Republik Kevreadel Alamagn (Bundeskanzler) (1949–bremañ)
kemmañTeir Stad dizalc'h an eil diouzh eben a voe staliet e 1949 : Republik Kevreadel Alamagn (RKA, gant Bonn da gêr-benn), Gwarez-Stad ar Saar (Saarprotektorat, Saarbrücken, dindan beli Bro-C'hall) ha Republik Demokratel Alamagn (RDA), anvet "Alamagn ar Reter" ivez (Deutsche Demokratische Republik, Berlin ar Reter).
E 1956 ez eas Gwarez-Stad Saar gant Alamagn ar C'hornôg.
Ne oa Kañsellerezh ebet en Alamagn ar Reter ; e 1990 ez eas ar Stad da get, kendeuzet e voe gant Republik Kevreadel Alamagn hag a viras he anv.
Kañseller(ez) | Maread ar garg | Strollad politikel | Prezidant RKA | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Deroù | Diwezh | Padelezh | ||||
Konrad Adenauer (1876–1967) |
15 Gwengolo 1949 | 14 Du 1961 | 14 bloavezh, 31 devezh | CDU | Theodor Heuss 12 Gwengolo 1949 – 12 Gwengolo 1959 FDP (Strollad Frankizour-Demokrat) | |
14 Du 1961 | 11 Here 1963 | Heinrich Lübke 13 Gwengolo 1959 – 30 Mezheven 1969 CDU | ||||
Ludwig Erhard (1897–1977) |
17 Here 1963 | 26 Here 1965 | 3 bloavezh, 46 devezh | Hini ebet Kevreet gant CDU | ||
Kurt Georg Kiesinger (1904–1988) |
1 Kerzu 1966 | 21 Here 1969 | 2 vloavezh, 324 devezh | CDU | ||
Willy Brandt (1913–1992) |
22 Here 1969 | 7 Mae 1974 | 4 bloavezh, 198 devezh | SPD | Gustav Heinemann 1 Gouere 1969 – 30 Mezheven 1974 SPD | |
Walter Scheel (1919–2016) Kañseller etrekargad |
7 Mae 1974 | 16 Mae 1974 | 9 devezh | FDP | ||
Helmut Schmidt (1918–2015) |
16 Mae 1974 | 4 Du 1980 | 8 bloavezh, 138 devezh | Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) |
Walter Scheel 1 Gouere 1974 – 30 Mezheven 1979 FDP | |
6 Du 1980 | 1 Here 1982 | Karl Carstens 1 Gouere 1979 – 30 Mezheven 1984 CDU | ||||
Helmut Kohl (1930–2017) |
1 Here 1982 | 29 Meurzh 1983 | 16 bloavezh, 26 devezh | CDU | ||
30 Meurzh 1983 | 17 Du 1994 | Richard von Weizsäcker 1 Gouere 1984–30 Mezheven 1994 CDU | ||||
17 Du 1994 | 27 Here 1998 | Roman Herzog 1 Gouere 1994–30 Mezheven 1999 CDU | ||||
Gerhard Schröder (1944–) |
27 Here 1998 | 22 Du 2005 | 7 bloavezh, 26 devezh | SPD - Grünen | Johannes Rau 1 Gouere 1999 – 30 Mezheven 2004 SPD | |
Angela Merkel (1954–) |
22 Du 2005 | 28 Here 2009 | 11 bloavezh,306 devezh | CDU | Horst Köhler 1 Gouere 2004 – 31 Mae 2010 CDU | |
28 Here 2009 | 17 Kerzu 2013 | Christian Wulff 30 Mezheven 2010 – 17 C'hwevrer 2012 CDU | ||||
17 Kerzu 2013 | 18 Meurzh 2017 | Joachim Gauck 18 Meurzh 2012 – 18 Meurzh 2017 Strollad ebet | ||||
19 Meurzh 2017 | 24 Gwengolo 2017 | Frank-Walter Steinmeier 19 Meurzh 2017 – bremañ SPD | ||||
24 Gwengolo 2017 | 13 Meurzh 2018 | Etrekargadez | ||||
14 Meurzh 2018 | Bremañ |
- Mouezhiadegoù a voe en Alamagn d'ar 2' a viz Gwengolo 2017 ; petra bennak ma'z eo bet trec'h CDU AngelMerkel, n'he deus ket ar muiañ-niver evit stummañ ur gouarnamant stabil.
Ar prezidant Frank-Walter Steinmeier n'en deus anvet Kañsellour(ez) ebet c'hoazh d'ar 25 a viz Du 2017.