Yeun ar Gow

Yeun ar Gow
Anv ofisiel	Yves Le Goff
Anv pluenn	Yeun ar Gow Yeun Vriant Yann Vriant
Obererezh	Romantour, daneveller
Ganedigezh	d'ar 7 a viz Here 1897 e Pleiben
Marv	d'an 22 a viz C'hwevrer 1966 e Gouezeg
Yezh skrivañ	Brezhoneg
Oberennoù pennañ
E Skeud Tour Bras Sant Jermen Ar Person touer, Ar Gêr Villiget, Enez an Teñzor Kontadennoù Kernev

Yeun ar Gow, Yves Le Goff er marilhoù-kêr, bet ganet d'ar 7 a viz Here 1897 e Pleiben ha marvet d'an 22 a viz C'hwevrer 1966 e Gouezeg, a oa un noter hag ur skrivagner brezhonek lakaet da vezañ unan eus ar re wellañ hag eus ar re fonnusañ a zo bet en XX^vet kantved. Un emsaver katolik pennek eo bet ha diaesterioù en deus bet gant an Iliz katolik ha gant tud ar Rezistañs.

Buhez

Mab e oa da Yeun ar Gow ha da Varijanig Gwilhoù, o-daou genidik eus Pleiben (Penn-ar-Bed) ha pinvidik a-walc'h pa oant o terc'hel un embregerezh dezougen. E-kerzh e vugaleaj, pa oa pemp pe c'hwec'h vloaz, e reutaas e c'har da heul ur gwallzarvoud hag e voe rediet da chom gourvezet e-pad ur maread hir a-walc'h. E-lec'h mont da c'hoari mell-droad e chome da lenn levrioù er gêr. A-drugarez da se, en ur mod, eo deuet da vezañ gouiziek-tre. Ur beleg eus Pleiben a zesachas evezh Yeun ar Gow war ar brezhoneg ha traoù ar vro.

E desteni-studi gantañ, e chomas er gêr da skoazellañ e vamm pa varvas e dad e 1907. Ur pennadig amzer war-lerc'h, e reas labourioù bihan er vro a-raok mont da gomis e ti noter ar vourc'h. Damc'houde, ez eas da Gastellin da labourat evit an ao. Gwiader-Desprées. E-pad ar Brezel-bed kentañ e talc'has ar stal e-unan. An arnodennoù-Stad en e c'hodell, e kavas labour un tamm e pep lec'h dre ar vro (Pleiben, Pontrev, Pondivi) kent tapout ur plas a eil-noter e Ploudiern.

P'edo eno eo e voe kinniget dezhañ studi noter an ao. Danieloù e Gouezeg. Anvet e voe da noter gant ar Republik c'hall d'an 29 a viz Eost 1927, en e dregonvet bloaz.

E-doug ar bloaz-se ivez e timezas gant ur vaouez eus Gouezeg anvet Anna Bozeg, a varvas nepell goude bezañ ganet tri bugel ; unan anezho, Mikael, a zo bet noter e Gouezeg ivez.

Desavet e brezhoneg penn-da-benn e oa bet Yeun ar Gow, bevet en deus en un endro brezhonek hepken ha labouret en deus, ar pep brasañ eus e amzer, e yezh ar vro (er mare-se e ranke an holl notered staliet war ar maez e Breizh-Izel bezañ akuit war ar brezhoneg). Brezhoneger war ar pemdez e oa, gant e familh koulz ha gant e bratikoù.

E vuhez-pad e klaskas difenn ar brezhoneg gant daou vignon, Remont ar Porzh ha Frañsez Kervella. Kensevel a rejont an aozadur Breuriez ar brezoneg er skolioù evit skorañ ar steuñv brezhon savet gant Eskopti Kemper ha Leon dre skoazellañ mistri-skol ar skolioù kristen a roe kentelioù e brezhoneg. Koulskoude, diwar an abeg ma oa nes d'ar vroadelourien vrezhon e nac'has an ao. Gall, person parrez Gouezeg, reiñ an absolvenn dezhañ.

E-pad an dalc'hidigezh alaman en Eil Brezel-bed ne ehanas ket Yeun ar Gow da embann skridoù e meur a gelaouenn : Arvor', Gwalarn, SAV. Goude ar brezel e voe kaset da doull-bac'h Sant-Charlez e Kerfeunteun abalamour d'e vennozhioù broadelour.

Da Anaon ez eas diwar an diabet hag eñ aet da beuzdall bloavezioù-pad dija ken e tlee goulenn da dud nes lenn levrioù ha pennadoù dezhañ hag adlenn ar pezh en doa skrivet.

Ar skrivagner hag ar c’hristen

Un deskadurezh kristen-tre en doa bet er gêr, ha merzet e vez kement-se en e skridoù. Pouezus-kenañ e oa ar relijion evitañ. Diouzh e skridoù e tenner skouerioù talvoudus ha resis eus ur gevredigezh aet da get.

C'hoant en deus bet Yeun ar Gow da skrivañ evit kaerded ar yezh. Klasket en deus a-hed e vuhez pinvidikaat ar yezh, hep klask implijout re a nevezc'herioù, o sevel skridoù lennegezh, kelennadurezh ha studiadennoù yezh ivez. Un den asur eus e yezh e oa. Ur skrivagner pervezh ivez, ne laoske netra drochet, bastrouilhet pe c'hraet dreist penn-biz. Resis-tre e oa e zoare skrivañ. Paotr ar brezhoneg kaer e oa, skrivañ a rae e brezhoneg evel n'eus ket bet kalz oc'h ober. Evit ar braz eus an dud, ez eo Yeun ar Gow unan eus ar gwellañ skrivagnerien breizhat ha brezhoneger a zo bet.

Mennozhioù politikel

Broadelour e oa ha c'hoant en doa da welout e vro dizalc'h diouzh Bro-C'hall. Labouret en deus gant fealded evit Ministère de la Justice ar Republik C'hall e Breizh. Embann a rae e vennozhioù hep aon ebet, rak c'hoant en doa m'o defe ar skrivagnerien ar gwir da skrivañ ar pezh o doa c'hoant e brezhoneg hep bevañ gant an aon da vezañ harluet, toullbac'het pe c'hoazh drouklazhet.

« Petra eo, e gwirionez, ar pezh a zo anvet « an Emsav » gant un nebeud Bretoned hepken ? Netra nemet ul lusk, pe un hirnezh d’ur stad a vuhez dieub, evel hini o zadoù gwechall, un ezhomm da seveniñ c’hoantoù ar spered hag ar galon… Aes eo gwelout, eta, pegen don eo an islonk a zisrann ar vrogarourien eus ar bobl. An deiz ma vo anat d’an holl Vretoned n’o deus netra boutin gant o amezeien, ec’h en em gavo dirouestlet ban kudenn o sujidigezh d’ar re-mañ. »

– « Eñvorennoù », Al Liamm niv. 174-182, 1976-1977.

Embannadennoù

A bep seurt

• Pedennou evit eun noz-veilh gant eun den maro, Ar Voulerien Unanet, 1953.
• Ar Person touer : C'hoari trubuilhus e tri devez hag e gwerzennou, 1961.
• Diwar Dorgenn Karreg-an-Tan, Mouladurioù Hor Yezh, 1999. Pennadoù.
• Geriaoueg ha notennoù yezh, Hor Yezh 2000. Savet diwar notennoù an obereour e meur a gelaouenn, evel Sav pe War-du ar pal.
• Skridoù, Hor Yezh 2001. Eñvorennoù ha barzhonegoù.

Emvuhezskrid

• E Skeud Tour Bras Sant Jermen, 1955. Adembannet gant Al Liamm 1978, hag Emgleo Breiz-Brud Nevez 2003.

Komz-plaen

• Ur galedenn a zen, Hor Yezh niv. 81a. miz Genver 1973. Skeudennoù gant Nono. Danevell bet moulet evit ar wech kentañ e miz Mae 1939 e-barzh ar gelaouenn Gwalarn, niverenn 126.
• Marc'heger ar Gergoad, Breuriez ar brezoneg er skoliou, 1939, Hor Yezh 1994. Romant istorel.
• Kontadennoù Kernev, div levrenn, Al Liamm 1998, 1999. Kontadennoù bet embannet e-barzh Brud pe Al Liamm.
• Ar gêr villiget, Mouladurioù Hor Yezh 2001.
• Kontadennoù ha danevelloù : Contes & nouvelles (troet e galleg gant Mikêl Ar Gow ha Jefig Roparz), Al Leur Nevez 2005. Divyezhek.

Pennadoù

• Al laer dienn, Gwalarn niv. 98, 1937, p. 20
• Ur skrivagner brezhonek dianvez : an Aotrou Moal, Gwalarn, Niv. 136-137, 1941, p. 392
• Sorserezh beleg, SAV niv. 11, 1938, p. 17
• Gerioù brezhoneg bev nebeut anavezet, War-zu ar pal niverenn 1, 1938, p. 22
• Enezenn Iz goueledet er mor, a-gevret gant Ywan an Diberder, SAV, niverenn 19, 1941, p. 9-42
• Geriou brezoneg beo nebeut anavezet gant ar Skrivagnerien, SAV, niv. 19, 1941, p. 55
• "Geriou nebeut anavezet". E-barzh SAV, niv. 23, Nevez-Ammzer 1942, p. 63.
• Al levited nevez, Barr-Heol, niv. 44, 1965, p. 55
• Tenzor al laeron-Vor, Feiz ha Breiz, 1937
• Yun ar C'halvez, Arvor, niv. 55, 1942, p. 4
• Nedeleg Berc'hed, Breizh, niv. 63, 1962, p. 1
• Kil rouanez Bro-Iwerzhon, Al Liamm, niv. 49, 1955, p. 33
• Emgann an Tregont, Bleun-Brug, niv. 39-40, 1951, p. 17
• Ar c'hoari bazh-dotu, Stur, niv. 9, 1937, p. 47
• Les formes impersonnelles en breton (Quelques exemples dans le parler de Pleyben), Annales de Bretagne, levrenn 70, 1963

Troidigezhioù

• Enez an Teñzor. Troidigezh diwar Robert Louis Stevenson, Embannadurioù Al Liamm 1997.
• Abrobin, troet diwar Daniel Defoe, Robinson Crusoe, Embannadurioù Al Liamm, 1964. Adembannet gant Al Liamm e 2005 dindan an talbenn : Daniel Defoe, Robinson Crusoe, brezhoneg gant Yeun ar Gow.

Troet int bet diwar ar galleg moarvat, hag Abrobin diwar ur skrid gallek skañvaet evit ar yaouankizoù.

Levrlennadur

• Lukian Raoul, Geriadur ar skrivagnerien ha yezhourien, Embannadurioù Al Liamm, 1992, pp. 232b-234a (ISBN 978-2-7368-0034-5)
• Marc Gontard (renerezh), Dictionnaire des écrivains bretons du XXème siècle (pennad Le Goff, Yves), PUR, 2002 (ISBN 978-2-86847-702-6)
• Lionel Henry, Dictionnaire biographique du mouvement breton (Pennad Le Goff Yves / Ar Gow Yeun), Yoran Embanner, 2013 (ISBN 978-2-916579-59-7)
• Pierrette Kermoal, "Yeun ar Gow en hol lennegezh". E-barzh Aber, niv. 76, 2019.
• Gwenael Maze, Yeun ar Gow, emsaver. E-barzh Gwenael Maze, Yezh hag Emsav, Landeda, Aber, 2021, pp. 143-192 (ISBN 978291684559)