Gwenrann

Gwenrann, pe Gwerrann, zo ur gumun eus Breizh el Liger-Atlantel.

Gwenrann
Gwenrann gwelet eus ar paludoù-holen.
Anv gallaouek	Gèraundd
Anv gallek (ofisiel)	Guérande
Bro istorel	Bro-Naoned
Melestradurezh
Departamant	Liger-Atlantel
Arondisamant	Sant-Nazer
Kanton	Gwenrann (pennlec'h)
Kod kumun	44069
Kod post	44350
Maer Amzer gefridi	Nicolas Criaud 2020-2026
Etrekumuniezh	Tolpad-kêrioù Kab Atlantel
Bro velestradurel	hini ebet
Lec'hienn Web	www.ville-guerande.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	16 042 ann. (2020)
Stankter	197 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 19′ 41″ Norzh 2° 25′ 46″ Kornôg
Uhelderioù	bihanañ 0 m — brasañ 61 m
Gorread	81,44 km²
Gwenrann

Douaroniezh

Anv

Stummoù skrivet

• Erwan Vallerie ː Uuenran, 857; in plebe Keriac, 861; Uuerrann, 865; Uueran, 876; Uuenrann, Uuenran, XIt; Guarranda, Guerrandiae, 1070; Guarranda, 1095; Guerran, Guerrandia, 1112; Garranda, 1129; Guerrann, 1160; Guerrandia, 1194; Garrandia, Guenrandia, 1252; Guerrande, 1263; Guerrandia, Guenrandia, 1330; Guenrant, 1330; Guerrande, 1343; Guerrand, 1355; Gueriande, 1414; Garande, 1450; Garande, 1451; Guerandia, Guerrandia, 1453; Anguerrande,1479

Gerdarzh

Gwenrann a zo ur stumm a orin lennek, diwar an henvrezhoneg Uuenrann, ennañ uuen, hag a dalvez « gwenn », « glan », « sakr », ha rann, hag a dalvez « tachenn ». E-kichen ar stumm Gwenrann e kaver ivez, koulz er yezh komzet hag er yezh skrivet, ar stumm hengounel Gwerrann. En hevelep doare hag en anvioù-lec'h all, evel Perroz (e Perroz-Hamon, Perroz-Gireg pe Sant-Ke-Perroz) ez eo aet ar strollad / -nr- / da / -rr- /. En henvrezhoneg e kaved dija ar stumm emdroet Uueran (Kartuler Redon, IX^vet kantved). Ha tostoc'h deomp ez eo testeniekaet, da skouer, Guéran e-barzh geriadur Cillart de Kerampoul, Gwerann dindan pluenn Yeun ar Gow, ha Uereñn e brezhoneg ar vro.

Moarvat e ra berzh ar stumm Gwenrann en abeg ma seblant ober dave d’ar paludoù holen.

Ardamezioù

En argant e bemzek brizhenn erminig, 5, 4 3, 2, 1. Ardamezioù kadarnet dre reizhadur ar roue Charlez X, d'an 11 a viz Du 1829.

Istor

Feur-emglev 1365

Kentañ Feur-emglev Gwenrann, sinet d'an 12 a viz Ebrel 1365, a lakas fin da Brezel Hêrezh Breizh hag a zisplegas lezenn hêrezh dugelezh Breizh.

Feur-emglev 1381

Dre Eil Feur-emglev Gwenrann, d'ar 4 a viz Ebrel 1381, a voe daskoret e zugelezh da Yann IV (dug Breizh) gant ober le da Roue Bro-C'hall, ha kas kuit e guzulierien saoz.

Roll ar sinerien

Perrot Abraham, Jean d'Andigné, Berthelot d'Angoulvent, Guillaume Anseau, Pierre de l'Argentaye, Jean de Barac'h, Jean Le Barbu, Jean Baratier, Robin de la Barre, Guillemet Baudré, Alain du Bois, Geffroy Le Borgne, Pierre Botherel d'Appigné, Yves de Coëtquis, Jean Coué, Guillaume Couppu; Perrot des Ebles, Sylvestre de la Feillée; Alain Ferron, Guillaume II Grignon, abad Boken , Rolland de Guémadeuc, Guillaume Hirel , Jean Merien de Kerizac, (?) Mérien de Kernevenoy, Acharis d'Iffer, Even de Keranrais, Guyon de Longaulnay, Jean de la Marche, Guillaume Paris, Alain de Quéhéon, Rolland Taillard , Olivier de Trélan; Guillaume du Taillis, Rolland de la Villéon (de Saint-Alban); Jean et Olivier de la Villéon (des Marais); Olivier d'Yvignac^{(Daveoù a vank)}.

Dispac'h Gall

• Krouet e voe kumun Gwenrann e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe da benn Kanton Gwenrann. Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Gwenrann da benn Bann Gwenrann. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Savenneg.

XIX^vet kantved

• Krouet e voe kumun An Turball e 1865 diwar ul lodenn eus tiriad kumun Gwenrann.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 276 gwaz ag ar gumun abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 4,4 % eus he foblañs e 1911.

Eil brezel-bed

• Mervel a reas 25 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv.
• D'an 3 a viz Genver 1943 e kouezhas ur c'harr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Gwenrann; pevar nijour a voe lazhet, ar c'hwec'h nijour all eus e baread a voe tapet gant an Alamaned.

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Ya d'ar brezhoneg

• D'an 18 a viz Here 2010 e oa bet votet live 1 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

• Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1999.
• E distro-skol 2023 e oa 29 skoliad enskrivet er skol Diwan (2 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).

Melestradurezh

Roll ar vaered

Prantad	Anv	Strollad	Karg
Meurzh 2001	Jean-Pierre Dhonneur
Da vezañ klokaet.

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Tud

• Guillaume Calon, bezamiral Breizh e 1488
• Claude Bazin de Bezons, provost kuzul-chalonied Gwennrann e 1683
• François Guillemot de Villebois (1681 Gwenrann - 1760 Tartu, Estonia), besamiral rusian.
• Guillaume Charault, aotrou Merionneg, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1750; laket en enor e 1775.
• Mathieu-François Fouquer, aotrou Kersalio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1759; laket enor e 1785.
• Anne François Augustin de La Bourdonnaye (1747 Gwenrann - 1793 Dacs), beskont ha jeneral.
• Louis de Sol de Grisolles (1761 Gwenrann – 1836 Bourdel), ofisour er verdeadurezh c’hall ha diwezhatoc’h penn chouan.
• Louis François Foucher de Careil (1762 Gwenrann – 1835 Garches), jeneral rannlu e-pad brezelioù Napoleon, letanant ar roue. E anv a c’heller gwelet dindan ar Volz-Enor e Pariz.
• Charles-François Fouquer de Kersallio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1782
• Gustave Clétiez (Gwerrann 1830 - 1896), ograouer, livour ha priour.
• Henri Quilgars, (Gwerrann 1877 – Penc'herieg 1937), arkeologour hag istorour. Skrivet en doa meur a bennad ha meur a levr diwar-benn glad hag istor Bro Gwenrann.
• Gustave Tiffoche (Sant-Nazer 1930 - Gwenrann 2011), priour, kizellour ha livour
• Pascal Bertho, ganet e 1964 e Gwenrann, senarioour ha treser bannoù treset.
• Denys Quistrebert, ganet e 1971 e Gwenrann, aozer bannoù treset.
• Gérard Lanvin, aktour, emañ o chom e Gwenrann.

Ardamezeg ar familhoù

	d'Aragon, Daragonis, Aotrounez Buttes, Kerbézot, Menahé En aour e bevar peul en gul
	Aubin, Aotrounez Kerbenet En glazur e dreustell en aour heuliet gant teir c'hroaz pavek ivez en aour, 2 ouzh kab, 1 ouzh beg
	Avril, Apuril, Aotrounez Kerroland ha Trevenegad En argant e binenn c'heotet, e gab en glazur karget gant teir rozenn en aour
	Baye Aotrounez Merionnec, Promarzein, Saillé, Beauregard En gul e deir zruellad en argant karget pep hini gant pemp brizhenn erminig en sabel.
	Claude Bazin de Bezons, provost kuzul-chalonied Gwennrann e 1683 En glazur e deir gurunenn dug en aour
	Charles Cady, Alouez Gwenrann e 1666 En glazur e zaou leon penn-ouzh-penn en aour; e gab en argant karget gant div moualc'henn en sabel
	Calon Aotrounez la Villejames, la Porte, Luzudic, Buy-Bourichet, Kerhillier En argant e vrizhenn erminig en sabel heuliet gant tri maen en gul
	de Carné, Aotrounez Crémeur ha Liniac, e Sant-Albin-Gwenrann - Marc de Carné, kabiten Gwenrann da vare Fañch Iñ, roue Bro-C'hall En aour e ziv dreustell en gul
	Charault, Aotrounez Mérionnec Tredeet diouzh pal, en glazur, aour, hag argant
	Danisy du Ver, Aotrounez Bogat ha Lessac En argant e leon en sabel; e gab en aour karget gant teir c'hreskenn en gul.
	Fouquer, Aotrounez Cardinal ha Kersalio En erminoù, e deir ruilhenn en sabel; e gab dentek en gul
	Izarn, ur gouarnour Gwenrann hag ar Groazig e 1765 En gul, e levran en e red en argant; e gab en glazur karget gant teir steredenn en aour
	d'Ozanneau, pe Dozanneau, Aotrounez Trémeleuc, parrez Sant-Albin-Gwenrann En argant e arbenn ejen en glazur heuliet gant teir mailhenn ivez en glazur
	Pelaud Aotrounez Vergier En argant e deir erez dispak en sabel
	Louis Perreau de Chastillon Kabiten Gwenrann, roue urzh Sant-Mikael e 1529, mestr-meur Dourioù ha Koadoù ha gwenaer-meur Breizh e 1536, kannad e Bro-Saoz eus 1533 da 1538. En aour e gebrenn en glazur heuliet gant teir rozenn en gul.
	de Saint-Martin Aotrounez Kerpond'armes, la Jalouzie, Kerhuidé, Teixon En glazur e gastell leinet grant tri dour en aour

Gevelliñ

• Dinkelsbühl (Alamagn)
• Dolgellau (Kembre)
• Almagro (Spagn)
• Castro Marim (Portugal)

Monumantoù ha traoù heverk

• 
  Maner Careil
• 
  Ar mogerioù-kreñv
• 
  Iliz katolik Sant-Albin
• 
  Paludoù holen

• Chapel Itron-Varia Wenn
• Mirdi ar verc'hodenn.
• Ti ar baluderien.
• Terre de sel, mirdi, sal-diskouezadeg ha stal kevelouri ar baluderien.
• Monumant ar re varv e bered Gwenrann, luc’hskeudenn. Dioueliet e voe d’ar 1 a viz Du 1920 .
• Monumant ar re varv e bered Ar Vadalen, luc’hskeudenn.

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

Festoù

Lennegezh

• Festival al Levr e Breizh: bep bloaz e miz Du adalek 2003

Sonerezh

• Les Celtiques de Guérande (Festoù keltiek Gwenrann): aozet bep bloaz gant ar c'helc'h keltiek « Bro-Gwenrann », e miz Eost, adalek 1990
• La Voix des Orgues (Mouezh an Ograoù): sonadegoù en iliz-chabistr Sant-Albin, d’ar Gwener da noz peurliesañ, e miz Gouere hag e miz Eost, adalek 1955
• Festival Terres Blanches (Festival Douaroù Gwenn): 2005-2012

Festoù all

• La Fête Médiévale de Guérande (Fest krennamzerel Gwenrann): bep bloaz e miz Mae e-pad daou zevezh
• Fête des Métais (Fest ar Verourien): bep bloaz e miz Gouere, da vare Gouel Mari-Vadalen, adalek 1980, e-kichen ar gêriadennig "Ar Vadalen"

Pennad kar

• An Turball.

Liammoù diavaez

• Lec'hienn ofisiel an ti-kêr
• Holen Gwenrann
• Mirdi ar verc'hodenn
• Ti ar baluderien
• Terre de sel
• Kelc'h keltiek « Bro-Gwenrann »

Levrlennadur

• Alain Gallicé, Guérande au Moyen âge : Guérande, Le Croisic, le pays guérandais du milieu du XIVe au milieu du XVIe siècle, Roazhon, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2003, 411 p.
• Alain Gallicé, François-Xavier Grelet et Gildas Buron, Guérande : cité médiévale, La Crèche, Geste éditions, 2008, 203 p.
• Henri Quilgars, Petite histoire du pays et de la ville de Guérande, suivie de Guérande, terre bretonne, Cressé, Éd. des Régionalismes-PyréMonde-Princi Negue, coll. « Monographies des villes et villages de France », 2011 (embannadur kentañ 1922), 126 p.