Sant-Nazer

Sant-Nazer a zo ur gêr hag ur porzh industriel a Vreizh, e lez hanternoz aber al Liger, e gevred ar vro hag e departamant al Liger-Atlantel. 69 993 annezad zo e 2015, trede brasañ unvez kêrel Breizh eo ivez gant 151 286 annezad e 2014.

Sant-Nazer

Anv gallaouek

Saent-Nazaèrr

Anv gallek (ofisiel)

Saint-Nazaire

Melestradurezh

Pennlec'h tri c'hanton :
Sant-Nazer-Kornôg ;
Sant-Nazer-Kreiz ;
Sant-Nazer-Reter betek 2015, burev kreizenniñ kantonioù Sant-Nazer-Kornôg, Sant-Nazer-Kreiz ha Sant-Nazer-Reter abaoe 2015

Kod kumun

44184

Kod post

44600

Maer
Amzer gefridi

David Samzun
2014-2026

Etrekumuniezh

Tolpad-kêrioù Rannvro Sant-Nazer hag Aber

Bro velestradurel

Tolpad-kêrioù Rannvro Sant-Nazer hag Aber

Lec'hienn Web

www.mairie-saintnazaire.fr

Poblañsouriezh

Poblañs

71 887 ann. (2020)^[1]

Stankter

1 536 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

47° 16′ 50″ Norzh
2° 12′ 31″ Kornôg / 47.280556, -2.208612

Uhelderioù

kreiz-kêr : 6 m
bihanañ 0 m — brasañ 47 m

Gorread

46,79 km²

Sant-Nazer

Abalamour d'he bon splujerezioù e voe Sant-Nazer bombezet taer gant ar Gevredidi e-pad an Eil Brezel Bed, o tistrujañ al lodenn vrasañ eus ar gêr. Ar gêr diwezhañ en Europa dieubet diouzh an Nazied eo. Hiziv eo ur pol lestrsaverezh hag aernijerezh a-bouez. Savet en deus Chanterioù an Atlanteg, unan eus brasañ ar bed, listri veur evel an Normandie, ar France, ar Queen Mary 2 hag an Harmony of the Seas.

Douaroniezh

Ar stêr Brived a gember gant al Liger etre Sant-Nazer ha Mouster-al-Loc'h.

Kumunioù amezek

Sant-Andrev-an-Doureier	Sant-Yoasin, Ar Briver	Trinieg
Ar Baol-Skoubleg, Pornizhan	N	Trinieg
	K Sant-Nazer R
	S
Pornizhan, Meurvor Atlantel	Meurvor Atlantel	Aber al Liger, Sant-Brewenn

Anv

Dont a ra an anv eus Sant Nazer pe Nazarius, merzher e Milano, hag a vije bet degaset ur releg bennak anezhañ betek ar vro.

Erwan Vallerie (1995) ː Sanctus Nazarius de Sinnuario, 1050; Sancto Nazario, 1096

Ardamezioù

« En glazur e lestr greet en argant, war ur mor en argant ouzh beg, ar ouel karget gant un alc'hwez en sabel treustellet ; e gab en argant, karget gant pemp brizhenn en erminig en sabel, adkarget gant un alc'hwez ouzh kleiz en aour, treustellet, balirant war an erminigoù^[2] »

Sturienn : Aperit et nemo claudit ("Digeriñ a ra ha den ne serr")^[3]

Istor

Henamzer

Seblantout a ra Sant-Nazer bezañ ar gêr geltiek kozh Corbilo. Meneget eo anv ar porzh galian mojennel-mañ gant Piteas er V^vet kantved a-raok JK, ha war lerc'h gant Plinius an Henañ.
War tachenn pobl an Namneted e oa lec'hiet.

Krennamzer

Hervez an istorour Alain Bouchart (XV^vet kantved) eo di e oa aet ar roue mojennel Brutus Breizh da ziazezañ e vroad nevez.

Dispac'h Gall

Krouet e voe kumun Sant-Nazer e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe da benn Kanton Sant-Nazer hag e Bann Gwenrann. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Savenneg^[4].

Greanteladur bras e-pad an XIX^vet kantved hag an XX^vet kantved

Ur porzh bras eo deuet da vezañ. Kalz stourmoù sokial zo bet ivez.
1857: tizhet eo Sant-Nazer gant an hent-houarn.

Brezel-bed kentañ

Mervel a reas 1 280 gwaz ag ar gumun abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 3,34 % eus he foblañs e 1911^[5].
Daou vilour bet ganet e Sant-Nazer, Émile Le Pahun, korporal, ha Joseph Porcher, soudard, a voe fuzuilhet gant al lu gall e 1916.

Eil Brezel-bed

1940:

Miz Even:
- d'ar 17 e kouezhas ur c'harr-nij Heinkel 111 ha d'an 18 e kouezhas ur c'harr-nij Junkers Ju 88 eus an aerlu alaman (Luftwaffe) e Sant-Nazer^[6];
- an Alamaned a aloubas kêr d'ar 21añ^[7].

1941:

Miz Genver: un diazezlec'h evit al listri-spluj a voe savet gant an Alamaned^[7].
Miz Meurzh: bombezet e voe ar porzh gant ar Royal Air Force d'an 10-11^[8];
d'an 13 a viz Mae e kouezhas ur c'harr-nij (Bristol Blenheim IV marilhet U5997 ha kodet UX-?) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force); serret e voe e dri nijour d'an Alamaned^[9];
d'ar 17 a viz Gouere e kouezhas un nijerez (Beaufort I marilhet AW189 ha kodet MW-X) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas he fevar nijour, tri anezhe a voe douaret er Baol-Skoubleg, an hini all e Pornizh^[9].

1942:

dibenn miz Meurzh (27-28 a viz Meurzh) Oberiadenn Chariot;
d'ar 20 a viz Mae e kouezhas un nijerez (Wellington II marilhet Z1141 ha kodet PM-?) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; pemp nijour a varvas, douaret e voent e bered Ar Baol-Skoubleg; an daou nijour all a voe serret gant an Alamaned^[9];
miz Du: d'an 3 e kouezhas ur c'harr-nij (Wellington IV marilhet Z1421 ha kodet BH-V) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e donvor Sant-Nazer; mervel a reas e bemp nijour, Poloniz e oant holl, ne voe ket adkavet o c'horfoù^[9]; d'an 9 e kouezhas daou garr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) er mor nepell eus Sant-Nazer; lazhet e voe 16 nijour, tapet e voe unan gant an Alamaned, an tri all a zeuas a-benn da achap; d'an 20 e kouezhas un nijerez (Wellington IV marilhet Z1496 ha kodet SM-S) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) er mor nepell eus Sant-Nazer; mervel a reas he femp nijour, Poloniz e oant holl, ne voe ket adkavet o c'horfoù^[9]; d'an 23 e kouezhas tri B-17 all eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) er mor, daou nepell eus Sant-Nazer, an trede hini en donvor, mervel a reas an 30 nijour^[10].
bombezadegoù miz Du: bombezet e voe Sant-Nazer gant nijerezioù B-17 eus an VIII^vet USAAF (United States Army Air Forces) d'an 9, d'ar 17, d'an 18 ha d'an 23, o fal a oa tagañ ar porzh d'ar 14 ha diazezlec'h al listri-spluj en taolioù all; teir nijerez a voe kollet d'an 9 ha peder d'an 23, hini ebet en tagadennoù all^[11]. D'an 9 e voe lazhet 186 den nann-soudard^[12]^,^[13].

1943:

miz C'hwevrer d'an 28 e kouezhas div nijerez (ul Lancaster III marilhet ED467 ha kodet EA-E hag ul Lancaster I marilhet R5913 ha kodet OL-G) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas o fevarzek nijour, douaret e voent e bered Ar Baol-Skoubleg^[9];
miz Meurzh:d'an 13 e kouezhas un nijerez (Wellington III marilhet BK516 ha kodet BH-K) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas he femp nijour, Poloniz e oant holl^[9].
d'ar 1 a viz Mae 1943 e voe bombezet Sant-Nazer gant nijerezioù B-17^[14].

1944-1945

Sankenn Sant-Nazer a oa an dachenn bet dalc'het gant armeoù Alamagn betek diwezh an Eil Brezel-bed, en-dro da gêr Sant-Nazer. Dalc'het e oa bet gant an Alamaned evit gallout mirout an diazezlec'h listri-spluj.

XXI^vet kantved

Diskaret e voe kantonioù Sant-Nazer-Kornôg, Sant-Nazer-Kreiz ha Sant-Nazer-Reter e 2014 ha lodennet e voe Sant-Nazer etre daou ganton nevez, Sant-Nazer-1 ha Sant-Nazer-2^[15].

Darvoudoù-sport a bep seurt

4 a viz Gouere 1958 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kemper ha Sant-Nazer ; trec'h eo André Darrigade.
5 a viz Gouere 1958 : loc'hañ a ra 10vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Nazer war-du Royan (Charente-Maritime).
30 a viz Mezheven 1962 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kemper ha Sant-Nazer ; trec'h eo Huub Zilverberg (Izelvroioù).
1añ a viz Gouere 1962 : loc'hañ a ra 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Nazer war-du Luçon (Vañde).
5 a viz Gouere 1999 : eil tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Challans (Vañde) ha Sant-Nazer ; trec'h eo Tom Steels (Belgia).
4 a viz Gouere 2000 : 4^re tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Sant-Nazer (a-benn d'an eur dre skipailh) ; trec'h eo Once (Spagn).

Skeudennoù an diazlec'h listri-spluj

Ekonomiezh

Ar Queen Mary 2 savet e Sant-Nazer

Diazezet eo ekonomiezh ar gêr war e borzh : ezporzhiañ produioù oberiet met ivez ar servijoù. Ekonomiezh ar pesketa zo aet da get koulz lâret, ne chom nemet ul lestraz bihan.

Sed amañ ar greanterezhioù pennañ :

lestrsaverezh : Chanterioù an Atlanteg (bremañ Aker Yards), bet savet ar morreder Queen Mary 2
aerlestrsaverezh : unan eus kreizennoù european Airbus zo enno. Labouradeg istorel ar SNCASO, ha war e lec'h ar SNIAS, an Aérospatiale ha goude Airbus, zo lec'hiet e Penhoet, e-kichen tout Chanterioù an Atlanteg. Ul labouradeg nevez oa savet e Gron er bloavezhioù 1980.
mekanikerezh gant ar SEMT Pielstick, saver keflusker Diesel 4 amzer evit al listri, an trenioù hag ar produiñ tredan. Implijout a rae 670 den ar SEMT Pielstick e Sant-Nazer e 2006.
ar porzh : porzh kentañ Breizh an hini eo e framm Porzh Emren Naoned-Sant-Nazer, ennañ ur termenva produioù boued, ur termenva metanlistri, termenva Elf e Donez ha kalz greanterezhioù all.

Unan eus div sez Kambr Kenwerzh ha Greanterezh Naoned ha Sant-Nazer an hini eo.

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1800

^[16]

Monumantoù ha traoù heverk

Monumant ar re varv e-tal iliz katolik ar Werc'hez Dinamm, luc’hskeudenn^[17].
Plakennoù ar re varv (1914-1918) en iliz katolik^[18]^,^[19].

Bezioù ar C'hommonwealth e bered ar gumun Toutes Aides


Bro	Niver a dud
Rouantelezh-Unanet	82 (Merdeadurezh kenwerzh: 2, Morlu Royal Marine Artillery:1, Tirlu:79)
Hollad	82

Marvet int e pad ar Brezel-bed kentañ, re an Tirlu e 1914, ar re all e 1918^[20] .

Sevenadur

Filmoù zo zo bet graet e Sant-Nazer : Le Poulpe pe Les Vacances de Monsieur Hulot.
Tintin, Milou hag ar c'habiten Haddock a zay da Sant-Nazer en albom Ar 7 boulenn strink. Kerzhout a reont war kaeoù ar porzh da glask ar c'helenner Klaskato.
Festival Voisinages, arvestoù a bep seurt, e sal Le fanal, leurenn "vroadel".
festival Les Escales sonerezhioù ar bed, bep hañv.

Brezhoneg

Panell degemer divyezhek.

Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1991.
E distro-skol 2023 e oa 69 skoliad enskrivet er skol Diwan ha skol divyezh (0,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[21].
Panelloù divyezhek zo er gumun abaoe fin miz Ebrel 2015.
D'an 29 a viz Mae 2015 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun^[22].
Roet eo bet al label Ya d'ar brezhoneg a live 1 da Sant-Nazer d'ar 6 a viz Kerzu 2019.
Abaoe 2019 e vez dalc'het ur stummadur 6 miz war ar brezhoneg aozet gant ar greizenn stummañ Skol an Emsav

Tud vrudet

Tud bet ganet eno

Alfred Caravanniez (1855), kizeller
Reun Kreston, tudoniour ha livour breizhat, diazezer al luskad Unvaniez ar Seiz Breur, 25 a viz Here 1898.
Odette du Puigaudeau (1894-1991), tudoniourez
François Blancho, maer ha kannad
Fernand Guériff (1914-1994), sonaozer, istorour, kazetenner diwar-benn Gourenez Gwenrann dreist-holl^[23]
Yann Goulet (1914-1999), stourmer breizhat, kizeller ofisiel Republik Iwerzhon
Gildas Bernard, (1925-2001), diueller, loread ar Casa de Velãquez
Georges hag André Bellec, izili ar strollad sonerezh ha fent Les Frères Jacques
Gustave Tiffoche, prier, livour ha kizeller, ganet e 1930
Olivier Josso, treser bannoù-treset
Colonel Moutarde, skeudennerez
Rémi Boulon, ganet e 1973, skrivagner ha videour
Patrice Halgand, marc'hhouarner breizhat, bet ganet d’an 2 a viz Meurzh 1974.

Soudarded vreizhat bet fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ

Daou vilour bet ganet e Sant-Nazer a voe fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ :

Émile Le Pahun, korporal, 30 vloaz, fuzuilhet d'ar 1añ a viz Mezheven 1916 ;
Joseph Porcher, soudard, 36 vloaz, fuzuilhet d'ar 24 a viz Here 1916.

Tud all liammet gant ar gêr

Fernand Pelloutier, (1867-1901), kazetenner, stourmer anarkour ha sindikadeler, teorisian an harz-labour hollek
Aristide Briand, breutaer ha politikour, Priz Nobel ar Peoc'h e 1926. Bet e oa er c'huzul-kêr etre Mae 1888 ha C'hwevrer 1889. E Sant-Nazer e oa bet savet ha skoliet, e dud a zalc'he "Le Grand Café", deuet da vout ur greizenn diskouezadegoù arz a-vremañ hiziv an deiz.

Porzh Sant-Nazer

Ardamezeg ar familhoù

de Carné

Beskonted Marcein

En aour e ziv dreustell en gul

de Volvire

Aotrounez la Motte-Aleman

Goudreustellet a zek pezh etre aour ha gul

Sport

Rugbi

An eil klub gwellañ e Breizh eo Sant-Nazer Rugbi Liger-Atlantel.

Gevellerezh

Gevellet eo ivez gant ur gumun vihan nes a-walc'h :

Paolieg (Breizh, Bro-Wened)

Kenlabour gant :

Kribi (Kameroun, Su)
Cienfuegos (Kuba)

Pennad kar

Pornizhan.

Levrlennadur

Daveoù ha notennoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ 1910 ; evit Froger & Pressensé : en gul ... war ur mor en glazur.
↑ Tennet eus an Testamant Nevez, Apokalips, 3:7
↑ Cassini - EHESS - Fichenn kumun Sant-Nazer
↑ Les soldats de Loire Inférieure – Dielloù an departamant
↑ Pertes Luftwaffe
↑ ^7,0 ha^7,1 Le Lancastria
↑ Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 35
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ha^9,6 Pertes RAF
↑ Pertes USAAF
↑ Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 106
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ Société Archéologie Maritime du Morbihan
↑ (fr) Décret n° 2014-243 du 25 février 2014 portant délimitation des cantons dans le département de la Loire-Atlantique
↑ EBSSA
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (en) Commonwealth War Graves Commission
↑ Ofis Publik Ar Brezhoneg
↑ presseocean.fr Presse-Océan, 31 MAE 2015
↑ www.musica-stnazaire.com

Liammoù diavaez

Lec'hienn ofisiel kêr Sant-Nazer

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] 1910 ; evit Froger & Pressensé : en gul ... war ur mor en glazur.

[3] Tennet eus an Testamant Nevez, Apokalips, 3:7

[4] Cassini - EHESS - Fichenn kumun Sant-Nazer

[5] Les soldats de Loire Inférieure – Dielloù an departamant

[6] Pertes Luftwaffe

[Le_Lancastria-7] 7,0 ha^7,1 Le Lancastria

[8] Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 35

[Pertes_RAF-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ha^9,6 Pertes RAF

[10] Pertes USAAF

[11] Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 106

[12] (fr)Memorial Genweb

[13] (fr)Memorial Genweb

[14] Société Archéologie Maritime du Morbihan

[15] (fr) Décret n° 2014-243 du 25 février 2014 portant délimitation des cantons dans le département de la Loire-Atlantique

[16] EBSSA

[17] (fr)Memorial Genweb

[18] (fr)Memorial Genweb

[19] (fr)Memorial Genweb

[20] (en) Commonwealth War Graves Commission

[21] Ofis Publik Ar Brezhoneg

[22] resseocean.fr Presse-Océan, 31 MAE 2015

[23] www.musica-stnazaire.com

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Sant-Nazer

Douaroniezh

Kumunioù amezek

Anv

Ardamezioù

Istor

Henamzer

Krennamzer

Dispac'h Gall

Greanteladur bras e-pad an XIXvet kantved hag an XXvet kantved

Brezel-bed kentañ

Eil Brezel-bed

XXIvet kantved

Darvoudoù-sport a bep seurt

Skeudennoù an diazlec'h listri-spluj

Ekonomiezh

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1800

Monumantoù ha traoù heverk

Bezioù ar C'hommonwealth e bered ar gumun Toutes Aides

Sevenadur

Brezhoneg

Tud vrudet

Tud bet ganet eno

Soudarded vreizhat bet fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ

Tud all liammet gant ar gêr

Ardamezeg ar familhoù

Sport

Rugbi

Gevellerezh

Pennad kar

Levrlennadur

Daveoù ha notennoù

Liammoù diavaez

Greanteladur bras e-pad an XIX^vet kantved hag an XX^vet kantved

XXI^vet kantved