Jentilez

Ar Jentilez a zo un enezeg eus norzh Breizh (hed 3°29'W, led 48°53'N), stag ent-melestradurel ouzh kumun Perroz-Gireg. Anvet eo Les Sept Îles e galleg, met n'eus ket seizh enezenn diouti.
A-wechoù e vez graet ivez gant an Enezïoù evit o envel.

An enezeg Aozañ

Ouzh hec'h ober emañ (a gornaoueg da reter):

Enez Plat, plat eo evel ma lavar hec'h anv (22 m en he lec'h uhelañ). Ne vez ket gwelet nemeur eus aod an douar bras. Gorread: 5.50 ha.
Enez ar Breur pe Jentilez hepmuiken. Gorread: 5.24 ha. 45 m en he lec'h uhelañ. An enezenn nemeti ma c'haller diskenn a-hed ar bloaz. Un tour-tan a zo, hag ur c'hreñvlec’h (dilezet e 1889).
Bonno, an enezenn vrasañ (gorread: 7.72 ha), uhel eo ivez (div uhelenn, unan 53 m hag unan all 48 m).
Melbann, serzh eo, ha tapout a ra 39 m uhelder. Gorread: 1.20 ha.
Riouzig anezhi an enez ma kaver ar muiañ a evned-mor o neizhiañ, 12 spesad evned-mor dishañval. Amañ emañ ivez lec'h uhelañ an enezeg (56 m). Gorread: 3.30 ha.

Pa vez izel ar vro e vez liammet enezennoù ar c’hornaoueg gant ur pladur mein goloet a vezhin.
Anvioù un toullad reier : ar Serr, ar Moudennoù, Enez ar Razhed...

An douarouriezh Aozañ

Maen greunit eo an enezeg a-bezh. Greunit ruz-roz brudet korn-bro Perroz-Gireg, a vez graet mein ruz anezhañ gant tud ar vro.
Gwazhennoù dolerit a gaver en Enez ar Breur, Melbann hag er Serr.

An evned Aozañ

Morskouleg Riouzig

An enezeg 'zo anezhi ul lec'h gwarezet evit an natur ha dreist pep tra evit an evned. Ar mirva evned kentañ eo bet e Frañs, bet savet er bloaz 1912, hag e anv ofisiel eo mirva Albert Chappelier, ha meret eo gant ar gevredigezh Ligue de Protection des Oiseaux (LPO) (Kevre Gwareziñ an Evned).
Da gentañ penn e oa bet savet evit gwareziñ ar poc’haniged (Fratercula arctica) — anvet kornefiched pe godizi er vro — a veze chaseet evit ar blijadur hepken gant touristed eus Pariz. Tost da 15 000 koublad a oa e fin an XIX^vet kantved. Un nebeud kantadoù hepken e 1912. O niver a adsav buan da 7 000 koublad e 1950.
War-lerc’h lanv du an Torrey Canyon e tiskenn o niver da 400 koublad, ha ne ra o niver nemet digreskiñ abaoe an amzer-se, 330 koublad e 1979, 242 koublad e 1996, 160 e 2005, 145 e 2008, 150 e 2009, 173 e 2010 ha 175 e 2011.
War Melbann ha Riouzig dreist-holl eo e vezont o neizhiañ.
Kavet e vez evned ral all evel

an erev beg hir (Uria aalge), 8 koublad hepken e 1996, 12 e 2005, 13 e 2008, 25 e 2009, 36 e 2010, 51 e 2011 (+41,6%).
ar god bihan (Alca torda), 14 koublad e 1996, 23 e 2005, 20 e 2008, 21 e 2009, 32 e 2010, ha 31 bloaz war-lerc'h.

Anavezet eo dreist-holl an enezeg evit ar berniad morskouled (Sula bassana) a vez o neizhiañ eno. Ne ra o niver nemet mont war gresk a vloaz da vloaz abaoe m’o deus tapet ar pleg da zont betek eno da ouennañ abaoe 1939. E 2008 e oa 19 206 koublad, 21 393 e 2009, 21 880 bloaz war-lerc'h, ha 22 395 e 2011 (kresk +2,5%).
Spesadoù all:

ar morvaout kuch (Phalacrocorax aristotelis) 329 koublad e 1996, 356 e 2005, 206 e 2008, 358 koublad e 2009, 373 e 2010, 368 bloaz war-lerc'h.
ar morvaout bras, 30 koublad e 2008, ha hini ebet e 2009.
ar gouelan gris (Larus argentatus) (3,700 koublad e 1996, 2,788 e 2003), 1 930 e 2008, 1 406 e 2009 (n'int ket bet kontet e 2010).
ar gouelan kein du (Larus fuscus) 850 e 1996, 638 e 2003, 820 e 2008, ha digresk adarre e 2009 gant 643 c'houblad (n'int ket bet kontet e 2010).
ar gouelan bras (Larus marinus) 87 koublad e 1996, 81 e 2005 hag e 2008, 82 e 2009, ha 57 e 2010;
ar garamell (Fulmarus glacialis) 96 e 1996, 81 e 2005, 76 e 2008, 84 e 2009, 85 e 2010;
an tort boutin (Puffinus puffinus) 110 e 1996, 148 e 2005, 159 e 2008, 188 e 2009, 157 e 2010;
ar satanig bihan (Hydrobates pelagicus) 20 e 1996, 44 e 2005, 50 e 2008, 49 e 2009, 58 e 2010;
ar c'haraveg pavioù du (Rissa tridactyla) 30 e 1996 ha hini ebet ken e 2005 na goude;
ar skravig boutin (Sterna hirundo), 5 koublad e 2005, 9 e 2008, 16 e 2009, 40 e 2010;
an eider-dum (Somateria mollissima), 1 c'houblad e 2008, evit ar wech kentañ abaoe 1999 ha gwall beñse an Erika; e 2009 hag e 2010 e oa eno c'hoazh;
an tadorn roueel (Tadorna tadorna), 3 c'houblad e 2008 ha 2009, 1 hepken e 2010;
ar vorbig (Hæmatopus ostralegus), 51 c'houblad e 2008, 49 e 2009, 65 e 2010.

Un evn aod a zo nevez-staliet evit neizhiañ e 2010:

an herlegon bihan: 5 koublad.

Ret eo menegiñ ivez daou evn tremen ral :

ar varc'hvran veur (Corvus corax), 1 c'houblad e 2007, 2008, 2009, ha 2010;
ar falc'hun kantreat (Falco peregrinus), distro da neizhiañ e 2008 evit ar wech kentañ abaoe ar bloavezh 1950, hag eno c'hoazh e 2009 ha 2010.

Evel alies war aodoù Breizh e weler ivez ar sidan-aod (Anthus spinoletta petrosus). A-hend-all e c'haller gwelet evned douar o ouennañ, evel ar Golvan tiez (Passer domesticus), ar beufig ruz (Pyrrhula pyrrhula), al lineg ruz (Acanthis cannabina), ar bistrak-aod (Œnanthe œnanthe), hag ivez ar goukoug (Cuculus canorus).

E miz Here 2012 e oa bet gwelet ur gup gell e Riouzig^[1].

Taolenn an evned o neizhañ Aozañ

Evned (niver a goubladoù)	1976	1996	2005	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
Eider dum	-	0	0	1	1	1	0	0	2	0	1
Erev beg hir	-	8	12	13	25	36	51	42	42	31	49
God bihan	-	14	23	20	21	32	31	35	32	37	44
Falc'hun kantreat	-	0	0	1	1	1	1	1	1	2	3
Gouelan bras	58	87	81	81	82	57	74	52	52	80	85
Gouelan gris	2 500	3 700	2 788	1 930	1 406	-	-	-	-	1 755	-
Gouelan kein du	15-20	850	638	820	643	-	-	-	-	634	-
Herlegon bihan	-	0	0	0	0	5	9	6	20	9	15
Karamell an norzh	78	96	81	76	84	85	78	78	94	80	80
Karaveg pavioù du	38	30	0	0	0	0	0	-	-	-	-
Marc'hvran veur	-	-	1	1	1	1	1	0	1	1	1
Morbig-Eurazia	6-7	-	-	51	49	65	50	54	68	83	78
Morskoul	4 500	-	-	19 206	21 393	21 880	22 395	20 321	19 443	21 545	-
Morvaout bras	-	-	-	30	0	-	-	-	-	-	-
Morvaout kuch	90	329	356	206	358	373	368	316	372	240	270
Nouelig bras	-	0	0	0	0	0	0	1	3	0	-
Poc'hanig	330	242	160	145	150	173	175	175	221	159	162
Satanig bihan	-	20	44	50	49	58	70	77	90	60^[2]	88
Skravig boutin	-	-	5	9	16	40	56	22	30	2	1
Skrav Dougall	-	-	0	0	0	0	2	0	-	-	-
Skrav kuchenn	-	-	0	0	0	0	45	0	-	-	-
Tadorn roueel	-	-	-	3	3	1	1	2	5	4	3
Tort boutin	-	110	148	159	188	157	175	158	142	214	275

Loened all Aozañ

Ul lec'h gouennañ eo ivez evit ar reunig gris (Halichœrus grypus), al lec’h nemetañ e Breizh gant enezeg Molenez, war-dro 40 loen (15 vihan bennak ganet e 2009, 19 bloaz war-lerc'h, 14 e 2011, 23 e 2012, 36 e 2013 ha 2014).

An tour-tan Aozañ

Un tour-tan bihan a zo bet savet war Enez ar Breur er bloaz 1834 hag an tan kentañ enaouet d’ar c'hentañ a viz Mae 1835. Uhelaet eo bet e 1854 abalamour ma oa kuzhet an tan eus un tu gant Bonno. Lakaet e oa bet an tour-tan da darzhañ gant ar soudarded alaman pa oant o kuitaat ar vro, d’ar 4 a viz Eost 1944.
E miz Gouhere 1952 ez a en-dro an tour-tan nevez, an hini a weler eno c'hoazh. Tredanekaet e 1957 (diwar nerzh an avel). Uhelder e c'houloù: 20 m. Tan gwenn, tri sked 15 eilenn. Hed-gouloù: 24 mil-mor.

Ar Jentilez hag awen an arzourien Aozañ

An erc'h war an enezeg, ur varzhoneg gant Maodez Glanndour.
Ar Jentilez, gant ar strollad Tregeriz, ur bladenn 33T awenet penn-da-benn gant an enezeg (1972).

Gevelliñ Aozañ

Gevellet eo ar mirva gant:

Bro	Kêr	Abaoe
Balearez (Broioù Katalan)	Enez Sa Dragonera

A bep seurt Aozañ

Ar Jentilez, anv ur vag a c'hiz kozh eus Perroz-Gireg.

Levrlennadur brezhonek Aozañ

Ar Jentilez, gwarezlec'h an evned, gant Jakez Konan, e-barzh Gwalarn, niverenn 138-139 (1941).
Diwar-benn an anv "Jentilez", gwelet Hor Yezh niv. 276, Kerzu 2013, ha niv. 277, Meurzh 2014.