Kallag

Kallag a zo ur gumun eus Bro Gerne ha pennlec'h kanton Kallag, e departamant Aodoù-an-Arvor, e kreiz Breizh.

Kallag
Ar maerdi..
Anv gallek (ofisiel)	Callac
Bro istorel	Kernev
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Gwengamp
Kanton	Kallag
Kod kumun	22025
Kod post	22160
Maer Amzer gefridi	Jean-yves Rolland 2020-2026
Etrekumuniezh	Gwengamp-Pempoull Arvor-Argoad Tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro Kornôg Kreiz Breizh
Lec'hienn Web	(fr) mairie-callac.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	2 233 ann. (2020)
Stankter	68 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 24′ 18″ Norzh 3° 25′ 36″ Kornôg
Uhelderioù	bihanañ 116 m — brasañ 291 m
Gorread	33,03 km²
Kallag

Douaroniezh

Kallag en em gav e-kichen eienenn ar stêr Hier (Evara ?), adstêr d'an Aon, ha war zu kreisteiz menez Are (Bro-Gernev).

Anv

a. Botmael : R. de St Jouan : Botnumel ( cf : Gesta sanctorum rotonensium, IXvet) ; Botmel, 1637; Bonmel, 1778 Talvoudegezh : an anezadenn war beg ar run (*mell-os) b. Kallag Bernard Tanguy : Gallac, 1182; Callac, 1389; par. de Botmel et Callac, 1591. Talvoudegez :

- marteze eus anv-den Callus + acos (diasur)

- gwelloc'h marteze eus ur wrizienn *kal- = mein-(eg), roc'h

• Ar galleg a ra gant Callac (stumm ofisiel), ha gant Callac-de-Bretagne a-wechoù, evit an ti-post, abaoe 1856.

Ardamezioù

En argant e deir c'hebrenn en gul Diwar ardamezioù aotrounez Pluskelleg.

Istor

Kallag a zo e bro Gerne, eus parrez Botmael, trev Pluskelleg, eus eskopti Kemper.

XVII^vet kantved

• 1363 : tapet eo kastell Kallag gant Gwesklin
• 1393 : dispennet eo kastell Kallag. E vo adsavet gant aotrouien Pluskelleg.

XVI^vet kantved

• Aotrouniezh Kallag a zo roet d'an abati Kroaz-Santel Gwengamp

XVII^vet kantved

• 1619 : dispennet eo kastell Kallag;

Emsavadeg ar Bonedoù ruz

• Trubuilhoù a voe er barrez d'an 12 a viz Gouere 1675. 200 kouer eus ar vro en em sko war ar gêr, kaset gant an eil-diagon Fañch ar Maerdi.
• Nac'het e voe an distaoliadeg roueel eus miz C'hwevrer 1676 ouzh un den eus Kallag, Guillaume Le Maréchal, beleg, goude Emsavadeg ar Bonedoù ruz.

XVIII^vet kantved

• Miz Du 1719, tremenn a ra markiz Pont-Kallek daouzek deiz er maner Kermabilo, e-ti e eontr markiz an Neved.
• 28 C'hwevrer 1790 : ur c'huzul kumunn a zo dliennet e kêr Kallag, hag unan all e parrez Botmael.
• 13 Du 1790 : dilezenn eo lakaet kuzul kumunn Kallag, ha staget ouzh hini Botmael.
• An III: sez ar gumun a zo lakaet e kêr Kallag.

XIX^vet kantved

• 30 Ebrel ha In Mae 1840 : savadeg a-enep telloù-kêr. Archerien a zeu en noz 3-4 Mae.
• 5 Ebrel 1848 : savadeg nevez war ar marc'had, a-enep talioù ar blasoù.
• 29 Here 1874 : Landujen a zo distaget diouzh Kallag, ha staget ouzh Duod
• 8 Gwengolo 1875 : beniget eo maen kentañ iliz Sant-Laorañs
• 9 Kerzu 1877 : echuet eo iliz Sant-Laorañs
• 28 Gouere 1892 : sakret eo iliz Sant-Laorañs

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• 168 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 4,66 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911; mervel a reas seizh anezhe e Belgia e miz Eost 1914, e penn- kentañ ar brezel: d'an 22 lazhet e voe pevar soudard, daou e Rossignol, unan a oa er 1añ Rujumant Troadegiezh Trevadennel, egile en 2vet Rujumant Troadegiezh Trevadennel, unan en Arsimont, er 71vet Rujumant Troadegiezh e oa, en Auvelais e voe lazhet unan eus an 48vet Rujumant Troadegiezh ha diwar wel ez eas unan eus an an hevelep rujumant en Ham-sur-Sambre, lazhet e voe ur mestr-buker eus ar 7vet Rujumant Kanolierezh Trevadennel en Ham-sur-Sambreha mervel a reas ur soudard eus an 48vet Rujumant Troadegiezh en Arsimont d'an 2 a viz Gwengolo; d'an 22 a viz Ebrel 1915 e voe lazhet ur soudard eus ar 74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel diwar wel e Boezinge e Flandrez Belgia .

Eil Brezel-bed

• Eost 1941: d'ar 16 e voe rastellet nav den gant ar polis gall e Kallag, daou zen all d'an 19 ha tri d'an 29.
• penn-kentañ Meurzh 1944 : devet eo ar merourva alaman gant tud an FTPF.
• 25 Meurzh 1944 : taget eo ur wetur archeriezh Gwengamp gant rezistanted Kallag.
• D'an 9 a viz Ebrel 1944 e voe rastellet 110 (hervez Bougeard) pe 117 den er gumun gant an Abwehr, al lu alaman skoazellet gant an archerion c'hall, ar vilisianed c'hall hag ar Bezen Perrot.

• 

• En noz etre an 30 hag an 31 a viz Mae 1944 e voe taget an archerdi gant pemzek den eus ar Rezistañs, hervez danevell sizhuniek Titouroù Hollek Sant-Brieg; tapet eo ganto 700 litrad esañs.
• 3 Mezheven 1944, e Pont-Gwernaded, emgann etre Rezistanted ha milisianed c'hall.
• 4 Eost 1944, dalc'het eo kêr Gallag gant tud an FTPF (strollad Le Borgne).
• Mervel a reas 55 den eus ar gumun abalamour d'ar brezel.

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Aljeria

• Lazhet e voe un adjudant archeriezh eus ar gumun d'an 23 a viz Genver 1959 e Dombasle (departamant Mostaganem).

Monumantoù ha traoù heverk

• Tosenn Sant Trefin, mare an Arem
• Hent roman Kerdreken
• Moudenn Kernormand, Krennamzer
• Kleuzioù Marrous, amzer diasur
• Iliz katolik Bonvael, penn kentañ XVI^vet kantved; 1628; 1633-1634; 1644; 1734. Bet enrollet d'an 22 a viz Genver 1927

• 
  Dismantroù, gwelet diouzh an diabarzh
• 
  Botmael. Porched. bolzioù
• 
  Botmael. Ar porched gant ar wezenn
• 
  Erc'h. 2004-02.29

• Iliz santez Katell, war blasenn Kallag, intra-muros (bet diskaret)
• Iliz katolik Sant Laorañs

• 
• 
  Iliz. Aoter-14-18
• 
  Enskrivadur brezhonek

• Chapel Sant Pêr an Enez, penn kentañ ar XVI^vet kantved; kalvar ha leur
• Chapel santez Barba, penn kentañ ar XVI^vet, fin ar XVII^vet kantved

• 
• 
  an aoter

• Chapel Sant Trefrin, XV^vet - XVI^vet kantved

• 

• Maner Kermabilo (c. 1500)
• Maner Kerarc'here (1686)
• Maner Kerlossouarn (XVII^vet kantved), bet diskaret evit kaout plas evit ul lodennadur er bloavezhioù 1970.
• Maner an Enez (XVII^vet)
• Feunteun Kerdiekel

• 
  Keryekel. 2006-02-25

• Rañvell stank ar vilin (kemeret evit ur pont galian ha roman)

• 
• 
  2003
• 
  2003
• 
  2017
• 
  2017

• Monumant ar re varv.

• 

• Monumant ar re varv e Leurgêr an Iliz katolik, luc'hskeudenn ha kartennoù-post.
• Plakenn ar Rezistañs er maerdi, luc'hskeudenn.
• Lenn an Draonienn C'hlas

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Demografiezh

1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2013
3002	3043	3024	2872	2592	2459	2375	2236
Abaoe 1962 : Poblañs hep kontoù doubl

Niver a annezidi

Brezhoneg

Panell degemer divyezhek.

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Ya d'ar brezhoneg

• D'an 30 a viz Mezheven 2011 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

• E 2012 e oa bet krouet un hentad divyezhek er skol bublik, ha 16 skoliad a oa bet enskrivet er c'hlas divyezhek d'ar c'houlz-se.
• E distro-skol 2023 e oa 15 skoliad en hentad divyezhek (8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).

Tud

• Nevenoe, e Bonmael ? (diasur eo an dra se)
• Charlez-Herkul a Geranflec'h, aotrou ar Wern, e Botmael; bet ganet enno ar 4 C'hevrer 1749;. En eus losket skridoù war enklaskoù
• Pêr-Aleksandr a Geranflec'h, aotrou ar Wern, mab d'an hini a-us. Bet ganet e Botmael ar 24 Genver 1749. e zigouezhas penn al lu katolik ha roueel Breizh
• Jerom-Aleksandr Guyot, anvet Gwiot, bet ganet e Kallag ar 26 Genver 1760; kannad Aodoù an Hanternoz ouz Pemp-Kant (14 Ebrel 1798 betek 1799); maer Kallag; noter; aet da Anaon e Kallag an 20 Gwengolo 1814.
• Jozef-Laorañs Even, ganet e Botmael an 10 Eost 1765; noter e Kallag; pen ar Chouanted. Bet arzhet, dibrizhoniet eo gant ar Chouanted diouzh prizon Sant-Brieg ar 27 Here 1799. Bet mesket en irienn Kadoudal, didamallet eo an 10 Mezheven 1804; maer Kallag da vare ar Renevezidigezh, a ya da Anaon e Kallag ar In C'hwevrer 1828.
• Yann-Vari ar Graet a Kerouvrion, bet ganet e Kallag ar 4 Here 1768; kannad evit arondisamant Montroulez, 7 Ebrel 1823. Addilennet an 23 Mezheven 1830, e nac'has touelliñ da Loeiz-Fulup, hag en em ziskargas an 30 Eost 1830 Aet eo da Anaon e Montroulez an 12 C'hwevrer 1849.
• Gwilherm-Yann-Jozef a Geranflec'h, anvet Jupiter; mab da Pêr-Aleksandre; bet ganet er Wern, e Botmael an 9 Genver 1777. Letanant-koronal luioù katolik ha roueel Breizh eus 1797 da 1800; maer Pestivien (= Bulad).
• ar pevar breur Kermen (daou bet lazhet e 1914-1918, daou bet lazhet e 1940-1945.
• Gwilherm Kazoulat (da zont)
• Edmond Rébillé, medesin, skrivagner

Hengoun

• 
  Gouelioù an Argoad. 1953

Loened

• Naous : ur marc'h kalloc'h frouezhus brudet. Savet ez eus bet un delwenn en arem anezhañ, hervez gwir mentoù, gant ar c'hizeller Guyot, da gentañ e-kichen ti-kezeg, bremañ war blasenn an ti-kêr.

• 
  Naous. Gouelioù 2004-07-25
• 
  Fest Naous. Bugalez.
• 
  Fest Naous. Seizenn a enor.
• 
  Fest Naous. Seizennoù
• 
  2017.10.21
• 
  Diskar-amzer 2017-10-28
• 
  Kezekenned

• ki-Spagn Breizh.

Mirdi

• Mirdi "Ti ar c'hi-spagnol".

• 
  Mirdi Ki-rous. Taolenn digemer
• 
  Mirdi Ki-rous. Foeter-bro

Levrlennadur

• (fr) Centre généalogique et historique du Poher. Kaier ar Poher. n° 68. Meurzh 2019
• (fr) Régis de Saint-Jouan : Dictionnaire des communes du département des Côtes d'Armor. Éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor 1990
• (fr) Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Origine et signification. ArMen - Le Chasse-Marée. 1992
• Ar votez-koad e-barzh ar c'hodell, eñvorioù, EHPAD Kallag, 2009.
• (fr) Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, 2008.
• (br) Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Liammoù diavaez

Sellit ouzh ar ger Kallag er
wikeriadur, ar geriadur frank.

• (fr) mairie-callac.fr, lec'hienn ofisiel ar gumun
• (br) Kallag war lec'hienn Geobreizh
• (fr) Lec'hienn J. Lohou war istor Kallag