Pontekroaz

Pontekroaz (distagadur: [põnˈtekwras])^[2] a zo ur gumun lec'hiet e Kerne-Izel, e kanton Douarnenez, e Bro ar C'hab e kornôg Breizh.

Pontekroaz

Kêr ar Pont

Anv gallek (ofisiel)

Pont-Croix

Bro istorel

Kernev

Melestradurezh

Pontekroaz (betek 2015)
Douarnenez (abaoe 2015)

Kod kumun

29218

Kod post

29790

Maer
Amzer gefridi

Benoît Lauriou
2014–2026

Poblañsouriezh

1 635 ann. (2022)^[1]

Stankter

202 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 02′ 35″ Norzh
4° 29′ 17″ Kornôg / 48.043, -4.488

Uhelderioù

kreiz-kêr : 35 m
bihanañ 2 m — brasañ 73 m

Gorread

8,09 km²

Pontekroaz

Douaroniezh

Heñvel a-walc'h eo lec'hiad Pontekroaz ouzh hini Kemper p'emañ an div gêr en un uhelgompezenn a-us d'ur stêr (a-us div stêr e Kemper) o redek eus ar C'hornôg hag e traoñ dezho e ra ar stêr bennañ un droenn a-serzh evit diskenn d'ar mor.
E genoù stêr Waien, 6 km pelloc'h e kaver ur porzh hag a zo Gwaien e anv ivez hag ur porzh all, a-dal da Waien, Poulwazeg e anv (e kumun Ploeneg).
A-gozh ez ae ar bigi-samm a-hed an aber betek Pontekroaz e-lec'h ma kave ur pont e fin dourioù dous ar stêr. Diborzhiañ a rae Pontekroaz produioù labour-douar (edoù, legumaj) hag enporzhiañ a rae gwin eus Bourdel ha holen Breizh.
Kanienn ar Stêr-Waien a ya a-hed un ugentad a gilometradoù war un ahel eus he mammennn e Pennwaien e Ploneiz betek ar gammdro war-zu ar Su, met div stêr all a gaver en ur foz tektonek er c'hornôg en ur vont betek Bae an Anaon etre Beg ar Vann en Norzh ha Beg ar Raz er Su.

Anv

Erwan Vallerie ː Pontecrois, 1306; Pontem Crucis, 1309; Ponte Croes, 1385; Pontecroix, Pontcroix, 1410; Pontecroix, 1419, 1533; Treffve Roscudon, Pontecroix, 1535; Rosgudon, 1536; Pontecroix, Pontcroix, 1578

Gerdarzh

Ar Bonterien pe "tud ar Pont" a vez graet eus an annezidi. Stumm hir hag anv ofisiel brezhonek: Pontekroaz; anv war ar pemdez: ar Pont.

Ardamezioù

En glazur e leon kudennek en argant.

Sturienn: Naturellement
Notenn: "kudennet" eo bet al leon e 1406.

Istor

Henamzer

Evel testeni eus ar sevenadur galian-roman ez eus bet kavet ur villa bras a-walc'h e Kervenenneg gant ur c'hibelldi prevez (eno ez eus bet kavet marelladurioù). Un hent roman a ya d'ober harz Pontekroaz en Norzh war an uhelgompezenn hag ez ae an hent-se eus Kemper betek Beg ar Raz.

Krennamzer

Er Grennamzer ne oa ket ur barrez eus Pontekroaz hag e oa ar gêriadenn un drev stag ouzh parrez Beuzeg-ar-C'hab.
N'eus roud ebet eus an difennoù a oa bet savet e deroù ar Grennamzer, met graet e veze Tour ar C'hastell eus un nebeud straedoù e kreiz-kêr. Ul lec'h strategel eo bet Pontekroaz en amzerioù kozh p'edo etre ar Vro-Vigoudenn hag ar C'hab a-raok ma oa bet savet ur pont e 1933 e Gwaien.
Sez ur senesaliezh ha lec'h foarioù bras, kozh ha brudet-tre eo bet Pontekroaz ken e oa staliet sez ar galloud ha meur a embregerezh-kenwerzh.

Er XV^vet kantved ez eo ar familh Rozmadeg eus Terrug a ya da c'hounit an dreistrenk hag a vo anvet d'ar c'hargoù uhelañ: un eskob hag un den a fiziañs e-kichen ar Roue-Dug e penn ar XVI^vet kantved.

XVII^vet kantved

Er XVII^vet kantved e voe staliet e Pontekroaz sez isdileuridigezh ar Roue, met er mare-se e teu kêrig Gwaien, e genoù ar richer, da vezañ ur porzh kevezer evit ar c'henwerzh.

Dispac'h Gall

Gant al lezenn eus ar 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Pontekroaz da benn ur bann^[3];
Dekred ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: e penn-kentañ 1791 e voe graet al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant Billon, person, Quillivic, kure, ha Duverger, aluzener an ursulinezed; nac'het e voe gant Plohinec, kure^[4].

XIX^vet kantved

E 1823 e voe krouet ar c'hloerdi bihan e skeud an iliz hag adsavet e oa bet goude 20 vloaz gant adeiladour an eskob, Joseph Bigot. Hemañ en doa miret en e soñj pegen brav e oa an tour mistr pa voe karget da sevel tourioù nevez iliz-veur Gemper war-dro 1850.
E dibenn an XIX^vet kantved e oa bet savet ur c'hae nevez pa greske ar gounezerezh gant muioc'h-muiañ a broduioù da ezporzhiañ.
Evel meur a annezer eus kêrioù Breizh e savas ar Bonterien a-du gant an Dispac'h gall hag e-pad an IIIe Republik e voe trec'h ar Strollad Radikal-Sokialour er maerdi.

E savadurioù ar c'hloerdi e oa bet staliet ur skolaj-lise prevez dindan baeroniezh sant Visant serret hiziv (ar skolaj a zo bet dilec'hiet da skol gatolik Itron Varia Roskudon). Ennañ e oa bet lojet lod eus an archerien vobil kaset da Blougoñ e 1980.

Ul lec'h evit stalioù ar c'henwerzh dre vras eo kêr ar Pont hag e teu d'en em staliañ enno muioc'h-muiañ a dud a justis (notered, urcherien), a varc'hadourien, a artizaned. Kavet e veze ivez letioù pa greskas an touristerezh hag e dibenn ar c'hantved e oa bet savet gant ar C'huzul-departamant ul linenn hent-houarn gant roudenn strizh hag a yae eus Douarnenez da Waien hag ivez ul linenn hent-houarn hag a yae eus Pontekroaz da Bont-'n-Abad (graet a veze an treñ youtar eus al linenn-se dizimplijet e 1946).

XX^vet kantved

En XX^vet kantved eo disgresket saviad armerzhel kêr hag he foblañs da-heul (goude 1950). Kollet he deus he roll kenwerzhel uhel pa veze aesoc'h-aesañ mont-ha-dont gant ar c'hirri-tan ha pa oa bet savet e 1933 ar pont etre Ploeneg ha Gwaien.

Brezel-bed kentañ

Mervel a reas 87 gwaz eus ar gumun abalamour d'ar brezel, eleze 3,46% ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[5]. E-touez an dud lazhet en Emgann Rossignol : Noël Bonizec, ganet e 1885 er Pont, kaporal en 2vet RIC^[6].

Eil brezel-bed

Mervel a reas 26 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[7].
D'ar 21 a viz Ebrel 1944 e teu an Alamaned da glask war-lerc'h "spontourion", da lâret eo tud ar Rezistañs^[8].

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Indez-Sina

Mervel a reas pemp milour eus ar gumun^[9].

Brezel Aljeria

Mervel a reas tri milour eus ar gumun^[10].

Stourm a-enep ur greizenn nukleel e Plougoñ

D'ar 15 a viz Meurzh 1980 e voe emgannoù e kêr etre an archerion vobil distroet eus Plougoñ hag ar vanifesterien.

Monumantoù ha traoù heverk

Iliz Itron Varia Roskudon, XII^vet-XV^vet kantved, roman ha gotek;
Chapel Sant-Visant, gotek nevez, XX^vet kantved;
Ti ar Markiz, XV^vet kantved ha meur a di kozh e kreiz-kêr;
Straedoù pavezet;
Feunteun Itron Varia Roskudon.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

Ur skol Diwan zo bet digoret e 2015 hag en distro-skol 2017 e oa 25 skoliad enskrivet eno (14,5% eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).
E distro-skol 2024 e oa 73 skoliad enskrivet er skol Diwan (31,7 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm
Votet e oa bet live 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr Pontekroaz d'an 31 a viz Genver 2016.

Melestradurezh

Pontekroaz a oa penn kanton betek 2015.

Tud

Tud ganet eno

1924 : Roje Gargadenneg, skrivagner brezhonek ha gallek
1951 : Jean-Yves Lagadeg, geriadurour ha yezhoniour brezhonek.

Tud marvet eno

2005 : Roje Gargadenneg, skrivagner brezhonek ha gallek

Ardamezeg ar familhoù

	Hervé le Bastard de Kerguiffinec, senesal Pontekroaz e 1721, maer Kemper ha kannad ouzh ar Breujoù e 1738.	En argant e deir dreustell en gul leinet gant teir brizhenn erminig

Gevelliñ

Bro	Kêr	Abaoe
Kernev-Veur	Lanngostentin	1990

Liammoù diavaez

(br) Pontekroaz war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur

Roje Gargadenneg, "Gerioù ha troioù-lavar dastumet e Pontekroaz", Hor Yezh (div levrenn), 1986 (niv. 167/168, niv.169).
Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Notennoù ha daveoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ Nouvel atlas linguistique de la Basse-Bretagne, 2001, kartenn 006
↑ J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
↑ Kristof Jezegoù, Hor Bro e-pad ar Revolusion, Ti-moullañ Ar Bobl, Karaez, 1915, pajennoù 48 ha 49.
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (en)Deizlevr an Oberleutnant Werner Simon
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] Nouvel atlas linguistique de la Basse-Bretagne, 2001, kartenn 006

[3] J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105

[4] Kristof Jezegoù, Hor Bro e-pad ar Revolusion, Ti-moullañ Ar Bobl, Karaez, 1915, pajennoù 48 ha 49.

[5] (fr)Memorial Genweb

[6] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[7] (fr)Memorial Genweb

[8] (en)Deizlevr an Oberleutnant Werner Simon

[9] (fr)Memorial Genweb

[10] (fr)Memorial Genweb

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]