Skolveurieg

doare da skrivañ ar brezhoneg

Ar skolveurieg, pe falc'huneg, eo an anvioù roet d'un doare da skrivañ ar brezhoneg hag a oa bet ijinet e 1955 gant Frañsez Falc'hun hag a zo implijet bremañ c'hoazh.

skolveurieg
reizhskrivadur
Rann eusdoareoù-skrivañ ar brezhoneg Kemmañ
Deiziad krouiñ1955 Kemmañ

Ijinet e oa bet ar skolveurieg gant Frañsez Falc'hun pa oa kelenner e Kevrenn geltiek Skol-Veur Roazhon, ha degemeret e oa bet e-pad ur prantad gant pennoù Akademiezh Roazhon a-hervez(Daveoù a vank). Setu perak e voe roet an anv skolveurieg-se dezhañ gant e grouer. Enebourien an doare-skrivañ avat a lavare falc'huneg anezhañ, dre c'hoap a-hervez(Daveoù a vank).

Aet kuit ar chaloni Falc'hun da Vrest pa voe digoret Skol-veur Breizh-Izel eno, ha ne voe ket implijet ar skolveurieg e Skol-Veur Breizh-Uhel e Roazhon ken.

Kostezennoù ar skolveurieg

kemmañ

Div gostezenn a rae gant ar skolveurieg : ar gatoliked en un tu, hag an tu-kleiz gall (PCF, SFIO dreist-holl d'ar mare-se) en tu all. Dorn-ha-dorn e oant a-enep ar vroadelourien a rae gant ar peurunvan.

Gant Frañsez Falc'hun hag e vignoned e veze graet ar skolveurieg eus ar skritur, pa veze lavaret ar falc'huneg gant e enebourien. Hiziv pa'z eo yenaet an enebiezh kozh ne vez ket kalz a dud ken oc'h ober gant ar ger skolveurieg, ha n'eus forzh penaos ne vez ket implijet an doare-skrivañ kalz er skolioù-meur, nag e skol-veur Brest zoken, ha gwall nebeut en deskadurezh, war-bouez unan bennak en deskadurezh katolik c'hoazh.

Ne vez implijet ar skolveurieg-falc'huneg nemet gant an tier-embann-mañ ken :

E-touez fealañ skoazellerien ar skolveurieg-falc'huneg eo ret menegiñ Yann-Bêr Thomin, bet kuzulier-rannvro, bet maer Landerne, ha bet e-touez renerien diwezhañ ar Bleun Brug, aozadur kozh Yann-Vari Perrot, deuet da vezañ un tasmant hiziv.

Met nebeut a bouez a chom en XXIvet kantved gant ar strolladoù-se, a oa e barr o brud er bloavezhioù 1960. Kement-se a ziskouez diskar ar bed katolik ha laik mod kozh evel-just, ha hini ar brezhoneg war un dro, dre ma n'o deus ket gallet kavout tud yaouank da zerc'hel o stal en he sav.

Diazezoù ar skritur

kemmañ
  • Gwelloc'h en doa kavet ar chaloni Falc'hun chom hep lakaat kensonennoù divouezh e dibenn an anvioù-gwan :
  • Ne ra ket gant c'h da aroueziañ ar son deuet diwar kemmadur ar son [k] pe ar son [g] :
  • Ober a ra gant ar c'hemmadurioù diyezhadurel a vez kavet e Leon hag en ul lodenn eus Kernev: sac'h > ar zac'h, chistr > ar jistr.
  • Ober a ra gant ar c'hemmadur f > 'f evit diskouez un "f blot": forh > da 'forh" (forc'h, da forc'h).
  • Ne ra ket gant v e dibenn ar gerioù, met gant o pe ou: glao, piou, brao (daoust ma reont gant braventez).
  • N'en deus ket miret ar zh a oa bet degaset gant Langleiz ha degemeret er brezhoneg peurunvan evit kompezañ an doare disheñvel a zo gant komzerien Bro-Wened da ezteurel ar z a vez klevet e pastelloù-bro all : un h a vez distaget e skolveurieg.
  • Un doare-skrivañ nevez evit ar gwenedeg a oa bet kinniget gant ar chaloni Falc'hun hag ar person Meriadeg Herrieu, mab da Loeiz Herrieu.

Skouerioù

kemmañ

Skouerioù eus an diforc'hoù a zo etre an 3 skritur e brezhoneg :

Skritur KLT
(Feiz ha Breiz)
Skritur brehoneg Guéned
mod Dihunamb
Peurunvan Skolveurieg Etrerannyezhel
evit aveit, eit evit evid ewid
skouer skuér, skuir skouer skwer skwer
emzao emsaù emsav emzao emsaw
mat mat mad ha mat
(anv-kadarn hag anv-gwan)
mad mad ha mat
(anv-kadarn
hag anv-gwan)
guelout, gwelet guélet gwelout / gwelet gweloud / gweled gweled / gweloud
mont monet, mont mont mond moned/mont
pasaat pasat pasaat pasaad / pasâd passaad
c'hoaz hoah c'hoazh c'hoaz c'hoazh
c'houec'h hueh c'hwec'h c'hweh c'hwec'h
noz noz noz noz nos
brezoneg/k brehoneg brezhoneg (anv-kadarn) brezoneg brezhoneg
diou diù div diou diw
uhella(n) ihuéllan uhelañ uhella uhellañ
senti sentein sentiñ senti sentiñ

Liammoù diavaez

kemmañ