Barzhaz Breizh
Barzaz-Breiz hervez e zoare orin, Barzhaz Breizh hervez an doare-skrivañ a vremañ, eo talbenn un dastumad kanoù brezhonek hengounel storbet gant ar beskont Théodore Hersart de la Villemarqué (1815-1895) – a reer "Kervarker" anezhañ ivez – hag embannet e 1839 p'edo war e studi e Skol an Dielloù e Pariz.
E Barzhaz Breizh ez eus 91 gwerz vrezhonek dastumet gantañ, pe gant e vamm evit darn, troet e galleg gantañ, embannet pep hini gant ar pozioù brezhonek, displegadennoù gallek hag an tonioù da-heul.
Deiziad krouiñ | 1830s |
---|---|
Embannadur | Barzaz Breiz, Barzaz Breiz, Barzaz Breiz, Q116478740 |
Aozer | Théodore Hersart de La Villemarqué |
Bro orin | Frañs |
Yezh an oberenn pe an anv | galleg, brezhoneg |
Deskrivet en URL | https://gallica.bnf.fr/blog/10122020/le-barzaz-breiz-chants-populaires-de-la-bretagne |
Kervarker Alexandre Le Bihan, 1880 |
Ur bennoberenn heverk hag a bouez bras eo Barzhaz Breizh, ken evit a sell ouzh al lennegezh ha skiantoù al lavar, ken evit a sell ouzh ar politikerezh hag Istor Breizh.
Kalz arzourien o deus kavet awen enni, en o zouez sonerien hag a denn splet eus kevrollennoù ar c'hanoù, a gavont e dibenn al levr.
An dastum
kemmañE 1834, goude bout lennet al levr Recherches sur les ouvrages des bardes de la Bretagne armoricaine dans le Moyen-Âge bet skrivet gant ar chaloni G. de La Rue[1], e krogas ar beskont oadet 19 vloaz da zastum barzhonegoù brezhonek kanet gant tud e gorn-bro, da lavaret eo Nizon.
Kenderc'hel a reas da veajiñ ha da notenniñ kanoù e Kerne ; hervez e garnedoù edo e Lokeored e miz Gouere 1835, hag e miz Gwengolo e voe e Lesneven, e Leon. Bloaz war-lerc'h e tremenas dre vro Vontroulez kent dastum kostez Lannuon hag e Treger.
E miz Mezheven ar bloavezh 1837, goude bout bet tremenet dre vro Gwened ivez, en devoa war-dro 300 pajennad kanoù treuzskrivet, peadra neuze da gregiñ gant al labour sevel Barzhaz Breizh.
An aozañ
kemmañPa voe distroet da vaner ar Genkiz e Nizon e rannas Kervarker e zastumad e teir lodenn : kanoù istorel, kanoù a garantez ha kanoù nevet.
Ur skoilh a gavas war e hent avat pa verzas ne c'helle ket embann ar c'hanoù er stad m'edont : peogwir en devoa notennet betek ugent doare eus an hevelep kan digant kement a dud hag a gomze rannyezhoù disheñvel e rankas o c'hendeuziñ evit adkavout bewech ur varzhoneg peuzklok ha kempoell.
War ar yezh e rankas labourat ivez, pa oa diforc'hioù bras a stil hag a lusk etre kentelioù ar c'han-mañ-kan ; reizhañ ar brezhoneg a reas neuze pa oa ret, erlerc'hiañ ur poz mat bet klevet aze ouzh an hevelep poz fall bet klevet du-hont – evel-se er c'han XLVIII, Iannik Skolan, m'emañ ar rann gentañ e yezh Gwened-Izel hag an eil e yezh Treger.
E miz Eost 1837, miz goude 22vet deizh-ha-bloaz an dastumer, e voe prest taolenn al levr, ennañ 24 c'han istorel, 14 kan a garantez ha 6 kan nevet – 44 c'han en holl eta evit an embannadur kentañ.
Embannadurioù
kemmañA-boan savet gantañ taolenn Barzhaz Breizh e klaskas Kervarker kaout digant Maodierniezh an Deskadurezh Foran an aotre da embann e labour, ar pezh a voe nac'het outañ ; treiñ a reas war-du an Institut de France, hogen daoust d'e baeroned c'halloudus e voe nac'het an aotre c'hoazh, en abeg ma ne gredas ket da Boellgor al Lennegezh bout arbennik a-walc'h evit barn gwiriegezh ar c'hanoù. Ret e voe neuze d'ar beskont embann e oberenn diwar e goust-eñ.
E 1839 e teuas Barzaz-Breiz er gouloù evit ar wech kentañ, gant an Embannadurioù Delloye e Pariz, e stumm div levrenn in-8[2].
Adembannet e voe e 1840, e 1845 – gant 33 c'han ouzhpenn, ar pezh a lakaas ar sammas da 77, da c’houde e 1846 (4e embannadur, gant an ti Franck e Pariz ha Leipzig[3]) hag e 1867 gant Didier & Cie, e Pariz bepred (6vet embannadur, 91 c'han ennañ).
Meur a wech e voe adembannet doare 1867 gant al Librairie académique Perrin e Paris, ha meur a wech ivez e voe troet an doare-se en alamaneg (Keller-Seckendorf), en italianeg (Pascoli), e poloneg (Lucjan Siemieński), e saozneg (Taylor, Fleay, hag all), hag e meur a yezh all c'hoazh. Un eilskouerenn eus doare 1867 a voe embannet e 1981 gant ti La Découverte[4].
E 1883 e teuas er-maez an eizhvet embannadur digant ti Didier & Cie.
E 1989 eo gant Mouladurioù Hor Yezh e teuas er-maez kentañ embannadur hollvrezhonek Barzhaz Breizh, skrivet e peurunvan.
E 1996 ez embannas Coop Breizh doare gallek Barzhaz Breizh, da lavaret eo hep skridoù brezhonek, e stumm ul levr-godell.
E 2003 e voe adembannet doare 1867 al levr gant an Éditions du Layeur, e Pariz, dindan an talbenn Barzaz-Breiz. Kinniget eo al levr-se gant Yann-Fañch Kemener, kaner brezhonek bet dastumet kalz a ganoù gantañ ivez. El levr-se emañ rakskridoù 1839, 1845 ha 1867 a-raok ar skridoù gallek ha brezhonek lakaet keñver-ha-keñver, en doare da aesaat lenn ar gwerzioù en div yezh. Da-heul al levr ez eus ur bladenn-arc’hant a zo bet enrollet warni 12 kan gant Yann-Fañch Kemener ha Maîtrise de Bretagne, a gan o-unan pe a-gevret.
E 2016, an embanner aostralian Wentworth Press a lakaas moullañ un eilskouerenn eus doare 1867[5].
Brud
kemmañKerkent hag embannet e voe brudet Barzaz-Breiz , e kazetennoù Breizh da gentañ, hag e bed al lennegezh e Pariz goude. Diouzhtu e voe troet lod kanoù en alamaneg, e poloneg, e saozneg hag e svedeg.
Kalonekaet e voe an dastumer, a ec'honaas tachenn e enklaskoù, e Kerne-Uhel pergen. Tri c'han ha tregont ouzhpenn a voe en embannadur 1845, enno kanoù brezel enep an enebour gall, ar pezh a voe degemeret mat gant ar vurutellerien alaman, saoz ha zoken gall.
E 1846 e voe roet al Lejion a enor d'ar beskont, hag e 1851 e voe lakaet da ezel kenskriver estren Akademiezh roueel Berlin.
D'an 23 a viz Here 1852 ez embannas George Sand ur pennad a-zivout Barzaz-Breiz er gelaouenn L'illustration[6] ma lakaas ar werz XII, Drouk-kinnig Neumenoiou, par da Ilias Homeros, ha ma reas « diamantoù » eus tremen ugent gwerz all.
Aozer Barzhaz Breizh, a oa 24 bloaz d’ar mare-se, a voe uhelaet e staelad kevredigezhel, ar pezh a roas tro dezhañ da studiañ donoc’h ar brezhoneg ha tragedioù kozh Breizh. E 1858, pa voe brudet a-walc'h, e voe lakaet Kervarker da ezel eus an Académie des inscripions et belles-lettres, ur skourr eus an Institut de France hag en devoa nac'het e labour 21 bloaz kentoc'h.
Tabutoù
kemmañA-hed buhez Théodore Hersart de la Villemarqué ez eo bet taget koulz an den hag e oberenn, ha marv ar beskont ne lakaas ket termen d'an tabutoù.
Daou c'houlenn o deus maget ar vrezelourien : ha brezhoneger e oa Kervarker ? Hag ijinet gantañ eo bet Barzazh Breizh, kentoc'h eget gant tud izel dizesk a-hed kantvedoù ?
Ar brezhoneg
kemmañKen abred ha 1867 e redas ur vrud fall skignet gant Fañch an Uhel ha tud all eus bedig ar brezhoneg : Kervarker ne ouie ket ar yezh pa oa deuet Barzaz-Breiz er-maez. Kement-se a voe skrivet ivez gant ar c'heltiegour gall Henri d'Arbois de Jubainville goude marv ar beskont, gant François Falc'hun c'hoazh e 1949, hag adarre e 1966 gant Fañch Gourvil[7].
Gwir eo ez eo iskis ha dizingal reizhskrivadur ar brezhoneg a lenner e doareoù kentañ Barzaz-Breiz, hogen kement-se ne ziskouez nemet pegen dianaoudek e oa Kervarker eus reolennoù ar yezh skrivet – hervez an helenneien bepred.
Ar pezh zo, dre lenn karnedoù an dastumer e verzer aes e ouie brezhoneg, pa oa gouest da zisrannañ ar gerioù kenetrezo, da skrivañ lod kemmadurioù (kan I/XVII, Ann distro a Vro-Zaoz) ha da lakaat an dambouezioù el lec'hioù dereat.
Anat eo e ouie an dastumer yezh e vro, pa oa dic'hallus bevañ hepti e Kerne e kreiz an XIXvet kantved, koulz en noblañs hag er werin ; penaos, a-hend-all, en devije gallet komz gant an dud – kozhidi an darn vuiañ anezho, ha dic'hallek evel-just – a-raok ma teurvezjent kanañ evitañ ? Ouzhpenn, gouzout a ouie diforc'hañ etre rannyezhoù ar brezhoneg, p'en o merkas evit pep kan ; gregach e vije bet forzh pe rannyezh d'e zivskouarn mar ne ouije ket brezhoneg.
Skrivañ hep gouzout ar reolennoù reizhskrivadur brezhonek a dalveze d'e vare an hini a reas neuze – peadra da vagañ tabut etre ar ouizieien, tra ken.[8]
Ar wiriegezh
kemmañPa oa divrezhonek Kervarker, penaos en devije gallet dastum ha treuzskrivañ danvez Barzhaz Breizh, ma kaver pennoberennoù evel ar c'han III/III Tour an Arvor ? Hep mar en devoa an dastumer skrivet pep tra, anat d'an helenneien, petra bennak ma ne weljont ket ar mell dislavar a oa en o arguzenn.
E 1867 e voe boulc'het an emgann da vat gant folklorourien hag a gave iskis ne vije roud ebet en o dielloù eus kanoù brudetañ Barzaz-Breiz ar beskont. Da geñver Kendalc'h Keltiek Etrebroadel Sant-Brieg, a zigoras d'ar 17 a viz Here 1867 ivez, e c'houlennjont digant Kervarker diskouez e garnedadoù, ar pezh na reas ket an dastumer.
D'an deiz-se end-eeun c'hoazh e teuas er gouloù un adembannadur eus ar C'hatholicon, aozet gant René-François Le Men, diellour Penn-ar-Bed, ma tamallas falsadur da Gervarker en un doare didro ha dismegañsus.[8]
E 1872 e kavas Fañch an Uhel abeg el labour bet kaset da benn gant Kervarker, pa 'z embannas De l'authenticité des chants du Barzaz-Breiz de M. de La Villemarqué daoust m’en doa bet tro da gomz gant an aozer da-heul ur c’hendalc’h gouizieien e 1868. Soñjal a rae dezhañ e oa bet savet ar c’hanoù penn-da-benn hervez stil ar Skosad James MacPherson ("Ossian"), rak biskoazh n’en devoa lennet barzhonegoù pobl savet ken mat ha hep gerioù gallek enno.
En e dezenn bet embannet e 1960 e skrivas Francis Gourvil ne oa ket Barzaz-Breiz ur barzhaz kanoù pobl gwririon[9].
Disteurel a reas Donatien Laurent darn eus an tamalladurioù-se en e dezenn bet embannet e 1974[10]. Goude bezañ bet kavet karnedoù dastum Kervarker e 1964 e tiskouezas D. Laurent en e dezenn e oa bet dastumet ar gwerzioù evit gwir gant aozer Barzhaz Breizh. Sur a-walc’h e oa bet kempennet ar gwerzioù gantañ evit kinnig kanoù stummet mat hag evit sevel patromoù eus ar c’hanoù, evel ma veze graet d’ar mare-se, da skouer gant ar vreudeur Grimm evit o c'hontadennoù pe gant ar Finn Elias Lönnrot evit Kalevala.
Barzhaz Breizh 1867
kemmañDoare brudetañ Barzhaz Breizh eo hini 1867, a vez embannet eilskouerioù anezhañ ez-roliek. Unan anezho zo kinniget amañ.
♦ Stumm
kemmañ- Menegoù lezennel
- Embanner : Librairie académique Perrin – 116, rue du Bac, Paris (7e) — Niverenn an embanner : 161.
- Bloavezh ar gwirioù : 1963.
- Fiziad lezennel : 3de trimiziad 1975.
- Ti-moullañ : Imprimerie Hérissey, Évreux, Eure — Niverenn ar mouller : 21647.
- Peurvoull : 10 a viz Ebrel 1978.
- ISBN : hini ebet.
- Mentoù
- Keinañ
- Jakedenn skeudennet war an tal, aozer(ez) dianav.
- Golo karton 1,5 mm e devder, lienet e ruz.
- Gourme peget, sined ebet.
- Paper gwenn, 75 g/m².
- Pajennadur : in-16 (kaieroù 32 bajenn) ; 22 gaier (20vet kaier : 8 pajenn hepken) ; 680 pajenn en holl (21 x 32 + 8).
♦ Skrid
kemmañEvel m'en devoa divizet Kervarker ober ken abred ha 1839, teir lodenn zora rann ar c'hanoù en embannadur 1867 : kanoù gwengelouriel, istorel ha balladennoù (65 kan), kanoù gouelioù ha kanoù a garantez (18 kan), mojennoù ha kanoù relijiel (7 kan) ; ur c'han ouzhpenn zo er stagadenn, da lavarout eo 90 kan en holl.
A bep korn-bro eus Breizh-Izel e teu ar c'hanoù, evel m'en diskouez ar rannyezhoù a zo bet merket evit pep hini anezho en oberenn. Dasparzh ar rannyezhoù eo :
- Gwened : 1
- Gwened-Izel : 3
- Kerne : 54
- Kerne-Uhel : 8
- Leon :13
- Treger : 12 — Sammad : 91.
- Setu amañ Barzhaz Breizh evel ma oa en embannadur 1867 ; doujet ez eus bet da reizhskrivadur brezhoneg ar skrid, vioù-koukoug hag all.
Kaier/pp. | Taolenn | Danvez | ||
---|---|---|---|---|
1 / 1–5 | — | Goullo. ; pajenn 1 peget war plad diabarzh ar golo. | ||
1 / 6 | — | Raktalbenn : Chants populaires de la Bretagne | ||
1 / 7 | — | Goullo. | ||
1 / 8 |
| |||
1 / 9 | — | Menegoù lezennel an embanner (© 1963, embanner, gwirioù miret). | ||
1 / 10 |
| |||
1 / 11 | — |
| ||
1 / 12 | III | PRÉFACE — Rakger gant Théodore Hersart de la Villemarqué. | ||
1 / 20 | XI | INTRODUCTION — Digoradur gant Théodore Hersart de la Villemarqué. | ||
3 / 89 | — | PREMIÈRE PARTIE – CHANTS MYTHOLOGIQUES HÉROÏQUES, HISTORIQUES ET BALLADES | ||
3 / 90 | — | Goullo. | ||
3 / 91 | 1 | I - LES SÉRIES ou LE DRUIDE ET L'ENFANT / AR RANNOÙ — IES KERNE | ||
4 / 109 | 19 | II – LA PROPHÉTIE DE GWENC'HLAN / DIOUGAN GWENC'HLAN — IES KERNE | ||
4 / 115 | 25 | III – LE SEIGNEUR NANN ET LA FÉE / AOTROU NANN HAG AR GORRIGAN — IES LEON | ||
4 / 121 | 31 | IV – L'ENFANT SUPPOSÉ / AR BUGEL LAEC'HIET — IES KERNE | ||
4 / 125 | 35 | V – LES NAINS / AR C'HORRED — IES KERNE | ||
5 / 129 | 39[13] | VI –SUBMERSION DE LA VILLE D'IS / LIVADENN GERIS — IES KERNE | ||
5 / 135 | 45 | VII – LE VIN DES GAULOIS ET LA DANSE DU GLAIVE / GWIN AR C'HALLAOUED HA KOROL OR C'HLEZE — IES LÉON[14] | ||
5 / 139 | 49[15] | VIII – LA MARCHE D'ARTHUR / BALE ARZUR — IES KERNE | ||
5 / 142 | 52 | IX – LA PESTE D'ELLIANT / BOSEN ELLIANT — IES KERNE | ||
5 / 146 | 56 | X – MERLIN / MARZIN — IES KERNE | ||
5 / 147 | 57 | I – MERLIN AU BERCEAU / MARZIN ENN HE GAVEL | ||
5 / 152 | 62 | II – MERLIN - DEVIN / MARZIN - DIVINOUR | ||
5 / 153 | 63 | III – MERLIN - BARDE / MARZIN - BARZ | ||
6 / 163 | 73 | IV – CONVERSION DE MERLIN / DISTRO MARZIN | ||
6 / 169 | 79 | XI – LEZ-BREIZ FRAGMENTS ÉPIQUES / LEZ-BREIZ — IES KERNE | ||
6 / 170 | 80 | I – LE DÉPART / AR C'HIMIAD | ||
6 / 173 | 83 | II – LE RETOUR / ANN DISTRO | ||
6 / 176 | 86 | III – LE CHEVALIER DU ROI / MARC'HEG AR ROUE | ||
6 / 183 | 93 | IV – LE MORE DU ROI / MORIAN AR ROUE | ||
6 / 188 | 98 | IV[16] – LE ROI / AR ROUE | ||
6 / 190 | 100 | V[17] – L'ERMITE / AL LEAN | ||
7 / 202 | 112 | XII – LE TRIBUT DE NOMÉNOË / DROUK-KINNIG NEUMENOIOU — IES KERNE | ||
7 / 210 | 120 | XIV[18] – ALAIN-LE-RENARD / ALAN-AL-LOUARN — IES KERNE | ||
7 / 213 | 123 | XIV[19] – BRAN OU LE PRISONNIER DE GUERRE / BRAN — IES LEON | ||
7 / 220 | 130 | XV – LE FAUCON / AR FALC'HON — IES KERNE [20] | ||
8 / 225 | 135 | XVI – HÉLOISE ET ABAILARD / LOIZA HAG ABALARD — IES KERNE | ||
8 / 231 | 141 | XVII – LE RETOUR D'ANGLETERRE / ANN DISTRO EUZ A VRO-ZAOZ — IES KERNE | ||
8 / 236 | 146 | XIX[21] – L'ÉPOUSE DU CROISÉ / GREG AR C'HROAZOUR — IES KERNE | ||
8 / 241 | 151 | XX – LE ROSSIGNOL / ANN EOSTIK — IES LEON | ||
8 / 246 | 156 | XXI – LA FIANCÉE DE SATAN / AR PLAC'H DIMEZET GAND SATAN — IES LEON | ||
8 / 253 | 163 | XXII – LE FRÈRE DE LAIT / AR BREUR MAGER — IES TREGER | ||
9 / 263 | 173 | XXIII – LE CLERC DE ROHAN / KLOAREK ROHAN — IES KERNE | ||
9 / 274 | 184 | XXIV – LES TROIS MOINES ROUGES / ANN TRI MANAC'H RUZ — IES KERNE | ||
9 / 280 | 190 | XXV – JEANNE-LA-FLAMME / JANNEDIK-FLAMM — IES KERNE | ||
9 / 285 | 195 | XXVI – LA BATAILLE DES TRENTE / STOURM ANN TREGONT — IES KERNE | ||
10 / 291 | 201 | XXVII – L'HERMINE / ANN ERMINIK — IES KERNE | ||
10 / 295 | 205 | XXVIII – LE BARON DE JAUIOZ / BARON JAOUIOZ — IES KERNE | ||
10 / 302 | 212 | XXIX – LA FILLEULE DE DU GUESCLIN / FILLOREZ ANN AOTROU GWESKLEN — IES TREGER | ||
10 / 311 | 221 | XXX – LE VASSAL DE DU GUESCLIN / GWAZ AOTROU GWESKLEN — IES TREGER | ||
10 / 318 | 228 | XXXI – LE CYGNE / ANN ALARC'H — IES KERNE | ||
11 / 324 | 234 | XXXII – LA CEINTURE DE NOCES / SEIZEN EURED — IES KERNE | ||
11 / 332 | 242 | XXXIII – AZÉNOR LA PALE / AZENORIK-C'HLAZ — IES KERNE | ||
11 / 340 | 250 | XXXIV – LES JEUNES HOMMES DE PLOUYÉ / PAOTRED PLOUIEO — IES KERNE | ||
11 / 347 | 257 | XXXV – LE SIÈGE DE GUINGAMP / SEZIZ GWENGAMP — IES TREGER | ||
11 / 352 | 262 | XXXVI – LE CARNAVAL DE ROSPORDEN / ENED ROSPORDEN — IES KERNE | ||
12 / 356 | 266 | XXXVII – GENEVIÈVE DE RUSTÉFAN / JENOVEFA RUSTEFAN — IES TREGER | ||
12 / 362 | 272 | XXXVIII – NOTRE-DAME DU FOLGOAT / ITROUN VARIA FOLGOAT — IES LEON | ||
12 / 371 | 281 | XXXIX – LES LIGUEURS / AR RE UNANED — IES KERNE | ||
12 / 377 | 287 | XL – LA FONTENELLE / FONTANELLA — IES TREGER | ||
12 / 383 | 293 | XLI – L'HÉRITIÈRE DE KEROULAZ / PENN-HEREZ KEROULAZ — IES LEON | ||
13 / 391 | 301 | XLII – LE PAGE DE LOUIS XIII / FLOC'H LOEIZ TRIZEK — IES KERNE | ||
13 / 400 | 310 | XLIII – LE MARQUIS DE GUÉRAND / MARKIZ GWERAND — IES LEON | ||
13 / 406 | 316 | XLIV – ÉLÉGIE DE MONSIEUR DE NÉVET / MARONAD ANN AOTROU NEVET — IES KERNE | ||
13 / 412 | 322 | XLV – L'ORPHELINE DE LANNION / EMZIVADEZ LANNION — IES TREGER | ||
13 / 416 | 326 | XLVI – MORT DE PONTCALEC / MARO PONTKALEK — IES KERNE | ||
14 / 425 | 335 | XLVII – LE COMBAT DE SAINT-CAST / EMGANN SANT-KAST — IES KERNE | ||
14 / 430 | 340 | XLVIII – IANNIK SKOLAN / IANNIK SKOLAN — IES KERNE | ||
14 / 431 | 341 | I – LE CRIME / AR GWALL-DAOL — IES GWENNED IZEL | ||
14 / 434 | 344 | II – LA MERCI DE L'ÂME / TRUEZ ANN ENE — IES TREGER | ||
14 / 440 | 350 | XLIX – LE PARDON DE SAINT-FIACRE / PARDON SANT-FIAKR — IES KERNE | ||
14 / 446 | 356 | L – LA CHANSON DU PILOTE[22] / KANAOUEN AL LEVIER — IES KERNE-HUEL | ||
15 / 453 | 363 | LI – LES LABOUREURS / AL LABOURERIEN — IES LEON | ||
15 / 457 | 367 | LII – LE PRÈTRE EXILÉ / AR BELEK FORBANNET — IES GWENNED | ||
15 / 463 | 373 | LIII – LES BLEUS / AR RE C'HLAZ — IES KERNE | ||
15 / 471 | 381 | LIV – LES CHOUANS / AR CHOUANTED — IES GWENNEDIZEL[23] | ||
15 / 475 | 385 | LV – UNE BONNE LEÇON / EUR GENTEL VAD — IES KERNE HUEL | ||
16 / 481 | 391 | LVI – LES FLEURS DE MAI / BLEUNIOU MAE — IES KERNE HUEL | ||
16 / 485 | 395 | LVII – LE TEMPS PASSÉ / ANN AMZER DREMENET — IES KERNE | ||
16 / 499 | — | DEUXIÈME PARTIE – CHANTS DE FÊTES ET CHANTS D'AMOUR | ||
16 / 500 | 410 | Goullo. | ||
16 / 501 | 411 | I – LES CHANTS DES NOCES – ARGUMENT | ||
16 / 503 | 413 | I – LA DEMANDE EN MARIAGE / AR GOULENN — IES KERNE-HUEL | ||
16 / 507 | 417 | II – LA CEINTURE / AR GOURIZ[24] | ||
16 / 510 | 420 | II[25] – LA CHANSON DE TABLE / SON ANN DAOL[24] | ||
17 / 514 | 424 | IV – LE CHANT DES PAUVRES / KENTEL AR BEORIEN — IES LEON | ||
17 / 517 | 427 | V – CHANT DE LA FÊTE DE L'ARMOIRE / SON FEST ANN ARVEL[26] — IES LEON | ||
17 / 520 | 430 | II – CHANT DE LA FÊTE DE JUIN / SON FEST MIZ EVEN — IES KERNE | ||
17 / 524 | 434 | III – CHANT DE L'AIRE NEUVE / SON AL LEUR-NEVEZ — IES KERNE HUEL | ||
17 / 528 | 438 | IV – LA CHANSON DE FÊTE DES PETITS PATRES / KENTEL FEST AR VUGALE — IES KERNE | ||
17 / 532 | 442 | V – L'APPEL DES PATRES / ANN HOLLAIKA — IES KERNE | ||
17 / 535 | 445 | VI – LA TOURNÉE DE L'AGUILANEUF / TROAD ANN EGINANE — IES KERNE | ||
17 / 543 | 453 | VII – LE LÉPREUX / AR C'HAKOUS — IES TREGER | ||
18 / 547 | 457 | VIII – LA MEUNIÈRE DE PONTARO / MELINEREZ PONTARO — IES KERNE | ||
18 / 550 | 460 | IX – LE MAL DU PAYS / ANN DROUG-HIRNEZ — IES KERNE | ||
18 / 553 | 463 | X – LE PAUVRE CLERC / AR C'HLOAREK PAOUR — IES TREGER | ||
18 / 556 | 466 | XI – LES MIROIRS D'ARGENT / MELLEZOUROU ARC'HANT — IES GWENNED-IZEL | ||
18 / 558 | 468 | XII – LA CROIX DU CHEMIN / KROAZ ANN HENT — IES KERNE | ||
18 / 560 | 470 | XIII – LA RUPTURE / ANN DROUK-RANS — IES LÉON[14] | ||
18 / 562 | 472 | XIV – LES HIRONDELLES / AR GWENNILIED — IES KERNE-HUEL | ||
18 / 565 | — | TROISIÈME PARTIE – LÉGENDES ET CHANTS RELIGIEUX | ||
18 / 566 | 476 | Goullo. | ||
18 / 567 | 477 | LÉGENDE DE SAINT RONAN / BUHEZ SANT RONAN — IES KERNE[27] | ||
18 / 573 | 483 | SAINT EFFLAMM ET LE ROI ARTHUR / SANT EFFLAMM HAG AR ROUE ARZHUR — IES TREGER[27] | ||
19 / 580 | 490 | III – LA TOUR D'ARMOR / TOUR ANN ARVOR — IES KERNE | ||
19 / 590 | 500 | IV – LE DÉPART DE L'ÂME / KIMIAD ANN ENE — IES KERNE | ||
19 / 597 | 507 | V – LE CHANT DES TRÉPASSÉS / KANAOUEN ANN ANAON — IES KERNE | ||
19 / 600 | 510 | VI – L'ENFER / ANN IFERN — IES LÉON[14] | ||
19 / 604 | 514 | VII – LE PARADIS / AR BARADOZ — IES TREGER | ||
20 / 609 | 519 | APPENDICE – COMPLAINTE DE LA DAME DE NIZON / KLEMVAN ITRON NIZON — IES KERNE | ||
20 / 613 | 523 | ÉPILOGUE – Gourfennskrid gant Théodore Hersart de la Villemarqué. | ||
21 / 625 | 535 | TABLE DES MATIÈRES – Taolenn al levr. | ||
21 / 630 | 540 | Goullo. | ||
21 / 631 | 541 | CHANTS POPULAIRES DE LA BRETAGNE –MUSIQUE | ||
21 / 632 | 542 | Goullo. | ||
21 / 633–677 | I – XLIV | Sonerezh 80 kan. | ||
22 / 678 | — | Menegoù lezennel ar mouller. | ||
22 / 679 | — | Goullo. | ||
22 / 680 | — | Plad diabarzh ar golo-kein. |
C'hoariva
kemmañ- Théâtre Populaire de Bretagne, Barzaz-Breiz, renet gat Jean Moign, sonerezh gant Pierre-Yves Moign, Festival de Cornouailles, Kemper, 1978.
- Goulc'han Kervella & Ar Vro Bagan, Barzhaz Breizh ar Yaouankiz, Al Lanv, 1996 (ISBN 978-2-9506-3875-9)
Sonerezh
kemmañ- Sonerien ha kanerien Breizh a-leizh zo bet levezonet gant ar Barzaz-Breiz. En o zouez, Alan Stivell en deus sonet ha kanet meur a ganaouenn tennet eus al levr brudet-se : « Marv Pontkalleg », « An Alarc’h », « Silvestrig », « Jenovefa », « Bale Arzhur » ha « Diougan Gwenc’hlan », ar strollad Tri Yann en deus enrollet meur a werz ivez Marv Pontkalleg, An Alarc’h, An Distro eus ar Vro-Saoz… Un ugentad a c'hanaouennoù a voe kanet hag enrollet gant Andrea ar Gouilh er bloavezhioù'90. Meur a arzour en doe choazet azazañ kan-mañ-kan, Gilles Servat, ar strollad sonerezh EV, Bernard Benoît h.a.
Levrlennadur
kemmañE Wikimammenn emañ embannadurioù 1846, 1867 ha 1883 Barzhaz Breizh, hep displegadennoù an aozer avat.
- Barzhaz Breizh
- (fr)(br) Théodore Hersart de la Villemarqué, Barzaz-Breiz – Chants populaires de la Bretagne, Paris, Librairie académique Perrin, 1867 (ISBN 978-2-7071-1241-5)
- (fr)(br) Théodore Hersart de la Villemarqué, Barzaz-Breiz – Chants populaires de la Bretagne (1867), Paris, Éditions du Layeur, 2003, gant ur CD (ISBN 978-2-9114-6896-4)
- (fr) Théodore Hersart de la Villemarqué, Le Barzhaz Breizh - Trésor de la littérature orale de Bretagne, Coop Breizh, 1997 (5vet embannadur) (ISBN 978-2-9099-2485-4)
- (br) Kervarker, Barzhaz Breizh, Mouladurioù Hor Yezh, 1997 (ISBN 978-2-8686-3038-3)
- Levrioù diwar-benn Barzhaz Breizh
- Barzaz Breiz : Le chant de la Bretagne, Nelly Blanchard, Fañch Postic, Clarisse Bailleul (renerezh), Mirdi breizhek Departamant Penn ar Bed/Dielldi Penn ar Bed/Locus Solus, 2022,144 p. 170 skeudenn. (ISBN 9782368333747)
- Fañch Elies Abeozen, En ur lenn Barzhaz-Breizh, Preder, 2013(ISBN 978-2-9013-8375-8)
- Jean-Yves Guiomar, Le Barzaz-Breiz de Th. H. de La Villemarqué, e NORA Pierre, Les lieux de mémoire, III, 2, Gallimard, 1992, p. 526-565 (ASIN: B00CC9PCDC)
- Pierre de la Villemarqué, La Villemarqué, sa vie et ses œuvres, Paris, Champion, 1926 Lenn en-linenn
- Morvan Lebesque, Comment peut-on être breton ? Essai sur la démocratie française, Paris, Seuil, 1970 – A-zivout Barzazh Breizh : p. 100 sqq.
- Donatien Laurent, Les Premières collectes de La Villemarqué : Aux origines du Barzaz-Breiz, CRBC, 1974 (ASIN: B0014MPIF0)
- Aux sources du Barzaz-Breiz – La mémoire retrouvée d'un peuple, Le Chasse-Marée, 1989 (ISBN 978-2-9037-0817-7)
- Fañch an Uhel, De l'authenticité des chants du Barzaz-Breiz de M. de La Villemarqué, Sant-Brieg, Guyon, 1872 Lenn en-linenn
- Joseph-Marie Quérard, Les supercheries littéraires dévoilées, Paris, L'Éditeur, 1846-1856 Lenn en-linenn
- Christian Souchon, Les mystères du Barzhaz Breizh – Le recueil de La Villemarqué traduit et commenté, CreateSpace Independant Publishing Platform, 2016 ; 3 levrenn (ISBN 978-1-5407-4211-7) (ISBN 978-1-5408-0250-7) (ISBN 978-1-5408-0328-3)
- Bernard Tanguy, Aux origines du nationalisme breton, Paris, UGE, 10/18, 1977 ; 2 levrenn ASIN : B004GZ9812
- Yves Pignot, Ar profig: heuliadenn piano evit pevar dorn diwar tonioù ar Barzaz Breiz, Les Éditions Buissonnières, Kroazon, 2023.
- Pennadoù diwar-benn Barzhaz Breizh
- Loeiz ar Floc'h, Levrioù : Théodore-Claude-Henri Hersart de La Villemarqué (...) gant Francis Gourvil, Barr-Heol, niv. 24, Gwengolo 1960, p. 29-32.
- ARBOIS DE JUBAINVILLE Henri (d'), Nécrologie, Revue celtique, levrenn XVII, 1896, p. 76-79.
- Encore un mot sur le Barzaz-Breiz, Revue celtique, levrenn XXIII, 1902, p. 229-236.
- Étude sur la première et la sixième édition des chants populaires de Bretagne recueillis sous le nom de « Barzaz-Breiz », Bibliothèque de l'École des Chartes, 6vet rummad, levrenn III, 1967.
- Ar Maenour, Adarre Barzhaz Breizh !, Al Liamm, niv. 162, Genver-C'hwevrer 1974, p. 44-46.
- Arzel Even, À propos d'un livre récent, Ar Vro, niv. 7, Gwengolo 1960, p. 17-24.
- Nelly Blanchard, Le Barzaz-Breiz : une fiction pour s'inventer, Presses Universitaires de Rennes, 2006 (ISBN 978-2-7535-0225-3) Lenn en-linenn
- Auguste Cavalier, Hersart de La Villemarqué, La Bonne Presse, Paris, 1900 (ASIN: B0018GPX2U)
- Charles Chassé, Un aveu de La Villemarqué, Le Fureteur breton, niv. 63, 1922, p. 115-116.
- La Villemarqué et Charles Le Goffic, La Dépêche de Brest, 5/9/1935.
- Hippolyte Corbes, Les airs du Barzaz-Breiz, Sant-Brieg, hep niverenn, 1936.
- Les traductions en langues étrangères du Barzaz-Breiz, Société d'émulation des Côtes-du-Nord, levrenn LXXXVII, 1959, p.1-17.
- À propos des airs du Barzaz-Breiz, Les Cahiers de l'Iroise, 8vet bloavezh, niv. 3, Gouere-Gwengolo 1961, p. 156-158.
- Du nouveau sur le Barzaz-Breiz, Société d'émulation des Côtes-du-Nord, levrenn XCVII, 1969, p. 49-60.
- DANNO Fañch, Étude critique d'un chant du Barzaz-Breiz : Emzivadez Lanuon, Skol Vreizh, niv. 22, Gwengolo-Here 1970, p. 23-24.
- Daoubennadeuz Barzaz-Breiz Kermarker, Skol ar Brezoneg, niv. 27, Du-Kerzu 1965 (ensoc'het e Skol Vreizh niv. 3).
- Pêr Denez, Lenn Barzhaz Breizh, Ar Vro, niv. 39-49, Kerzu 1966, p. 42-51.
- Youenn Drezen, Les chants nationaux du Barzaz-Breiz, Courrier du Finistère, 28/6, 5 ha 12/7/1930.
- Louis Dujardin, Lettre à l'éditeur, Fontaines de Brocéliande, niv. 60, 1añ trimiziad 1962, p. 1-2.
- Fañch Elies, En ur lenn Barzhaz-Breizh, Preder, niv. 7-8, 17-18, 31-32, 1959, 1962.
- A-enep Kervarker ha Barzhaz-Breizh, Al Liamm, niv. 82, Gwengolo-Here 1960, p. 320-336.
- En ur lenn Barzhaz-Breizh : eil levrenn, Preder, niv. 17-18, Kerzu 1960, p. 97-186.
- Al lenegezh vrezhonek dre an testennoù, Skol, niv. 13-14, 1961, « La Villemarqué et le Barzaz-Breiz », p. 19-25.
- En ur lenn Barzhaz-Breizh : trede levrenn, Preder, niv. 31-32, Genver-C'hwevrer 1962, p. 187-277.
- Talvoudegezh hon dastumadoù kanoù-pobl, Al Liamm, niv. 100, Gwengolo-Here 1963, p. 341-348.
- Émile Ernault, Sur le prophète Guinclaff, Les Annales de Bretagne, levrenn XXXIX, niv. 1, Roazhon, 1930, p. 18-30.
- Cinquante ans de travaux : du Barzaz-Breiz aux Nouelou anciens (1889), An Oaled, niv. 54, 1935, p. 364-365.
- François Falc'hun, L'auteur du Barzaz-Breiz, Les Annales de Bretagne, levrenn LVI, 1, Roazhon, 1949, p. 76-92.
- Le faux folklore, problème moral, Les Cahiers du Bleun-Brug, niv. 7, 3de trimiziad, 1958, p. 13-16.
- Arrière-plans du Barzaz-Breiz, Société française de littérature comparée, Actes du sixième congrès national de la Société française de littérature comparée, Didier, Roazhon, 1963, p. 132-142.
- Roger Gargadennec, De quoi faire vingt Barzaz-Breiz ?, Les Cahiers de l'Iroise, 10vet bloavezh, niv. 4, Here-Kerzu 1963, p. 235.
- GLANNDOUR Maodez, Endro da dezenn an Aotrou Gourvil diwar-benn Kervarker, Barr Heol, niv. 25, Kerzu 1960, p. 6-12.
- À propos de la thèse de M. Gourvil : une citation de l'auteur, Ar Vro, niv. 10, Even 1961, p. 39-41.
- Endro da dezenn Fanch Gourvil : lealded an Uhel ?, Barr Heol, niv. 28, Gwengolo 1961, p. 35-42.
- En plein labeur scientifique, Ar Vro, niv. 12, Kerzu 1961, p. 57-64.
- Toujours à propos de la thèse de Monsieur Gourvil : question d'honnêteté, Ar Vro, niv. 13, Meurzh 1962, p. 75-81.
- Filhorez du Gweskin, Al Liamm, niv. 97, Meurzh-Ebrel 1963, p. 133-139.
- Toujours au sujet du Barzaz-Breiz : une note, Ar Vro, niv. 20, Eost 1963, p. 51-56.
- Olivier de Gourcuff, À propos de La Villemarqué, Le Pays breton, niv. 13111, 18/7/1909, p. 1.
- Jean-René Gouriou, Recherches sur les chanteurs et les chanteuses du Barzaz-Breiz, Ar Vro, niv. 17, C'hwevrer 1963, p. 32-48.
- Francis Gourvil, L'authenticité du "Barzaz-Breiz" et ses défenseurs : À la rescousse d'un "mauvais livre", hep niverenn, hep deiziad
- La question du Barzaz-Breiz ne serait-elle pas encore liquidée ?, La Dépêche de Brest, 17/3, 3/4, 20/6/1930.
- "Barzas" ou "Barzaz", Nouvelle Revue de Bretagne, Meurzh-Ebrel, 1952, p. 148-152.
- Sur un passage de la Neuvième "Série" du Barzaz-Breiz, Ogam, 1954, p. 131-136.
- La Littérature Arthurienne dans le Barzaz-Breiz, Les Cahiers de l'Iroise, niv. 4, Here-Kerzu 1956, p. 30-38.
- Ernest Boyer, frère utérien de Brizeux, collaborateur de La Villemarqué, Les Cahiers de l'Iroise, 7vet bloavezh, niv. 1, Genver-Meurzh 1960, p. 54.
- Théodore-Claude-Henri Hersart de la Villemarqué (1815 - 1895) et le Barzaz-Breiz – 1839, 1845, 1867 : origines, éditions, sources, critique, influences, Roazhon, Oberthur, 1960 (ASIN : B003BPJ5VQ)
- Théodore Hersart de La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Bulletin de l'Association Guillaume Budé, 4e rummad, niv. 2, 1961, p. 234-248.
- Réactions et contre-réactions à propos d'une thèse intitulée : "Th. de La Villemarqué et le Barzaz-Breiz", Montroulez, hep niverenn, 1963.
- De quoi faire vingt Barzaz-Breiz ?, Les Cahiers de L'Iroise, 11vet bloavezh, niv. 2, Ebrel-Even 1964, p. 139-141.
- La langue du Barzaz-Breiz et ses irrégularités. Solécismes, syntaxe, tournures insolites, Les Annales de Bretagne, levrenn LXXIII, niv. 4, Roazhon 1966, p. 563-586.
- La Villemarqué et Renan à Rome : trois récits discordants, Les Cahiers de l'Iroise, 15vet bloavezh, niv. 4, Here-Kerzu 1968, p. 202-206.
- Notre contribution à l'histoire du Barzaz-Breiz, Annales de Bretagne, 1982, p. 61-85.
- Louis Havet, Les Poésies populaires de la Basse-Bretagne. M. de La Villemarqué, La Revue politique et littéraire, eil bloavezh, eil trimiziad, niv. 35, Librairie Germer Baillière, 1873 (ASIN: B01DWJ5N0M)
- Roparz Hemon, Barzhaz-Breizh, kempennet ha reizhet gant Roparz Hemon, Al Liamm, niv. 134, Mae-Mezheven 1969, p. 174-185. niv. 135, Gouere-Eost 1969, p. 237-242. niv. 143, Du-Kerzu 1970, p. 458-461. niv. 145, Meurzh-Ebrel 1971, p. 83-87. niv. 146, Mae-Mezheven 1971, p. 151-157. niv. 147, Gouere-Eost 1971, p. 231-236. niv. 148, Gwengolo-Here 1971, p. 303-308. niv. 149, Du-Kerzu 1971, p. 383-385. niv. 150, Genver-C'hwevrer 1972, p. 5-7. niv. 153, Gouere-Eost 1972, p. 277-281.
- Keramborn, Luzel et La Villemarqué, Le Fureteur breton, levrenn II, Kerzu 1906-Genver 1907, p. 72-73.
- The La Villemarqué bubble, Le Fureteur breton, levrenn II, Ebrel-Mae 1907, p. 154-158.
- Marie Kerhuel, À propos de la querelle du Barzaz-Breiz : un témoignage, Breiz, niv. 38, Gouere 1960, p. 1-5.
Kermarker (Théodore Hersart de La Villemarqué), Skol ar brezoneg, niv. 30, Here-Du 1966, (ensoc'het e Skol Vreizh, niv. 6).
- Pierrette Kermoal, "Ar pezh aour", ha diac’hinad an dastumeraz Breizh, Aber, niv. 6, p. 52-67.
- L. R. (P.), Livres et revues : Francis Gourvil, Théodore-Claude-Henri Hersart de La Villemarqué (...), Ogam, levrenn XIII, feskenn 2-3, niv. 74-75, Ebrel-Mezheven, 1961, p. 364.
- P. Larsonneur, À propos de la réimpression du Barzaz-Breiz, Les Cahiers de l'Iroise, 7vet bloavezh, niv. 1, Genver-Meurzh 1960, p. 42-43.
- Charles Laurent, Un nouveau problème dans le Barzaz-Breiz (seconde note), Association bretonne, levrenn 72, 1963, p. 59-70.
- Donatien Laurent, Théodore Hersart de La Villemarqué et la découverte d'une littérature du peuple, hep niverenn, hep deiziad.
- La gwerz de Louis Le Ravallec, Arts et Traditions populaires, 15vet bloavezh, niv. 1, Paris, Maisonneuve et Larose, 1967, p. 19-79.
- La gwerz de Skolan et la légende de Merlin, Ethnologie française, levrenn 1, niv. 3-4, 1971, p. 19-54.
- Autour du Barzaz-Breiz : Ar Falc'hon - Le Faucon. Texte inventé ou chant recueilli ?, Société Archéologique du Finistère, levrenn CV, 1977, p. 333-349.
- Une première tentative d’histoire orale à l’époque romantique : le Barzaz-Breiz de La Villemarqué, Paris, ADEFO, 1987.
- La Villemarqué et le Barzaz-Breiz – Naissance de la littérature orale, kelaouenn Ar Men, niv. 18, Kerzu 1988, pp. 30-49
- La Villemarqué et les premiers collecteurs en Bretagne, e POSTIC Fañch (rener), La Bretagne et la littérature orale en Europe, Mellag/Brest, CRBC/CRDLO/CIRCTO, 1999, p. 153-167.
- Bernhard Lauer, Bärbel Plötner, Jacob Grimm und Th. Hersart de La Villemarqué. Ein Briefwechsel aus der Frühzeit der modernen Keltologie, Kassel, Sonderdruck aus dem Jahrbuch der Brüder Grimm-Gesellschaft, Bd. I, 1991.
- Pierre de La Villemarqué, Le Barzaz-Breiz, Le Nouvelliste de Bretagne, 13/9/1906, p. 2
- Luzel et La Villemarqué : réponse à M. Keramborn, Le Fureteur breton, levrenn II, C'hwevrer-Meurzh 1907, I, p. 117 ; II, p. 21.
- Raymond Le Bègue, La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Journal des savants, Gouere-Gwengolo 1960, p. 111-121.
- Raymond Le Bègue, La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Les Cahiers de l'Iroise, 9vet bloavezh, niv. 4, Here-Kerzu 1962, p. 186-198.
- Léon Le Berre, L'éminence grise de La Villemarqué : l'abbé Guillaume Henry, An Oaled, niv. 54, 1935, p. 376-380.
- La querelle du Barzaz-Breiz, La Dépêche de Brest, 12/9/1935.
- Opinion d'un Breton moyen sur le Barzaz-Breiz, An Oaled - Le Foyer breton, 9vet bloavezh, niv. 53, 3de trimiziad 1939, p. 239-247.
- Yves Le Berre, Introduction à une lecture du Barzaz-Breiz comme texte romantique "objectif", kentel viskrivet evit studierien CAPES brezhoneg Brest, 1986.
- Morvan Lebesque, Biniouseries et Barzaz-Breiz, Le Canard Enchaîné, 31/8/1960.
- Anatol ar Braz, Un témoignage de Luzel sur la composition du Barzaz-Breiz, Les Annales de Bretagne, levrenn XVIII, niv. 3, Ebrel 1903, p. 321-325.
- L'origine d'une gwerz bretonne, e Mélanges H. d'Arbois de Jubainville : Recueil de Mémoires, Paris, Fontemoing, 1905, p. 111-128.
- Les hommes, les idées, les livres, Fontaines de Brocéliande, niv. 56, 1añ trimiziad 1961, p. 3.
- Hersart de La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Pax, niv. 44, Here 1960, p. 106.
- Livres, journaux et revues, Ar Vro, niv. 9, Meurzh 1961, p. 70-71.
- Lladarathl, Quelques notes sur le travail de J.-R. Gouriou, Ar Vro, niv. 22, Kerzu 1963, p. 53-54.
- Georges Mahé, Quelques lettres inédites de La Villemarqué à Brizeux, Cahiers de l'Iroise, 16vet bloavezh, niv. 3, Gouere-Gwengolo 1969, p. 154-159.
- Contribution à une meilleure connaissance de Brizeux et de La Villemarqué grâce à des documents inédits, Annales de Bretagne, levrenn LXXVIII, niv. 4, Kerzu 1971, p. 509-535.
- Per-Mari Mevel, Littérature bretonne : Hersart de La Villemarqué (1815-1895) et le Barzaz-Breiz : I. Biographie, Skol Vreiz, studiadenn embannet en Ar Falz, Meurzh-Ebrel 1956, p. 41-42.
- Littérature bretonne : Hersart de La Villemarqué (1815-1895) et le Barzaz-Breiz : II. Présentation du Barzaz-Breiz, Skol Vreiz, niv. 3, Du-Kerzu 1965, p. 11-12, studiadenn embannet en Ar Falz, Gouere-Eost 1956, p. 89-91.
- Vassal : pas d'accord !, Le Peuple breton, niv. 121, Du 1973, p. 15.
- M.-F. Millepierres, La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Combat, 23/6/1960, p. 9.
- Pierre Mocaër, Commentaire de la réédition du Barzaz-Breiz, Breiz, niv. 27, Mae 1959, p. 6.
- Neventivad d'ar Vretoned !, Breiz, niv. 27, Mae 1959, p. 6.
- Goulven Péron, Barzaz-Breiz - Les chanteurs et les « puissances morales » dans les montagnes, kelaouenn ar Centre Généaologique et Historique du Poher, kaier 14, miz C'hwevrer 2006 C. G. H. P.
- Renan Pichery, À la recherche du Barzaz-Breiz, Fontaines de Brocéliande, niv. 59, 4re trimiziad 1961, p. 3.
- Bärbel Plötner, La correspondance entre Hersart de La Villemarqué et un savant allemand, Jacob Grimm, La Bretagne Linguistique, Brest, CRBC, 1990, niv. 6, p. 7-44.
- B.-A. Pocquet du Haut-Jussé, La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Bulletin de la Société d'histoire et d'archéologie de Bretagne, 1960, p. 20-22.
- Corrado Rosso, Il Barzaz-Breiz e la poesia romantica franco-bretonne : Hersart de La Villemarqué, Studia Francesi, niv. 6, 1958, p. 408-419 – Rentañ-kont en Annales de Bretagne, levrenn LXVI, niv. 4, Kerzu 1959, p. 455.
- SALAUN Jean, La question du Barzaz-Breiz : ar Wirionez, L'Océan, 13/11/1872.
- Paul Sébillot, Ce que m'a dit La Villemarqué, Le Fureteur breton, 7vet bloavezh, 1911-1912, p. 175-178.
- Bernard Tanguy, Lettres inédites de Théodore Hersart de La Villemarqué à Augustin Thierry autour d'une candidature à l'Institut, e Bretagne et romantisme. Mélanges offerts à Louis Le Guillou, Brest, UBO/ Centre d’Étude des Correspondances des XIXe et XXe siècles/ CNRS, 1989, p. 53-72.
- Bernard Thalès, Le slavisme de La Villemarqué, Le Fureteur Breton, 1907, p. 156.
- Louis Tiercelin, Hersart de La Villemarqué, Revue de Bretagne et de Vendée, 1894, p. 269-274.
- Tour d'horizon : Barzaz-Breiz, Ar Vro, niv. 28, Kerzu 1964, p. 84.
- Pierre Trépos, À propos d'une réédition du Barzaz-Breiz, Annales de Bretagne, levrenn LXVI, niv. 4, Kerzu 1959, p. 437-445.
- Compte-rendu : Francis Gourvil : Théodore-Claude-Henri Hersart de La Villemarqué et le Barzaz-Breiz, Annales de Bretagne, levrenn LXVII, niv. 4, Kerzu 1960, p. 388-397.
- V. F., Loth et La Villemarqué, Le Fureteur breton, levrenn II, Eost-Gwengolo 1907, p. 252.
- Erwan Vallerie, Embann Barzhaz-Breizh, Sav Breizh, niv. 4, Gwengolo-Here 1971, p. 14-23.
- Embann Barzhaz-Breizh II, Sav Breizh, niv. 5, Du-Kerzu 1971, p. 12-21.
- René Villard, La querelle du Barzaz-Breiz : un épisode de l'histoire du romantisme en Bretagne, Bretagne, 8vet bloavezh, niv. 93, Gwengolo-Here 1930, p. 161-174.
- Gottlieb Wüscher, Der Einfluss der englischen Balladenpoesie auf die französische Literatur von Percy's "Reliques of ancient English Poetry" bis zu de La Villemarqués "Barzaz-Breiz" (1765-1840), Trogen, 1891.
Filmadurezh
kemmañ- HIRRIEN Ronan, Pa guzh an heol, JPL Films/France Télévisions, 2013, teulfim 52 munud.
Liammoù diavaez
kemmañ- Ar skrid brezhonek kinniget gant Per Kentel
- "Le Barzhaz Breizh" gant Christian Souchon
- Dielloù Kervarker e Dielldi Penn-ar-Bed. Kavet : 29 Mae 22.
- Dielloù Kervarker e levraoueg ar CRBC. Kavet : 29 Mae 22.
- (br) Nikolaz Graignic, Ar Barzhaz Breizh : Kervarker, skrivagner pe falser ? - An Istor Livet, Brezhoweb, 16 a viz Mae 2024 (pe war YouTube)
Notennoù
kemmañ- ↑ G. de La Rue, Recherches sur les ouvrages des bardes de la Bretagne armoricaine dans le Moyen-Âge, Imprimerie P. Poisson, Caen, 1817 Lenn en-linenn
- ↑ In-octavo : teir gwech e vez pleget ar follenn voullet, evit stummañ ur c'haier 23 = 8 enebenn, da lavarout eo 16 pajenn.
- ↑ Lenn en-linenn
- ↑ (ISBN 978-2-7071-1241-5)
- ↑ (ISBN 978-1-3605-1928-9)
- ↑ (fr) Berose
- ↑ Daveoù el levrlennadur.
- ↑ 8,0 ha8,1 Donatien Laurent, Ar Men niv. 18, op. cit.
- ↑ Francis Gourvil, Théodore-Claude-Henri Hersart de la Villemarqué (1815 - 1895) et le Barzaz-Breiz – 1839, 1845, 1867 : origines, éditions, sources, critique, influences, gw. al levrlennadur.
- ↑ Donatien Laurent : Les Premières collectes de La Villemarqué : Aux origines du Barzaz-Breiz, gw. al levrlennadur.
- ↑ Tennet eus Trioedd Ynys Prydein, evel meneget en embannadur 1846.
- ↑ Eil embannadur.
- ↑ *38 e taolenn al levr, hogen diwezh Ar c'horred zo war ar bajenn 38.
- ↑ 14,0 14,1 ha14,2 Léon : sic.
- ↑ *48 e taolenn al levr, hogen diwezh Gwin ar C'hallaoued zo war ar bajenn 48.
- ↑ sic ; V e gwirionez ; reizh eo an niverenniñ e taolenn al levr.
- ↑ sic ; VI e gwirionez ; reizh eo an niverenniñ e taolenn al levr.
- ↑ N'eus niverenn XIII ebet ; ha brizhkredennus e oa Kervarker ? N'eus niverenn ebet d'ar c'hanoù e taolenn al levr.
- ↑ An niverenn XIII eo ALAN-LA-LOUARN, neuze, a zo bet lakaet da *XIV dre fazi an aozer pe ar mouller.
- ↑ Pozioù 5-9 Ar falc'hon zo meneget gant Lan Inizan en e romant Emgann Kergidu (1877), Pennad 13.
- ↑ N'eus niverenn XVIII ebet.
- ↑ Klokoc'h eo an titl e taolenn al levr : « La Chanson du pilote, ou le Combat de la Surveillante ».
- ↑ Sic.
- ↑ 24,0 ha24,1 Rannyezh ebet meneget ; Kerne-Uhel eo, evel Ar goulenn.
- ↑ III e taolenn al levr, ar pezh a zo reizh.
- ↑ Sic.
- ↑ 27,0 ha27,1 Niverenn ebet d'ar c'han-mañ en trede rann.