Departamant gall

An departamant a zo un dachennad douar, pe, evit ober gant gerioù all, ur rannadur melestradurel e Bro-C'hall. War un dro ez eo

ur bastell-vro melestradurel didolpet
hag ur strollegezh lec'hel digreizennet.

Pa vez anv eus an dachennad douar eo kustum tud ar velestradurezh c'hall da skrivañ ar ger gant un d bihan; pa vez kaoz eus ar framm politikel e vez implijet un D bras ganto.

Abaoe 2011 ez eus kement ha 101 departamant e Bro-C'hall, hag en o zouez 5 departamant tramor.

An departamant evel pastell-vro velestradurel

Ar bastell-vro velestradurel dindan ar gwir boutin eo an departamant abaoe ar bloaz VIII (1799–1800) hag e chom c'hoazh. Renet eo gant ar prefed-departamant anvet diouzh c'hoant ar gouarnamant, harpet gant isprefeded e penn an isprefetioù.

Meur a servij didolpet eus ar Riez gall a zo aozet e framm an departamant, evel Renerezh departamant an Aveiñ (DDE, e berr), pe Renerezh departamant an aferioù yec'hed ha sokial (DDASS, e berr).

An departamant evel strollegezh lec'hel

Ur strollegezh lec'hel digreizennet eo an departamant ivez. Dindan renerezh ar C'huzul-departamant emañ. Ar c'huzul-se a vez graet Kuzul-Meur anezhañ ivez, a zo dilennet war-eeun gant mouezhioù an holl zilennerion, evit c'hwec'h vloaz.

Bodet eo bet an departamantoù da sevel ar rannvroioù. Rannet e vezont etre arondisamantoù, hag int-i isrannet etre kantonioù a zo bet savet dre vodañ kumunioù.

Istor

Gwelout Istor an departamantoù gall.

Niverennadur an departamantoù

En deroù e veze implijet niverennoù diwar an urzh alfabetek (1 da 83) evit bastañ da ezhommoù ar servijoù post. Goude an Impalaeriezh kentañ e oe dilezet ar sistem. E penn kentañ an XX^vet kantved e voe adsavet an niverenniñ en ur dennañ kont eus an departamantoù ouzhpennet, met e 1922 e voe ouzhpennet an Territoire-de-Belfort nevez-krouet, dezhañ an niverenn 90.

Pa voe adrannet an Île-deFrance e 1964 e chomas gant Pariz an niverenn 75 ha gant an Yvelines, e-lec'h m'emañ Versailhez, pennlec'h ar Seine-et-Oise, an niverenn 78, hini ar bet-departamant. Ar pemp departamant nevez-krouet a resevas niverennoù diwar o urzh alfabetek ha lakaet e diwezh ar roll (91 betek 95 : Essonne, Hauts-de-Seine, Seine-Saint-Denis, Val-de-Marne, Val-d'Oise).

E 1976 e voe rannet Korsika etre daou evit krouiñ an departamant ar Corse-du-Sud (2A) ha hini Haute-Corse (2B).

Niverennet eo bet an departamantoù tramor eus 971 betek 976 (n'eus ket a zepartamant niverennet 96).

Anavezet mat eo sistem niveradur an departamantoù gant ar C'hallaoued pa vezont dispaket war blakennoù-marilh ar c'hirri-dre-dan hag ar marc'hoù-dre-dan. Aet eo da get an doare-se pa'z eus bet degemeret ur sistem europat e 2009, met chomet eo en un doare arouezel war ar c'hostez, gant arouez ar rannvro. Implijet e vez an niverennadur evit niverennoù ar Surentez sokial, e penn kodoù-post ar c'humunioù (nemet evit Korsika: implijet e vez an 20 evit kumunioù an enezenn a-bezh).

Sell ivez

Kartenn an departamantoù gall

Taolenn an departamantoù gall

Niv	Departamant	Kêr-brefeti	Poblañs (2022)
01	Ain	Bourg-en-Bresse	671 289
02	Aisne	Laon	525 558
03	Allier	Moulins	334 715
04	Alpes-de-Haute-Provence	Digne-les-Bains (Dinha e yezh ar vro)	167 179
05	Hautes-Alpes	Gap	141 677
06	Alpes-Maritimes	Nice (Nisa e brezhoneg)	1 114 579
07	Ardèche	Privas (Privàs e yezh ar vro)	333 229
08	Ardennes	Charleville-Mézières	267 204
09	Ariège	Foix (Foish e yezh ar vro)	155 339
10	Aube	Troyes	311 076
11	Aude	Carcassonne (Carcassona e yezh ar vro)	377 773
12	Aveyron	Rodez (Rodés e yezh ar vro)	279 736
13	Bouches-du-Rhône	Marseille (Marselha e yezh ar vro)	2 069 811
14	Calvados	Caen	704 605
15	Cantal	Aurillac (Orlhac e yezh ar vro)	144 399
16	Charente	Angoulême	351 603
17	Charente-Maritime	La Rochelle (ar Roc'hell e brezhoneg)	668 160
18	Cher	Bourges	299 496
19	Corrèze	Tulle, Tula e yezh ar vro	240 120
2A	Corse-du-Sud	Aiacciu	166 045
2B	Haute-Corse	Bastia	185 231
21	Côte-d'Or	Dijon	537 577
22	Côtes-d'Armor, e brezhoneg Aodoù-an-Arvor	Sant-Brieg	609 598
23	Creuse	Guéret (Garait e yezh ar vro)	115 529
24	Dordogne	Périgueux (Periguers e yezh ar vro)	416 325
25	Doubs	Besançon	548 662
26	Drôme	Valence (Valença e yezh ar vro)	521 432
27	Eure	Évreux	601 305
28	Eure-et-Loir	Chartres (Chartrez e brezhoneg)	432 950
29	Finistère, e brezhoneg Penn-ar-Bed	Kemper	927 912
30	Gard	Nîmes (Nimes e yezh ar vro)	764 010
31	Haute-Garonne	Toulouse (Tolosa e yezh ar vro)	1 456 261
32	Gers	Auch	192 649
33	Gironde	Bordeaux (Bourdel e brezhoneg)	1 674 980
34	Hérault	Montpellier (Montpelhièr e yezh ar vro)	1 217 331
35	Ille-et-Vilaine (Il-ha-Gwilen e brezhoneg)	Roazhon	1 109 232
36	Indre	Châteauroux	216 809
37	Indre-et-Loire	Tours (Teurgn e brezhoneg)	616 326
38	Isère	Grenoble	1 291 380
39	Jura	Lons-le-Saunier	258 405
40	Landes	Mont-de-Marsan (Lo Mont de Marsan e yezh ar vro)	428 427
41	Loir-et-Cher	Blois (Bleaz a-gozh e brezhoneg)	328 953
42	Loire	Saint-Étienne	772 041
43	Haute-Loire	Le Puy-en-Velay (Lo Puèi de Velai e yezh ar vro)	228 161
44	Loire-Atlantique (Liger-Atlantel e brezhoneg)	Naoned	1 473 156
45	Loiret	Orléans (Orleañs e brezhoneg)	687 063
46	Lot	Cahors (Caors e yezh ar vro)	175 620
47	Lot-et-Garonne	Agen	332 226
48	Lozère	Mende	76 503
49	Maine-et-Loire	Angers (Añje e brezhoneg)	828 151
50	Manche	Saint-Lô	496 815
51	Marne	Châlons-en-Champagne	564 107
52	Haute-Marne	Chaumont	169 865
53	Mayenne ("Mezven" e brezhoneg)	Laval	305 437
54	Meurthe-et-Moselle	Nancy	732 898
55	Meuse	Bar-le-Duc	180 745
56	Morbihan (skrivet Mor-Bihan e brezhoneg)	Gwened	776 103
57	Moselle	Metz	1 050 721
58	Nièvre	Nevers	202 299
59	Nord	Lille ("Rijsel", e yezh ar vro)	2 616 909
60	Oise	Beauvais	830 725
61	Orne	Alençon	276 144
62	Pas-de-Calais	Arras	1 460 184
63	Puy-de-Dôme	Clermont-Ferrand ("Clarmont d'Auvernha" e yezh ar vro)	664 385
64	Pyrénées-Atlantiques	Pau	699 473
65	Hautes-Pyrénées	Tarbes (Tarba e yezh ar vro)	231 453
66	Pyrénées-Orientales	Perpignan (Perpinyà e yezh ar vro)	492 964
67	Bas-Rhin	Strasbourg (Straßburg e yezh ar vro)	1 156 963
68	Haut-Rhin	Colmar (Kolmar e yezh ar vro)	767 800
69	Rhône	Lyon	1 907 982
70	Haute-Saône	Vesoul	233 920
71	Saône-et-Loire	Mâcon	549 136
72	Sarthe	Le Mans	566 129
73	Savoie	Chambéry	445 288
74	Haute-Savoie	Annecy	849 583
75	Pariz Gwechall edo an niverenn-se gant departamant ar Seine	Paris (Pariz e brezhoneg)	2 113 705
76	Seine-Maritime	Rouen (Rouan e brezhoneg)	1 260 205
77	Seine-et-Marne	Melun	1 452 399
78	Yvelines Gwechall edo an niverenn-se gant ar Seine-et-Oise	Versailles (Versailhez e brezhoneg)	1 470 778
79	Deux-Sèvres	Niort	375 415
80	Somme	Amiens	565 540
81	Tarn	Albi	396 168
82	Tarn-et-Garonne	Montauban (Montalban e yezh ar vro)	264 924
83	Var	Toulon (Toullon pe "Toulon" e brezhoneg)	1 108 364
84	Vaucluse	Avignon (Avinhon e yezh ar vro)	568 702
85	Vendée ("Vañde" e brezhoneg)	La Roche-sur-Yon	706 343
86	Vienne	Poitiers	438 688
87	Haute-Vienne	Limoges (Limòtges e yezh ar vro; ha Lemojez e brezhoneg)	372 438
88	Vosges	Épinal	358 700
89	Yonne	Auxerre	333 896
90	Territoire de Belfort	Belfort	140 082
91	Essonne	Évry-Courcouronnes	1 324 546
92	Hauts-de-Seine	Nanterre	1 647 435
93	Seine-Saint-Denis	Bobigny	1 681 725
94	Val-de-Marne	Créteil	1 419 531
95	Val-d'Oise	Cergy/Pontoise¹	1 270 845
971	Guadeloupe² (Gwadeloup e brezhoneg)	Basse-Terre ("Bastè" e yezh ar vro)	383 569
972	Martinique² (Martinik e brezhoneg)	Fort-de-France ("Fòd Fwans" e yezh ar vro)	361 019
973	Guyane² (Gwiana e brezhoneg)	Cayenne ("Kayèn" e kreoleg)	288 382
974	La Réunion²	Saint-Denis	881 348
976	Mayotte²	Mamoudzou	256 518

Evezhiadennoù:

Edo prefeti ar Val-d'Oise da vezañ lakaet e Pontoise pa voe krouet an departamant, nemet kaset e voe d'ar gumun nes, Cergy; bremañ e reont ar ville nouvelle anvet Cergy-Pontoise.
An departamantoù tramor gall a zo douaroù a oa trevadennoù pell diouzh Bro-C'hall, hag a zo bet roet dezho ur statud heñvel ouzh hini departamantoù "european" Bro-C'hall. Bez' ez int, hervez al lezenn, lodoù eus Frañs hag eus Unaniezh Europa, nemet reolennoù europat arbennik zo evito. Pep hini eus an departamantoù-se zo ivez ur rannvro.

Evezhiadennoù all

Evezhiadennoù all a c'haller ober war anvioù ar c'hêrioù a zo pennlec'hioù departamantoù :

Kêrioù gall zo o deus un anv brezhonek a-gozh pe goshoc'h, evel Bourdel, Orleañs, ar Roc'hell, Teurgn, ...

Kêrioù gall zo n'eo ket gallek hepken o anvioù ofisiel: kavout a reer anezho digemm a-wechoù e yezhoù all ar vro, evel Bastia e korseg, Pau en okitaneg (nemet distaget disheñvel); kemm bihan a vez alies evel etre Quimper ha Kemper, Strasbourg ha Straßburg en alamaneg (Strossburi en elzaseg), Perpignan ha Perpinyà e katalaneg, Ajaccio hag Aiacciu e korseg; kemm bras a vez a-wechoù all, evel etre Vannes ha Gwened, hag etre Lille ha Rijsel e nederlandeg.

Kêrioù gall zo o deus anvioù all e yezhoù all: Toulouse a zo Tolosa del Llengadoc e katalaneg, Bourdel a zo Burdeos e spagnoleg, Pariz a zo Parigi en italianeg, Marseille zo Marseilles ha Reims zo Rheims e saozneg.

Pennadoù kar

Listenn an departamantoù gall e broioù all Europa‎