Kuzul ar Brezhoneg

aozadur
Deiziad krouiñ	1958
Dezverket dre	dereadegezh

Kuzul ar Brezhoneg zo ur c'hevredad aozadurioù oberiant war dachenn ar brezhoneg, embannerien vrezhonek an darnvuiañ anezho, krouet e 1957 e Gwengamp. En derou e voe un reolenn e-keñver implij ret ar reizhskrivañ peurunvan en ur ober pezh d'an dud a boueze evit an doare nevez krouet, ar skolveurieg.

Stal Kuzul ar Brezhoneg e Saloñs al levrioù e Karaez e 2008. Gwelout a reer Yann Bijer ha Herve Latimier oc'h ober kaoz.

Istor kemmañ

Savet e voe e dibenn 1957 da vrudañ ar peurunvan (anvet ar brezhoneg unvan en embannidigezh gentañ), evel ur respont da grouidigezh Emgleo Breiz, ar c'hevredad kevarzheoù en doe diskouezet ur reteradur politikel, ar rannvroelouriezh hag en doe dibabet ur reizhskrivadur, ar skolveurieg, ma lakaent evel an hini nemeti d'ober ganti, pa voe bet degemeret ez-ofisiel gant an Deskadurezh-Stad e 1955. Er mare-se e veze tabutoù etre Emgleo Breiz en doa savet un ti-embann e 1955 hag a zalc'he da rebechiñ da aduidi ar peurunvan bezañ bet mignoned d'an Alamaned e-pad an Eil Brezel-bed.
Krouidigezh an aozadur nevez a voe embannet e notennoù ar gelaouenn Al Liamm, niverenn 66, Genver-C'hwevrer 1958. Savet ez eus bet gant Renerien ar C'hevredadoù meneget amañ war-lerc'h « UR C'HUZUL AR BREZHONEG ». Pal ar C'huzul a vo harpañ e pep feson al labour graet evit ar yezh : bruderezh, dastum arc'hant, ha difenn gwirioù ar Brezhoneg Unvan.

Skourr Breizh ar C'hendalc'h Keltiek.
Al Liamm.
Kevredigezh ar Skrivagnerion.
Ar Vro.
Barr-Heol.
Ar Bedenn evit ar Vro.
Skol (Association bretonne d'éducation nouvelle).
Hor Yezh.
Skol Ober.
Mouladurioù ar Bibl.
Kamp ar Vrezhonegerion

Tud pe strolladoù all a c'hello bezañ degemeret e-barzh ar C'huzul diwar o goulenn... Kargañ a ra ar C'huzul, an Aotrou Klerg da ziazezañ ur Burev. Graet e Gwengamp d'an 2 a viz Du 1957. Teñzorer (ha karget eus ar bruderezh) : Louis Morvezen fils, 6, avenue de la Gare, Concarneau.

Seiz bloavezh goude e lenner e-barzh ar gelaouenn Ar Vro-Gwirionez (niverenn 30) 44 pajenn dediet da ginnigadur Kuzul ar Brezhoneg hag 18 pennad evit kinnig an 16 ezel (lakaet eo bet Al Liamm div wezh, kelaouenn, embannadurioù ha dastumadenn Levrioù ar Vugale). Aet eo "Ar Bedenn evit ar Vro" da "Unvaniezh Speredel Vreiz"h ha "Mouladurioù ar Bibl" da Embannadurioù ar Bibl". War wel eo aet 5 ezel ouzhpenn : Ar Bed Keltiek, SADED, Skaouted Bleimor, Preder, Skingomz ha Skinwel^[1]. E kinnigadur ar C'huzul ez eo embannet m'eo resis ha kreñv an hengoun a ya (gantañ) . "Hêr eo da savelennoù staliet gant Breuriezh Veur ar Brezoneg ha…… tadoù ar yezh : Ernaod, Vallée, Meven Mordiern ha Roparz Hemon war o heul".

Palioù ha mont en-dro hollek kemmañ

Termenet eo pal Kuzul ar Brezhoneg war e lec'hienn Web :

Pal Kuzul ar Brezhoneg zo lakaat an obererezhioù da glotañ, kenlodennañ al labour, kas war-raok, strollañ ha kreñvaat ar re a labour e brezhoneg er bed sevenadurel. Kuzul ar Brezhoneg a stroll hag a vod abaoe 1952 kevredigezhioù a ya en-dro e brezhoneg war dachennoù liesseurt: an embann, ar c'helaouennoù, ar yezh, an darempredoù etrekeltiek hag etrevroadel.

E 1965 e voe displeget ar mont en-dro e-barzh niverenn 30 (p. 25) ar gelaouenn Ar Vro-Gwirionez :
Le rôle du Kuzul ar Brezhoneg (Conseil de la langue bretonne) est d'être une union, un lieu de rassemblement entre des oeuvres et des publications qui gardent chacune leur liberté d'action et leur but particulier (Roll Kuzul ar Brezhoneg eo bezañ un unaniezh hag ul lec'h d'en em vodañ etre oberoù hag embannadurioù hag a vir pep hini anezho o frankiz ober hag o fal difer). Pelloc'h e kaver ar pezh a zo anvet "ar pal boutin" : "la défense et le développement de la langue bretonne" (difenn ha diorren ar brezhoneg).

Izili kemmañ

Embannerien

Al Lanv, Kemper ; kadoriad : Padrig an Habask
Al Liamm, Kemper ; kadoriad : Tudual Huon
An Alarc'h, Lannuon ; kadoriad : [[Maoris Joubin]
Ar Gripi, Plegeneg ; kadoriad : Stefan Carpentier
Bannoù-Heol, Kemper ; kadoriad : Arno Elegoed
Barn ha Skrid, Roazhon ; kadoriad : Gwendal Denez
Breizh Llydaw, Landreger ; kadoriad : Gwenno Piette
Hor Yezh, Lannuon ; kadoriad : Herve Bihan
Mouladurioù Hor Yezh, Kemper
Sav-Heol, Reuz ; kadoriad : Mark Kerrain
Skol, Sant-Brieg ; kadoriad : Brieg ar Menn
Timilenn, Sant-Ervlan ; kadoriadez : Tifenn Merien
Travaux d'Investigation et de Recherche, Roazhon ; kadoriad : Herve Bihan

Aozadurioù kelenn

KEAV, Kemper ; kadoriad :
Skol Ober, Lannuon ; kadoriad : Gérard Cornillet

Levraouegoù

Unvaniezh Bro Dreger, Lannuon ; kadoriad : Fañch Kerrain

Aozadurioù etrekeltiek

Kendalc'h Keltiek Etrevroadel, Kemper ; kadoriad : Yann Guillamot

Prizioù

3Priz Langleiz, Lannuon

Skignerien

Skignet gant KaB, Lannuon

Bet izili

An Here, embanner aet da get e 2003.
S.A.D.E.D. (betek an 30 a viz Du 1967)

Hiziv kemmañ

War-dro 1000 levr brezhonek^[2], 100 levr gallek^[3]^,^[4] ha 10 levr saoznek^[5] zo kinniget ganto. Labourat a ra Kuzul ar Brezhoneg da vrudañ an embannadurioù, da ragembann ha skignañ levrioù; ur servij treiñ skridoù zo ivez abaoe 1982.

Gant ar C'huzul e vez roet ar Priz Langleiz bep bloaz abaoe 1976.

Tamalloù kemmañ

Tamallet eo bet Kuzul ar Brezhoneg da vezañ re dost d'ar Stad C'hall :

« Heuliet hon eus gant evezh emdroadur an darempredoù etre Kuzul ar Brezhoneg ha S.A.D.E.D. abaoe ho Podadeg Veur eus ar 1ñ here 1967.
« S.A.D.E.D. zo ur strollad o plediñ gant an deskadurezh, diazezet er framm politikel a zo dezhañ da bal sevel ar Stad Vrezhon.
« Dre nac’h freuzañ al lizher ho poa savet evit an “dilennidi” c’hall, e tiskouezit ez oc’h mennet da c’houlenn digant ar Stad C’hall ur goudor na c’hell bezañ roet d’al labour sevenadurel nemet gant ar Stad Vrezhon pe gant an aozadur politikel o komz en hec’h anv.
« Dre an diouer-se a ziazez n’eur ket evit reiñ ur frammadur da gKuzul ar Brezhoneg ha da heul, n’eo ar gevredigezh-se evit ren obererezh ebet.
« An diouer-se a ziazez ouzhpenn-se zo noazus ouzh ar c’hevredigezhioù o deus fiziet o anv e Kuzul ar Brezhoneg, ken e-keñver efedusted o labour, ken e-keñver o brud vat, ken e-keñver o surentez.
« Dre-se e roomp urzh da S.A.D.E.D. d’en em dennañ eus Kuzul ar Brezhoneg. »
– « Kuzul ar Brezhoneg » hag an Emsav, Emsav niv. 12, Kerzu 1967

Tamallet eo bet ivez Kuzul ar Brezhoneg, en un doare souezhus, da labourat muioc'h e brezhoneg eget e galleg^[6]

Liammoù diavaez kemmañ

Lec'hienn ofisiel KAB

Notennoù ha daveennoù kemmañ

↑ Meneget eo Wanig ha Wenig, ur gelaouenn daouviziek evit ar vugale, met gant tud Skol e veze embannet.
↑ (fr) KaB / Breton
↑ (fr) KaB / Français
↑ Lod eus al levrioù gallek n'int ket renablet e-touez al levrioù gallek, evel Le trésor d’Erdeven, Le tournant de la mort pe c'hoazh Le naufragé.
↑ (fr) KaB / Anglais
↑ Fañch Broudig, La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours, Presses Universitaires de Rennes, 1995, p. 327 (ISBN 978-2-86847-128-4) ; adkemeret eo bet an tamall-se gant Françoise Morvan e Le Monde comme si – Nationalisme et dérive identitaire en Bretagne, Actes Sud, 2005 (ISBN 978-2-7427-5552-3), pennad V, p. 108.

[1] Meneget eo Wanig ha Wenig, ur gelaouenn daouviziek evit ar vugale, met gant tud Skol e veze embannet.

[2] (fr) KaB / Breton

[3] (fr) KaB / Français

[4] Lod eus al levrioù gallek n'int ket renablet e-touez al levrioù gallek, evel Le trésor d’Erdeven, Le tournant de la mort pe c'hoazh Le naufragé.

[5] (fr) KaB / Anglais

[6] Fañch Broudig, La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours, Presses Universitaires de Rennes, 1995, p. 327 (ISBN 978-2-86847-128-4) ; adkemeret eo bet an tamall-se gant Françoise Morvan e Le Monde comme si – Nationalisme et dérive identitaire en Bretagne, Actes Sud, 2005 (ISBN 978-2-7427-5552-3), pennad V, p. 108.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]