Aldous Leonard Huxley (/ˈɔːldəs ˈhʌksli/ ; 26 a viz Gouere 189422 a viz Du 1963) a oa ur romantour, ur barzh hag ur prederour saoz.

Aldous Huxley
Aldous Huxley e 1947
Aldous Huxley e 1947
Ganedigezh 26 a viz Gouere 1894
Goldaming, Surrey
Banniel Bro-Saoz Bro-Saoz
Marv 22 a viz Du 1963
Los Angeles (Kalifornia)
Banniel ar Stadoù-Unanet Stadoù-Unanet
Broadelezh Breizhveurat

Micheroù Skrivagner
Barzh
Prederour

Alma mater Eton College

Oberennoù pennañ
Point Counter Point (1928)
Brave New World (1932)
The Perennial Philosophy (1945)
The Doors of Perception (1954)
Island (1962)

A-douez an hanter-kant levr bennak bet skrivet gantañ ez anaver ar romant skiant-faltazi Brave New World (1932)[1] er bed a-bezh ; e The Doors of Perception (1954)[2] e kontas e vuhezadoù dindan drammoù psikedelek evel ar meskalin.
En e yaouankiz e voe kenrener ar gelaouenn Oxford Poetry hag e krogas da skrivañ istorioù berr ; diwezhatoc'h e skrivas senariooù evit ar sinema ha danevelloù e veajoù. E Los Angeles e tremenas trederenn diwezhañ e vuhez.

Denelour, peoc'helour e oa Aldous Huxley, hag ur flemmganer ivez. Pa oa o vont war an oad e voe dedennet gant al lezvredoniezh[3] hag ar gevrinelezh prederouriel, ar pezh e gasas war-du an hollvedelouriezh (The Perennial Philosophy, 1945).
E diwezh e vuhez e voe anzavet evel unan eus speredoù pennañ e amzer. Seizh gwech e voe kinniget e anv evit Priz Nobel al Lennegezh, met biskoazh ne voe roet dezhañ.

Buhez kemmañ

E Goldaming (Surrey), 49 km er mervent da London, e voe ganet Aldous Huxley e 1894 da Julia Arnold ha Leonard Huxley. Mestrez-skol e oa Julia Arnold ha nizez ar barzh Matthew Arnold (1822-1888) ; skrivagner ha mestr-skol e oa Leonard Huxley.

Hervez e vreur Julian e veze alies Aldous « oc'h arsellout iskisted an traoù » ; hervez e genderv Gervas e voe dedennet abred-tre gant an tresañ.[4]
E klas e vamm e voe Aldous e-pad bloavezhioù, betek ma klañvaas-hi. Goude-se ez eas da Eton College en Eton, Berkshire, nepell diouzh Windsor.
E 1908 e varvas Julia Arnold, pa oa he mab Aldous 14 vloaz. Tri bloaz goude, e 1911, e klañvaas hennezh d'e dro ha peuzdall e chomas e-pad daou vloaz pe dost abalamour da varradoù keratit[5].
E miz Here 1913 e voe e Balliol College en Oxford evel lenner e rann al Lennegezh saoznek.[6] Tri bloaz goude, e 1916, e klaskas en em rollañ er British Army da gemer perzh er Brezel-bed kentañ ; nac'het e voe outañ avat, dre ma oa fall-tre e lagad dehoù[6] ; en hevelep bloavezh ez eas da genrener ar gelaouenn lennegel Oxford Poetry, a oa bet krouet e 1910[7].

Da heul e studioù e Balliol e klaskas labour abalamour ma tlee arc'hant d'e dad. Adalek miz Ebrel betek miz Eost 1917 e voe e karg eus ar pourvezañ e Maodiernezh an Aer, a ra war-dro ar Royal Air Force. Goude-se e kelennas galleg en Eton College e-pad bloaz — Eric Blair a oa unan eus e skolidi eno ; dic'houest e veze ar c'helenner da zerc'hel ar c'henurzh en e glasad, met barrek-kenañ e oa war ar yezh[8].

E 1919 e timezas gant Maria Nys (1899-1955), ur repuadez Belgiat ; ur mab o devoe, Matthew e anv, e 1920 hag a-hed ar bloavezhioù 1920 ez ejont gwech ha gwech all da Italia da weladenniñ o mignon D. H. Lawrence.

E 1937 e tilojas Aldous Huxley, e wreg hag o mab da Stadoù-Unanet Amerika, ma rejomp o annez en Hollywood, Los Angeles (Kalifornia). E Kalifornia e varvas e wreg Maria Nys e 1955.
E 1956 e timezas ar skrivagner d'ar skrivagnerez ha bredvezegez Laura Archera (1911-2007) ; ur biolinourez vrudet e oa ivez.

E 1960 e klañvaas abalamour da gankr ar c'harloc'henn, en e lazhas en diwezh e 1963.

Remzad kemmañ

Kerkent ha boulc'het ar bloavezhioù 1920 e voe Aldous Huxley ur flemmganer hag ur skrivagner anavet. Flemmganoù e oa e romantoù kentañ, Crome Yellow (1921), Antic Hay (1923), Those Barren Leaves (1925) ha Point Counter Point (1928). Danevelloù berr a skrivas ivez : Limbo (1920), Mortal Coils (1922), Little Mexican (1924), ha Two or Three Graces(1926), hep dilezel ar varzhoniezh : Leda (1920), Selected Poems (1925), Arabia Infelix and Other Poems (1929). E bezh-c'hoari kentañ a skrivas d'ar mare-se, The Discovery, a voe embannet e 1924. Arnodskridoù a voe ivez er bloavezhioù-se : On the Margin (1923), Along the Road (1925), Essys New and Old (1926), Proper Studies (1927) ha Do What You Will (1929).

E 1930 ez embannas un arnodskrid all, Vulgarity in Literature hag un dastumad danevelloù berr anvet Brief Candles.
Music at Night and Other Essays a voe embannet e 1931, en hevelep bloavezh hag an dastumad barzhonegoù The Cicadas and Other Poems.
E 1932 e skrivas an arnodskrid Text and Pretexts hag embannet e voe e bempvet romant, Brave New World. An enep bev d'un utopienn eo ar romant-se, a c'hoarvez e London er bloavezh 2540, en ur gevredigezh renet gant teknologiezh ar gouennañ, an embregata bredoniel hag an darblegerezh pavlovek[9].
E 1936 e voe embannet ur romant all Eyeless in Gaza, ur bazenn a-bouez e buhez an aozer war-du ar peoc'helouriezh hag ar gevrinelezh, a zisplegas en e zastumadoù arnodskridoù anvet Pacifism and Philosophy (1936), Ends & Means: An Inquiry into the Nature of Ideals (1937) hag An Encyclopedia of Pacifism (1937 ivez).

Gant an tiegezh Huxley e tivroas ivez o mignon Henry FitzGerald Heard, anezhañ un istorour, ur skiantour hag ur prederour, da Galifornia e 1937 ; hemañ eo a lakaas Huxley war hent ar Vedanta – ur skourr eus an Upanishad, prederouriezh an hindouegezh.
Pelloc'h, e 1938, e kejas Huxley ouzh ar prederour indiat Jiddu Krishnamurti (1895-1986) ; perzh a gemeras er c'helc'hiad dalc'hidi ar Vedanta kaset gant ar prederour ha manac'h indezat Swami Prabhavananda (1893-1976), eus Urzh Ramakrishna[10], en e vanati en Hollywood. E vignon ar skrivagner saoz Christopher Isherwood a zegasas d'ar c'helc'hiad ivez.
Betek e varv e chomas Aldous Huxley stag ouzh The Vedanta Society of South California (VSSC) ; 48 pennad a skrivas evit kelaouenn an aozadur etre ||1941]] ha 1960[11]. En abeg d'e vennozhioù prederourel avat – ne grede e doue ebet, pa ne c'heller ket prouiñ bezañs doue pe zoueez – ne c'hallas ket en em reiñ d'ur relijion. E-keit-se e labouras Huxley evel senarioour en Hollywood. Ar bern arc'hant a zastumas evel-se a zispignas evit degas d'ar Stadoù-Unanet Yuzevien, skrivagnerien hag arzourien alaman hag a dec'he a-zirak an naziegezh.

E 1940 e tilojas an tiegezh Huxley da Llano, ur pennkêr lec'hiet en dezerzh hag en em led e penn Norzh kontelezh Los Angeles[12].

E 1944 e skrivas ur pennad-digeriñ evit troidigezh saoznek ar Bhagavad-Gita gant Swami Prabhavananda ha Christopher Isherwood[13]. Nepell goude e skrivas Aldous Huxley e oberenn brederourel The Perennial Philosophy (1945).

Goude an Eil brezel-bed, e 1953, e c'houlennas Aldous Huxley ar geodedourelezh evitañ, evit e wreg hag evit o mab ; peogwir e nac'has Huxley dougen armoù evit SUA hag anzav e rae kement-se evit abegoù relijiel e voe sparlet an hent dezhañ ha d'e diegezh.[6]
E 1953 ivez e fellas d'ar skrivagner gouzout hiroc'h diwar-benn efedoù an drammoù psikedelek[14] ; an doktor Humphry Osmond a bourchasas ur muzuliad meskalin dezhañ, hag a chomas gantañ e-pad an abadenn. Bloaz war-lerc'h ez embannas Huxley disoc'hoù e daol-arnod en e levr Doors of Perception (1954).
Div brezegenn a zistagas en azeuldi ar VSSC e Hollywood e 1955 : Knowledge and Understanding ha Who Are We? ; enrollet e voent o-div, hag embannet diwezhatoc'h[15].
En hevelep bloavezh ez embannas e 10vet romant, The Genius and the Goddess, a azasaasevit ar c'hoariva e 1958.

En abeg d'e gleñved e rankas Aldous Huxley disterniañ un tamm e deroù ar bloavezhioù 1960. An arnodskrid On Art and Artists a zeuas er-maez e 1960, heuliet gant ur pennad er gelaouenn Vedanta for the Western World anvet Symbol and Immediate Experience. E 1962 e voe ar studiadenn The Politics of Ecology — ur skrid degemennus, hag e romant diwezhañ, Island. E 1963 e voe moullet an arnodskrid Literature and Science, nebeut kent marv ar prederour.

Oberennoù kemmañ

 Romantoù  Danevelloù berr  Barzhonegoù  Skridoù evit ar sinema
  • 1921 Crome Yellow
  • 1923 Antic Hay
  • 1925 Those Barren Leaves
  • 1928 Point Counter Point(ISBN 978-1-5647-8131-4)
  • 1932 Brave New World(ISBN 978-0-0608-5052-4)
  • 1936 Eyeless in Gaza
  • 1939 After Many a Summer Dies the Swan
  • 1944 Time Must Have a Stop
  • 1948 Ape and Essence
  • 1955 The Genius and the Goddess
  • 1962 Island(ISBN 978-0-0615-6179-5)
  • 1920 Limbo
  • 1922 Mortal Coils
  • 1924 Little Mexican[16]
  • 1926 Two or Three Graces
  • 1930 Brief Candles
  • 1944 Collected Short Stories
  • Jacob's Hands: A Fable[17]
  • 1916 Oxford Poetry
   The Burning Wheel
  • 1917 Jonah
  • 1918 The Defeat of Youth and Other Poems
  • 1920 Leda
  • 1925 Selected Poems
  • 1929 Arabia Infelix and Other Poems
  • 1931 The Cicadas and Other Poems
  • 1971 Collected Poems
  • Brave New World
  • Ape and Essence
  • 1940 Pride and Prejudice[18]
  • 1943 Madame Curie[18]
  • 1944 Jane Eyre[18]
  • 1947 A Woman's Vengeance
  • 1950 Prelude to Fame
 Studiadennoù  C'hoariva  Levrioù beajoù  Faltazi evit ar vugale
  • 1936 Pacifism and Philosophy
  • 1937 An Encyclopedia of Pacifism
  • 1941 Grey Eminence
  • 1942 The Art of Seeing
  • 1953 The Devils of Loudun
  • 1962 The Politics of Ecology
  • 2007 Selected Letters
  • 1924 The Discovery[19]
  • 1931 The World of Light
  • 1948 Mortal Coils – A Play[20]
  • 1958 The Genius and the Goddess[21]
  • 1967 The Ambassador of Captripedia
  • 2000 Now More Than Ever[22]
  • 1925 Along The Road: Notes and essays of a tourist
  • 1926 Jesting Pilate: The Diary of a Journey
  • 1934 Beyond the Mexique Bay: A Traveller's Journey
  • 1967 The Crows of Pearblossom
 Arnodskridoù
  • 1923 On the Margin
  • 1925 Along the Road
  • 1926 Essays New and Old
  • 1927 Proper StudiesASIN B0008B4H4Q
  • 1929 Do What You WillASIN B000880GUI
  • 1930 Vulgarity in Literature
  • 1931 Music at Night and Other Essays(ISBN 978-0-5860-6498-6)
  • 1932 Texts and Pretexts
  • 1936 The Olive Tree and other essays
   Pacifism and Philosophy(ISBN 978-0-9026-8042-5)
   An Encyclopedia of Pacifism(ASIN B000SID0I8)
  • 1940 Words and their Meanings(ASIN B0006AOXDY)
  • 1945 The Perennial Philosophy
  • 1946 Science, Liberty and Peace
  • 1950 Themes and Variations
  • 1954 The Doors of Perception(ISBN 978-0-0617-2907-2)
  • 1956 Heaven and Hell
   Adonis and the Alphabet[23]
  • 1958 Collected Essays
   Brave New World Revisited(ISBN 978-0-0608-9852-6)
  • 1960 On Art and Artists
  • 1963 Literature and Science
  • 1977 Moksha: Writings on Psychedelics and the Visionary Experience 1931–63
   The Human Situation: Lectures at Santa Barbara, 1959
 Pennadoù evit ar gelaouenn Vedanta for the Western World
  • 1941 Distractions
   Distractions II
   Action and Contemplation
   An Appreciation
   The Yellow Mustard
   Lines
   Some Reflections of the Lord's Prayer
  • 1942 Reflections of the Lord's Prayer
   Reflections of the Lord's Prayer II
   Words and Reality
   Readings in Mysticism
   Man and Reality
   The Magical and the Spiritual
  • 1943 Religion and Time
   Idolatry
   Religion and Temperament
   A Note on the Bhagavatam
   Seven Meditations
  • 1944 On a Sentence From Shakespeare
   The Minimum Working Hypothesis
   From a Notebook
   The Philosophy of the Saints
  • 1945 That Art Thou
   That Art Thou II
   The Nature of the Ground
   The Nature of the Ground II
   God in the World
  • 1946 Origins and Consequences of Some Contemporary Thought-Patterns
   The Sixth Patriarch
   Some Reflections on Time
  • 1947 Reflections on Progress
   Further Reflections on Progress
   William Law
   Notes on Zen
  • 1948 Give Us This Day Our Daily Bread
   A Note on Gandhi
  • 1949 Art and Religion
  • 1950 Foreword to an Essay on the Indian Philosophy of Peace
  • 1952 A Note on Enlightenment
   Substitutes for Liberation
  • 1954 The Desert
   A Note on Patanjali
  • 1955 Who Are We?
  • 1956 Foreword to the Supreme Doctrine
   Knowledge and Understanding
  • 1957 The "Inanimate" is Alive
  • 1960 Symbol and Immediate Experience
Enrolladurioù mouezhel
  • 1955 Knowledge and Understanding[24]
   Who Are We?[25]

Notennoù kemmañ

  1. (fr) Le meilleur des mondes, Pocket, 2002 (ISBN 978-2-2661-2856-8)
  2. (fr) Les portes de la perception, 10x18, 2001 (ISBN 978-2-2640-0340-6)
  3. Studi an anadennoù-bred na c'heller ket displegañ, evel an diouganañ hag ar pellsanterezh.
  4. (en) BEDFORD Sybille, Aldous Huxley: A Biography, Alfred A. Knopf, 1974 (ASIN B000724LG0)
  5. (en) HUXLEY Aldous (1939), After Many a Summer Dies the Swan, Ivan R. Dee, Inc., 1993 (ISBN 978-1-5666-3018-4)
  6. 6,0 6,1 ha6,2 (en) HAUGRUD REIFF Raychel, Aldous Huxley: Brave New World, Cavendish Square, 2009 (ISBN 978-0-7614-4278-3)
  7. (en) Oxford Poetry
  8. CRICK Bernard, George Orwell: A Life, Penguin Books, 1992 (ISBN 978-0-1401-4563-2)
  9. Deskrivadur ur veziadelezh peurvat ha disi eo an utopienn. Gant ar skrivagner saoz Sir Thomas More (1478-1535) e voe goveliet ar ger utopia diwar an henc'hresianeg οὐ-τόπος oy-tόpos, "e lec'h ebet" ; diwar δυσ-τόπος e voe goveliet ar ger saoznek dystopia evit komz eus un enep-utopienn, da lavarout eo eus ur bed spontus, ha gant an dilennad saoz John Stuart Mills e voe implijet en unan eus e brezegennoù e 1868.
  10. Diazezet 1897gant SwamiVivekananda, unan eus diskibled Sri Ramakrishna.
  11. ISHERWOOD Christopher (1945), Vedanta for the Western World (ISBN 978-0-8748-1000-4)
  12. Google Maps
  13. (en) Bhagavad-Gita: The Song of God, troidigezh gant Swami Prabhavananda ha Christopher Isherwood, Signet, 2002 — (ISBN 978-0451528445)
  14. Eus an henc'hresianeg ψυχή psyc'hé "spered" ha δηλείν delein "diskuliañ" ; gant ar bredvezeg Humphrey Osmond e voe goveliet ar ger psychedelic e deroù ar bloavezhioù 1950.
  15. Cf. infra.
  16. Young Archimedes en SUA.
  17. Skrivet a-gevret gant Christopher Isherwood ; adkavet e 1997.
  18. 18,0 18,1 ha18,2 Kenlabour.
  19. Azasaet diwar Francis Sheridan.
  20. Azasaet diwar The Gioconda Smile.
  21. Azasadur a-gevret gant Betty Wendel.
  22. Pezh-c'hoari kollet, adkavet gant Rann al Lennegezh Saoznek Skol-veur Münster, Germany.
  23. Tomorrow and Tomorrow and Tomorrow en SUA.
  24. All Music
  25. All Music



 
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

  Porched al Lennegezh – Gwelit ar pennadoù hag ar rummadoù diwar-benn al lennegezhioù.
  Rummad Skiant-faltazi – Gwelit ar pennadoù hag an isrummadoù diwar-benn ar skiant-faltazi.