An Oriant
kumun ar Mor-Bihan
(Adkaset eus Oriant)
An Oriant a zo ur gêr hag ur porzh-mor eus Bro-Wened ha departamant ar Mor-Bihan. Pennlec'h arondisamant an Oriant eo ivez, ha dre-se sez un isprefeti.
| An Oriant | ||
|---|---|---|
 Morlenn an Oriant gwelet diwar nij. | ||
.svg)
| ||
| Anv gallek (ofisiel) | Lorient | |
| Bro istorel | Bro-Gwened | |
| Melestradurezh | ||
| Departamant | Mor-Bihan (isprefeti) | |
| Arondisamant | an Oriant (pennlec'h) | |
| Kanton | Pennlec'h daou ganton : kanton an Oriant-1 kanton an Oriant-2 |
|
| Kod kumun | 56121 | |
| Kod post | 56100 | |
| Maer Amzer gefridi | Fabrice Loher 2020-2026 | |
| Etrekumuniezh | An Oriant tolpad-kêrioù | |
| Bro velestradurel | Bro an Oriant | |
| Lec'hienn web | www.lorient.bzh | |
| Poblañsouriezh | ||
| Poblañs | 57 412 ann. (2020)[1] | |
| Stankter | 3 284 ann./km² | |
| Douaroniezh | ||
| Daveennoù lec'hiañ | ||
| Uhelderioù | kreiz-kêr : 16 m bihanañ 0 m — brasañ 46 m | |
| Gorread | 17,48 km² | |
|
||
kemmañ  |
||
Diazezet e voe e 1666 pa voe aotreet da Gompagnunezh an Indez en em staliañ eno gant ar roue gall Loeiz XIV, dre-se anv ar gêr. En XXvet kantved e teuas da vezañ ur porzh-pesketa bras. Peogwir e oa bet staliet eno brasañ bon splujerezioù Europa gant an Nazied e voe bombezet taer ar gêr gant ar Gevredidi, ha damzistrujet e voe.
Bremañ eo troet armerzh An Oriant war ar mor, dre he arsanailh milourel, he forzh-pesketa, he forzh-kenwerzh, he fol redadegoù en donvor. Kampus Skol-veur Kreisteiz Breizh (SKB) a voe krouet e 1995. Emvod meur ar Gelted, festival brasañ Breizh, a sach kantadoù a viliadoù a dud bep miz Eost.
Ardamezioù kemmañ
|
|
En gul e deirgwern greiet, goueliet ha flammet en argant, war ur mor en geoted, eilet a-zehoù gant un heol en aour savant a-drek tri menez en argant difoupant diouzh ar mor, e grenngonk en erminig ; e gab gwriet en glazur bezantet en aour.
|
Kantonioù kemmañ
Abaoe 2014 ez eus daou ganton ouzh hec'h ober :
- Kanton An Oriant-1 (Lorient-1 ez-ofisiel)
- Kanton An Oriant-2 (Lorient-2 ez-ofisiel)
Brezhoneg kemmañ
Deskadurezh kemmañ
- Ur skol Diwan a zo en Oriant.
- Klasoù divyezhek e div skol bublik, en ur skol brevez hag en ur skolaj prevez Dihun a zo e en Oriant.
- E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 409 skoliad (7,8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)[2]
Ya d'ar brezhoneg kemmañ
-
Panell-henchañ.
- D'ar 25 a viz Genver 2007 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun ha roet oa bet war un dro d'ar gumun al label Ya d'ar brezhoneg live 1.
Istor kemmañ
Dispac'h Gall kemmañ
- Krouet e voe ar gumun e 1790; hervez un dekred bet kemeret gant ar Vodadeg Vroadel d'an 22 a viz Kerzu 1789 e voe lakaet da bennlec'h kanton an Oriant; ar c'hanton a oa ur rann velestradurel ha lezvarnel hag ur bastell-vro dilenn eus Bann Henbont[3], an Oriant a oa e gumun nemeti; al lez-varn a vann a voe lakaet en Oriant: start e oa bet an tabutoù etre kumunioù an Oriant hag Henbont, klasket gante o-div kaout penn ar bann war tachennoù ar velestradurezh hag ar justis[4]. E 1794 e voe tennet parrez Kergroaz eus kumun Plañvour, lakaet e voe e kumun an Oriant[5]. Krouet e voe daou ganton nevez en Oriant, an Oriant-1 hag an Oriant-2[6], gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. E 1800 e voe krouet Arondisamant an Oriant ha lakaet an Oriant en e benn.
- Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: e penn-kentañ 1791 e voe graet al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant seitek beleg katolik diwar triwec'h eus An Oriant[7].
XIXvet kantved kemmañ
- 1862: erruet al linenn hent-houarn Landerne Savenneg er gumun.
XXvet kantved kemmañ
Brezel-bed kentañ kemmañ
- 1 579 den ag ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, d.l.e. 3,22 % eus he foblañs e 1911[8], div glañdiourez en o mesk[9].
- Fuzuilhet e voe daou vilour breizhat, bet ganet en Oriant, gant al Lu gall, unan d'an 10 a viz C'hwevrer 1915 e Proven (Flandrez Belgia), egile d'ar 7 a viz Gwenholon 1916 en Oujda (Maroko)[10].
Eil Brezel Bed kemmañ
- Bombezet e voe an Oriant gant al Luftwaffe en noz etre an 19 hag an 20 a viz Even[11];
- d'an 21 a viz Even e tegouezhas al lu alaman en Oriant[12] goude un emgann e Gwidel.
- Fuzuilhet e voe ur paotr yaouank ag ar gumun e Kernevez-Zinzeg e Berne, d'ar 16 a viz Gouhere 1944 abalamour d'e berzh er Rezistañs[13].
- D'an 23 a viz Mae e voe kavet korf marv tri den eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman[14].
Porzhioù kemmañ
- Ur porzh-brezel hag un arsanailh
- Ul lec'h talvoudek eo evit ober war dro bigi-brezel hag evit aozañ ar varteloded hag an traoù kempennet da lestriñ. Un arsanailh a c’helle ober sevel ha kendal'ch e ratre bigi war-un-dro. Rummadoù tud en doa desket micherioù da sevel/ratreañ bigi-brezel. An arsanailh en doa an implijer keñtan gant 4000 oberourien war dro. Goude 1990, ez a kuit ar Merdeadurezh rak ratre ar lec'h a zo re kaer. Goude-se eo gouloet diazez ar bigi-spluj eus Keroman hag an arsanailh gostez An Oriant.
- Ur porzh-kenwerzh
- Savet er bloavezh 1910, eo bet brasaet ar porzh goude ar brezel, pa 'z eo adsavet ar gêr. Atredoù a zo impljet da leuniañ ouf Kergroas. E gae a zo brasaet e bloavezh 1970 ha peurvezadurioù nevez a c'hell anezhañ liesaat e obererezhioù. An obererezh geñtan a zo enporzhadur.
Oberezhioù Kergroas a zeu da heul d‘ar gêr An Oriant. Kibelloù eoul-maen a harzh sevel-kêrioù e lec'h-mañ. Diskargerezh simant, soja pe tro-heol a boultrenn ar porzh.
- Ur porzh-pesketa
- Pesketa araok Keroman : Er fin an XIXvet kantved pe deroù xxvet kantved, e touara bigi-pesketa el lenn-borzh, e kreiz An Oriant, evel ar bigi-kenwerzh pe bigi-mor. E 1889,eo krouet ur kec'hu-pesked e lec'h ma'z eo hiziv ar bag "Thalassa", kae Roc'han.
E xxvet kantved, en em treuzlakaet listri roueder e lec'h bad-dre-lien. Met re blas a gemeront. E 1927 e tilog ar porzh-pesketa betek ul lec'h anvet Keroman (Ker-homañ ?). Ar porzh-pesketa Keroman a zo ganet. Etre an daou vrezel e voe krouet porzh Keroman en Oriant a-benn diorren an obererezh-se war ul live greantel. Ar porzh-pesketa a ya d'arnevezaat a-nebeudoù.
- Ur porzh-bageal
- Ar porzh-bageal a grog da zisplegañ e 1975. 115 bag a oa d'ar mare-se. E lenn-borzh e oant, e-kreiz ar gêr. 400 bag a zo bremañ. Un ti-mor a zo bet savet ha digoret a-hed hennezh.
Maered kemmañ
Emmanuel Svob, maer ar gumun, a zilezas e gargoù maer ha kuzulier-kêr d'ar 27 a viz Genver 1941, anvet e voe Auguste Donval, ur mezeg-jeneral, mignon gant François Darlan, en e blas d'an 2 a viz Ebrel 1941, met dav e voe dezhañ dilezel d'an 8 a viz Mae 1942 dre ma tape e begement a bep tu abalamour d'ar c'hudennoù pourvezañ, e eilvet eilmaer, Eugène Gallois-Montbrun, a gemeras e lec'h d'an 19 a viz Even 1942[15].
Listri-spluj kemmañ
- E 1940 e krogas an Alamaned da sevel diazlec'h listri-spluj an Oriant e Kerroman.
- Eus deroù ar brezel tremenet, e sav an diazez listri-spluj. Al labourioù keñtan a gkrog er e miz Genver 1940. Padout a reont betek 1942 da nebeutañ. An darn Keroman I eo bet savet e c'hwevrer 1940. An darn Keroman II, tri miz goude, e miz Mae 1940. Devehatoc'h e vo savet un darn nevez : Keroman III.
Al lec'h gourenez Keroman a oa dibabet da zegemer un diazez bigi-spluj german "U-boot ". An diazez dindanvor eus An Oriant eo adimpmlijet gant ar Merdeadurezh-brezel betek d'an 11 a viz C'hwevrer 1997, araok bezañ daskoret evit obererezhioù disoudard. A-vremañ, eo digor gant an holl dud ar weladenn an darn Keroman III hepken. Darnoù all a zo diimplijet pe implijet gant embregerezh.
- Listri-spluj alaman ha diazlec'h Kerroman (luc'hskeudennoù graet evit ar propaganda nazi)
- Bazenn al listri-spluj Alaman hiziv-an-deiz
-
Bazenn listri-spluj Alaman an Oriant, Plan al lec'h
-
Bazenn listri-spluj Alaman an Oriant, ur Blockhaus
-
Bazenn listri-spluj Alaman an Oriant, kanol Flak 88
Bombezadegoù ar Re Gevredet kemmañ
- Distrujoù bras a voe en Oriant gant bombezadegoù Aerluioù ar Rouantelezh-Unanet ha SUA. Lazhet e voe kantadoù a dud nann-soudard ha milourion alaman. Degadoù a garrnijourion a gollas o buhez ivez.
-
![Ar c'harr-nij Bristol Beaufort Mark I, L4474 MW-E 217 o c'hedrediñ a-us d'ar Meurvor Atlantel[16].](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Bristol_Beaufort.jpg/120px-Bristol_Beaufort.jpg)
Ar c'harr-nij Bristol Beaufort Mark I, L4474 MW-E 217 o c'hedrediñ a-us d'ar Meurvor Atlantel[16].
![Ar c'harr-nij Bristol Beaufort Mark I, L4474 MW-E 217 o c'hedrediñ a-us d'ar Meurvor Atlantel[16].](/wiki/Restr:Bristol_Beaufort.jpg)
- 1940: bombezet e voe ar porzh gant ar Royal Air Force d'an 20-21 a viz Du ha d'an 2-3 a viz Kerzu[17];
- 1942: bombezet e voe an Oriant gant nijerezioù B-17 eus an VIIIvet USAAF (United States Army Air Forces) d'an 16 a viz Gwengolo, d'an 18 ha d'an 22 a viz Du ha d'an 30 a viz Kerzu; teir nijerez a voe kollet d'an 16 a viz Gwengolo, hini ebet en tagadennoù all[18].
- 1943:
- d'ar 14 a viz Genver e voe roet urzh gant Winston Churchill da zistrujañ kement tra a c'hell servijout d'al listri-spluj alaman diazezet e Kerroman, d.l.e. bombezañ stank ha didruez an Oriant, Lannarstêr hag ar c'humunioù tro-war-dro; kerkent, d'ar 14 a viz Genver, e krogas ar bombezadegoù, padout a rejont betek ar 16 a viz C'hwevrer[19];
- d'an 23 a viz Genver e kouezhas ur c'harr-nij B-17, eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) er mor, e donvor d'an Oriant; lazhet e voe an dek nijour a oa en e vourzh[20];
- Munudoù ar bombezadegoù e mizioù Genver ha C'hwevrer 1943[21]
| Deiziad | Aerlu | Niver a nijerezioù | Tonennoù a vombezennoù | Niver a vombezennoù-entanañ |
|---|---|---|---|---|
| 14 a viz Genver | Royal Air Force | 99 | 73,6 | 83 548 |
| 15 a viz Genver | Royal Air Force | 132 | 140,4 | 87 163 |
| 23 a viz Genver | United States Army Air Forces | 36 | ||
| 23 a viz Genver | Royal Air Force | 47 | ||
| 26 a viz Genver | Royal Air Force | 136 | 80 | 56 687 |
| 29 a viz Genver | Royal Air Force | 130 | 50,7 | |
| 4 a viz C'hwevrer | Royal Air Force | 120 | 90,6 | 63 376 |
| 7 a viz C'hwevrer | Royal Air Force | 296 | 254,1 | |
| 13 a viz C'hwevrer | Royal Air Force | 422 | 524,3 | 26 168 |
| 16 a viz C'hwevrer | Royal Air Force | 360 | 461,9 | 230 916 |
- Roet e voe ar Groaz-brezel 1939-1945 d'ar gumun.
Monumantoù ha traoù heverk kemmañ
Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.
Bezioù ar C'hommonwealth e bered Kerantreizh kemmañ
| Bro | Niver a soudarded |
|---|---|
 Aostralia
|
3 |
.svg){kind=small} Kanada
|
3 |
.svg){kind=small} Polonia
|
9 |
.svg){kind=small} Rouantelezh-Unanet
|
17 |
 Zeland-Nevez
|
1 |
| Dianav | 5 |
| Hollad | 38 |
Karrnijourion e oant holl. Marvet int e-pad an Eil Brezel Bed[22].
Tud kemmañ
Tud bet ganet eno kemmañ
- Mathurin Alfred-Brard, senedour ar Mor-Bihan, d'an 26 a viz Gouere 1867[15];
- Jacques Cambry, kronikour, politikour ha tudoniour, diazezer an Akademiezh Keltiek, d'an 2 a viz Here 1749;
- Henri Camenen, d'ar 17 a viz Even 1885, soudard er 4 Batailhon Kerzhet Troadegiezh skañv Afrika, barnet d'ar marv d'an 9 a viz C'hwevrer 1915 evit bout dilezet e bost ha dizertet dirak an enebour div wezh, bet fuzuilhet gant al lu gall d'an 10 a viz C'hwevrer 1915 e Proven (Flandrez Belgia) e-pad ar Brezel-bed kentañ[23];
- Fernand de Langle de Cary, milour gall (Brezel 1870-1871 ha Brezel-bed kentañ), 4 a viz Gouere 1849;
- François de la Rocque, ofiser ha politikour gall, d'ar 6 a viz Here 1885;
- Iwan an Diberder, skrivagner brezhonek, 1887;
- Jean Baptiste Le Garff (21 a viz Du 1887-30 a viz Here 1916), soudard breizhat, soudardaet en Oriant, bet fuzuilhet gant al Lu gall en Oujda (Maroko) e-pad ar Brezel-bed kentañ[10];
- Jules Simon (1814 - Pariz 1896), prederour, kelenner ha politikour;
- Jacques Vaché, mignon da André Breton, skrivagner gall, d'ar 7 a viz Gwengolo 1895.
Tud bet marvet eno kemmañ
- 1907 : René Kerviler, ijinour, henoniour ha levrrollour
- 1909 : Zoé Berthier, skrivagnerez c'hallek.
- 1928 : René Scordia, gourener.
- 1964 : Gwenfrewi, skrivagnerez vrezhonek
- 1972 : Youenn Drezen, skrivagner brezhonek
Douaroniezh kemmañ
Luc'hskeudennoù kemmañ
-
Gwel eus porzh an Oriant, gant Berthe Morisot, 1869, The National Gallery of Art, Washington, DC
-
Koc'hu Merville
-
Un eoul-lestr er porzh-eoul-maen
-
Porzh-pesketa Kerroman
-
Ur sammlestr o tiskargañ kolza er porzh-kenwerzh
-
Kêr ar gwelioù Eric Tabarly en Oriant
Emdroadur ar boblañs abaoe 1793 kemmañ
Roll maered an Oriant kemmañ
Sevenadur kemmañ
- Gouelioù Etrekeltiek an Oriant ("Emvod ar Gelted")
Sport kemmañ
Mell-droad kemmañ
Marc'hhouarnerezh kemmañ
- 13 a viz Gouere 1939 : 4e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Brest hag an Oriant ; trec'h eo Raymond Louviot.
- 14 a viz Gouere 1939 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Naoned ; trec'h eo Amédée Fournier.
- 10 a viz Gouere 1956 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù hag an Oriant ; trec'h eo Fred de Bruyne (Belgia).
- 11 a viz Gouere 1956 : loc'hañ a ra 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus an Oriant war-du Añje (Maine-et-Loire).
- 1añ a viz Gouere 1960 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù hag an Oriant ; trec'h eo Roger Rivière.
- 2 a viz Gouere 1960 : loc'hañ a ra 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus an Oriant war-du Añje (Maine-et-Loire).
- 3 a viz Gouere 1968 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Dinarzh hag an Oriant ; trec'h eo Aurelio González Puente (Spagn).
- 4 a viz Gouere 1968 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Naoned ; trec'h eo Franco Bitossi (Italia).
- 9 a viz Gouere 1977 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Añje (Maine-et-Loire) hag an Oriant ; trec'h eo Giacinto Santambrogio (Italia).
- 10 a viz Gouere 1977 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Roazhon ; trec'h eo Klaus-Peter Thaler (Republik Kevreadel Alamagn).
- 12 a viz Gouere 1982 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Pluveleg (a-benn d'an eur dre skipailh) ; trec'h eo Ti-Raleigh (Izelvroioù).
- 30 a viz Mezheven 1985 : 2l tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Gwitreg ; trec'h eo Rudy Matthijs (Belgia).
- 14 a viz Gouere 1998 : 3e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Rosko hag an Oriant ; trec'h eo Jens Heppner (Alamagn).
- 15 a viz Gouere 2002 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Lannarstêr hag an Oriant (a-benn d'an eur) ; trec'h eo Santiago Botero (Kolombia).
- 9 a viz Gouere 2006 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Meven hag an Oriant ; trec'h eo Sylvain Calzati.
- 5 a viz Gouere 2011 : 4e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Mur ; trec'h eo Cadel Evans (Aostralia).
Liammoù etrebroadel kemmañ
Gevelliñ[25] kemmañ
| Bro | Kêr | Abaoe |
|---|---|---|
 Bro-Saoz
|
Wirral | 1958 |
 Alamagn
|
Ludwigshafen | 1963 |
 Iwerzhon
|
Galliv | 1975 |
 Latvia
|
Ventspils | 1975 |
 Galiza
|
Vigo | 1981 |
Karta vignoniezh kemmañ
| Bro | Kêr | Abaoe |
|---|---|---|
 Tchekia
|
České Budějovice | 1997 |
Kevelouri[26] kemmañ
| Bro | Strollegezh | Abaoe |
|---|---|---|
 Senegal
|
Cayar | |
 India
|
Kochi | |
 Vietnam
|
Proviñs Kien Giang |
Liammoù diavaez kemmañ
Dave ha notennoù kemmañ
- ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
- ↑ Distro-skol ar c’helenn divyezhek
- ↑ Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, ar Faoued, 2006, pajenn 188
- ↑ Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajenn 36
- ↑ Jean-Louis Debauve, La Justice révolutionnaire dans le Morbihan, e ti an aozer, Pariz, 1965, pajennoù 294 ha 295
- ↑ Cassini - EHESS - An Oriant - Fichenn ar gumun
- ↑ André Maurey, Philippe Lapresle, Anne-Marie Pernel ha Claire Duval, Caudan-Lanester en Révolution (1789-1795), 1991, pajenn 74
- ↑ Dihelloù ar gumun
- ↑ Evezhiadenn: ar re varv a Geriadoù (162 waz) a zo kontet evel Oriantiz gant lec'hienn An Oriant
- ↑ 10,0 ha10,1 Ouest-France, d'al Lun 4 a viz Du 2013, pajennoù "An Oriant"
- ↑ Archives départementales du Morbihan, Guide des sources des archives publiques contemporaines sur la seconde guerre mondiale et la reconstruction dans le Morbihan, pajenn 81, Gwened, Mae 2010
- ↑ Archives départementales du Morbihan, Le Morbihan en guerre 1939-1945, 2009
- ↑ René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajenn 23
- ↑ René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315-316
- ↑ 15,0 ha15,1 Annik Le Guen, Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy, Miz Kerzu 1993
- ↑ Kaset e voe d'ar strad p'edo o tagañ an Oriant gant ar 217vet Skouadrenn AF (Aerlu ar Rouantelezh-Unanet) St Eval d'an 20 a viz Kerzu 1940. Beziet eo e baread e Lannarstêr.
- ↑ Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 35
- ↑ Eddy Florentin, Quand les Alliés bombardaient la France 1940-1945, Embannadurioù Perrin, Dastumadenn Tempus, 2008, pajenn 106
- ↑ Yann Lukas, Lanester, histoire d’une ville, Embannadurioù Palantines, Kemper, 1999, pajenn 76
- ↑ Pertes USAAF
- ↑ Luc Braeuer, La base de sous-marins de Lorient, 2008, ((ISBN 978-2-9525651-20))
- ↑ Commonwealth War Graves Commission
- ↑ Mémoire des hommes
- ↑ Cassini hag EBSSA
- ↑ [1]
- ↑ [2]